Κάλῶς ἦλθατε Στὸ κόσμο τῆς Ἱστορίας. ---- Τό Ιστολόγιο αὐτὸ δημιουργήθηκε μὲ σκὸπὸ να Ἀνακαλύψτε τὴ μαγεία τοῦ παρελθόντος τῆς Ἑλλάδας μαζί μας!
Πέμπτη 30 Νοεμβρίου 2023
ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ
Labels:
Μήνες καί Ἐποχές
Παρασκευή 24 Νοεμβρίου 2023
Τί λέει ἡ Ἑλληνικὴ Μυθολογία γιὰ τὴν ἀρχὴ τοῦ κόσμου;
Τι λέει η Ελληνική Μυθολογία για την αρχή του κόσμου;Με αφορμή το γεγονὸς ὅτι ὁρισμένοι ξένοι ἐπιστήμονες ἔστειλαν τὴν ρομποτικὴ συσκευὴ «Φιλὲ» νὰ προσεδαφιστεὶ στὴν ἐπιφάνεια ἑνὸς κομήτη, μὲ σκοπὸ νὰ ἐπιτευχθεῖ λήψη δειγμάτων ἀπὸ τὴν ἐπιφάνεια καὶ τὸ ὑπέδαφος τοῦ κομήτη, ἡ ἀνάλυση τῶν ὁποίων προσδοκᾶται πὼς θὰ δώσει, μεταξὺ ἄλλων, πληροφορίες γιὰ τὴν προέλευση τοῦ ἡλιακοῦ συστήματος ἢ καὶ γιὰ τὴν ἐμφάνιση τοῦ νεροῦ καὶ τῆς ζωῆς στὴ Γῆ, ἂς δοῦμε τί λέει ἡ Ἑλληνικὴ Μυθολογία γιὰ τὴν ἀρχὴ τοῦ κόσμου!..
ΜΕ ΚΟΜΜΕΝΗ τὴν ἀνάσα ἡ παγκόσμια ἐπιστημονικὴ κοινότητα παρακολουθοῦσε – καὶ μάλιστα ὑπὸ τοὺς ἤχους τῆς μουσικῆς τοῦ διεθνοῦς φήμης Ἕλληνα συνθέτη Βαγγέλη Παπαθανασίου - τὴν προσεδάφιση τῆς ρομποτικῆς συσκυὴς «Φιλὲ» τοῦ διαστημικοῦ σκάφους «Ροζέτα», στὸν κομήτη 67p.
Μεγάλη τιμὴ γιὰ τὸν ἀπανταχοῦ Ἑλληνισμό!.. Στὴν ἱστορικὴ αὐτὴ γιὰ τὴν Εὐρώπη ἀλλὰ καὶ τὴν ἀνθρωπότητα στιγμὴ καὶ ἀμέσως μετὰ τοὺς πανηγυρισμοὺς στὴν Εὐρωπαϊκὴ Διαστημικὴ Ὑπηρεσία, ἀκούστηκε μιὰ τριλογία συνθέσεων τοῦ Βαγγέλη Παπαθανασίου, γραμμένη εἰδικὰ γιὰ τὴ διαστημικὴ ἀποστολὴ «Ροζέτα» (!!
Τί ἀναμένει, λοιπόν, ἡ ἐπιστημονικὴ κοινότητα; Τὴ λήψη δειγμάτων ἀπὸ τὴν ἐπιφάνεια καὶ τὸ ὑπέδαφος τοῦ κομήτη, ἡ ἀνάλυση τῶν ὁποίων θεωροῦν πὼς θὰ δώσει, μεταξὺ ἄλλων, πληροφορίες γιὰ τὴν προέλευση τοῦ ἡλιακοῦ συστήματος ἢ καὶ γιὰ τὴν ἐμφάνιση τοῦ νεροῦ καὶ τῆς ζωῆς στὴ Γῆ! Μήπως ἦρθε ἡ ὥρα, λοιπόν, νὰ δοῦμε τί λέει ἡ Ἑλληνικὴ Μυθολογία γιὰ τὴν ἀρχὴ τοῦ κόσμου; Διαβάζουμε:
Ἀπὸ τοὺς πολυάριθμους κοσμογονικοὺς μυθολογικοὺς κύκλους, τὰ ἔργα Κοσμογονία καὶ Θεογονία τοῦ Ἡσιόδου σώζονται ἀκέραια. Ὁ Ἡσίοδος ταξινομεῖ καὶ ὀργανώνει πλευρὲς τῆς ἀνθρώπινης γνώσης γιὰ φυσικὰ ἢ πολιτισμικὰ φαινόμενα, ὑπό το φῶς τῆς ἰδεολογίας τῆς ἐποχῆς του.
Χρησιμοποιεῖ –ἂν ὄχι ἐπινοεῖ– τοὺς οἰκογενειακοὺς δεσμούς, τὸ οἰκεῖο σχῆμα τῶν γενῶν καὶ ἀπόψεις τῆς κοινωνικῆς ἱεραρχίας, γιὰ νὰ ἀποδώσει δεσμούς, συμπράξεις καὶ διαδοχὲς μεταξὺ τῶν θεοτήτων, προκειμένου νὰ ἑρμηνεύσει τὴν καταγωγή, τὸ παρελθὸν καὶ τὸ παρὸν τοῦ σύμπαντος. Μὲ μεθοδολογικὰ ἐργαλεῖα τέτοια σχήματα, ποὺ εἶναι κατανοητὰ καὶ ἀποδεκτά, οἱ μυθολογικοὶ κύκλοι ἐκτείνουν τὸ ὅριο τῆς ἀνθρώπινης ἐμπειρίας σὲ γνώση καὶ μὲ αὐτὸ τὸν τρόπο ἀποτελοῦν ἔδαφος οἰκειοποίησης, νομιμοποίησης ἢ καὶ ἀλλαγῆς τοῦ κόσμου.
Στὰ ἔργα Κοσμογονία καὶ Θεογονία τοῦ Ἡσιόδου, πρὶν ἀπὸ καθετὶ ἄλλο ὑπῆρξε τὸ Χάος, ἔπειτα ἡ Γαῖα καὶ ὁ Ἔρως. Τὸ Χάος φέρεται ὡς ἡ ἀρχὴ τῶν πραγμάτων, ὡς τὸ πρωταρχικὸ δημιουργικὸ στοιχεῖο.
Στὴ συνέχεια, ζεύγη δυνάμεων ποὺ προέρχονται ἀπὸ ἕνα ἀρχικὸ στοιχεῖο, συνεργαζόμενα καὶ ἀντιτιθέμενα, ἑρμηνεύουν τὸν κόσμο: ἀπὸ τὴ μιὰ ἡ Γῆ, αἰώνιο καὶ ἀκλόνητο στήριγμα ὅλων τῶν πραγμάτων, τροφός, κέλυφος καὶ κατοικία τῶν ὄντων, καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη ὁ Ἔρωτας, ποὺ νικάει τὶς φρόνιμες συμβουλές, δαμάζει τὶς καρδιὲς τῶν θνητῶν καὶ τῶν ἀθανάτων, δύναμη ἰσχυρὴ ἡ ὁποία εἶναι ταυτόχρονα ἀρχὴ καὶ ἀπεριόριστη ἐξουσία, ἀξίωμα ποὺ ὁδηγεῖ τὰ στοιχεῖα νὰ συνεργάζονται καὶ νὰ ἑνώνονται.Το Χάος εἶναι γιὰ τὸν Ἡσίοδο διάστημα ποὺ περιέχει ἐν σπέρματι ὅλα ὅσα θὰ ἀποτελέσουν τὸ σύμπαν: πρῶτα ἀπὸ ὅλα τὸ Ἔρεβος καὶ τὴ Νύχτα. Τὸ Ἔρεβος εἶναι χῶρος ποὺ ἐκτείνεται ὑπόγεια καὶ μακριὰ γύρω ἀπὸ τὴ Γῆ, μακριὰ ὅσο καὶ ὁ Οὐρανός. Ἡ Νύχτα καὶ τὸ Ἔρεβος γεννοῦν μὲ τὴ σειρά τους τὸν Αἰθέρα, προσωποποίηση τοῦ οὐράνιου αἰθέρα ποὺ περιβάλλει τὴ γῆ, καὶ τὴν Ἡμέρα. Ἡ Νύχτα γεννᾶ ἀκόμη τὸν Ὕπνο καὶ τὸν Θάνατο, τὶς Μοῖρες καὶ τὴ Νέμεση, τὴν προσωποποίηση τῆς δίκαιης κατανομῆς καὶ τὴν ἄμεση ἀντίδραση στὴν ἀδικία, τὴν Ἔριδα καὶ τὴν Ἀπάτη. Παιδιὰ τῆς Ἔριδας εἶναι ὁ Φόνος, ὁ Λιμός, ἡ Λήθη, ὁ Πόνος, οἱ Μάχες, ἡ Δυσνομία καὶ ὁ Ὅρκος, ἀντίστοιχες προσωποποιήσεις τῶν ἀφηρημένων ἐννοιῶν.
Ἡ ἕνωση τῆς Γῆς καὶ τοῦ Οὐρανοῦ φανερώνεται πολὺ γόνιμη: παιδιά τους εἶναι οἱ Κύκλωπες, πλάσματα μὲ ἕνα μάτι, ἐπιτήδειοι, ἐριστικοὶ καὶ δυνατοὶ (Βρόντης, Στερόπης καὶ Ἄργης) οἱ Τιτᾶνες (Ὠκεανός, Κοῖος, Ἰαπετός, Κρεῖος, Ὑπερίων, Κρόνος, Τηθύς, Θεῖα, Θέμις, Μνημοσύνη, Φοίβη, Ρέα), οἱ Γίγαντες ἢ Ἑκατόγχειρες, μὲ ρωμαλέα σώματα καὶ ἑκατὸ μπράτσα καὶ κεφάλια (Αἰγαίων ἢ Βριάρεως, Κόττος καὶ Γύγης).
Ἡ Γῆ γεννᾶ ἀκόμη τὰ Ὄρη καὶ τὸ βαθὺ πέλαγος, τὸν Πόντο. Πλαγιάζει μὲ τὸν Πόντο καὶ γεννᾶ τὰ πλάσματα καὶ τὶς δυνάμεις τῆς θάλασσας, τὴν Εὐρυβία, τὸν Φόρκυ, τὴν Κητώ, τὸν Θαῦμα καὶ τὸν Νηρέα. Οἱ μορφὲς ἀπὸ τὴ γενιὰ τοῦ Πόντου, μορφὲς τῶν ἀτελείωτων νερῶν, εἶναι εἴτε οἱ εὐνοϊκὲς δυνάμεις γιὰ τὸ θαλασσινὸ ταξιδιώτη εἴτε τερατόμορφα, καταστροφικὰ πλάσματα.
Ὁ Θαύμας, μαζὶ μὲ τὴν Ἠλέκτρα, μία ἀπὸ τὶς κόρες τοῦ Τιτᾶνα Ὠκεανοῦ, φέρνουν στὸν κόσμο τὴ φτερωτὴ Ἴριδα, τὴν ἀγγελιαφόρο τῶν θεῶν, καὶ τὶς δυνάμεις τῶν καταστροφικῶν ἀνέμων καὶ τῆς θύελλας: τὴν Ἀελλώ, τὴ Θύελλα καὶ τὴν Ὠκυπέτη, τὶς τρεῖς Ἄρπυιες. Ὁ Φόρκυς καὶ ἡ Κητώ, οἱ ἐπικίνδυνες δυνάμεις τοῦ ὑγροῦ στοιχείου, γεννοῦν τὶς τρεῖς γοργόνες: τὴ Σθενώ, τὴν Εὐρυάλη –ποὺ τὸ ὄνομά της σημαίνει πλατιὰ θάλασσα– καὶ τὴ Μέδουσα, γυναῖκα-δαίμονα μὲ φίδια στὰ μαλλιά. Φέρνουν ἀκόμη στὸν κόσμο τὶς Γραῖες, μορφὲς ποὺ γεννιοῦνται μὲ ἄσπρα μαλλιὰ καὶ συμβολίζουν τὴ διαρκῶς ρυτιδωμένη ἀπὸ τὸν ἀέρα ἐπιφάνεια τῆς θάλασσας. Ἡ Κητὼ γεννᾶ ἐπιπλέον τὴν Ἔχιδνα, μισὴ γυναῖκα καὶ μισὴ φίδι, ποὺ μὲ τὴ σειρά της σμίγει μὲ τὸν Τυφῶνα καὶ γεννᾶ τὸν Ὄθρο, τὸν σκύλο του Γηρυόνη, τὸν Κέρβερο, τὸ σκύλο τοῦ Ἅδη μὲ τὰ πέντε κεφάλια, τὴ Λερναία Ὕδρα, τὴν ὁποία ἔμελλε νὰ σκοτώσει ὁ Ἡρακλῆς, καὶ τὴ Χίμαιρα. Μετὰ τὴν ἕνωσή της μὲ τὸν γιό της, Ὄθρο, ἡ Ἔχιδνα γεννᾶ τὴ Σφίγγα, ποὺ ἔμελλε νὰ βασανίσει τὸ λαὸ τῆς Θήβας στὸ μῦθο τῶν Λαβδακιδῶν, τὸν Λέοντα τῆς Νεμέας, ἀλλὰ καὶ τὸν Δράκοντα, ποὺ φυλάει τὰ μῆλα στοὺς κήπους τῶν Ἑσπερίδων. Ὅταν ὁ Περσέας ἔκοψε τὸ κεφάλι τῆς Μέδουσας, ἀπὸ τὸ αἷμα της γεννήθηκε ὁ Χρυσάωρ, φῶς καὶ ἀστραπή, καὶ ὁ Πήγασος, τὸ ἄλογο τοῦ αἰθέρα καὶ τῆς βροντῆς. Ὁ Χρυσάωρ μὲ τὴν Ὠκεανίδα Καλλιρόη γεννοῦν τὸν τρικέφαλο Γηρυόνη, τὸν ὁποῖο σκοτώνει ὁ Ἡρακλῆς. Ὁ Νηρέας μὲ τὴ Δωρίδα γεννοῦν τὶς γλυκὲς Νηρηίδες.
Ἀπὸ τὴ γενιὰ τοῦ Ὑπερίωνα καὶ τῆς Θείας ἦρθαν στὸν κόσμο οἱ φωτεινὲς δυνάμεις τοῦ οὐρανοῦ, ὁ Ἥλιος, ἡ Σελήνη καὶ ἡ Αὐγή. Ἀπὸ τὴ γενιὰ τοῦ Κρείου ἦρθαν στὸν κόσμο ὁ Ἀστραῖος, ὁ Πάλλαντας τοῦ θυελλώδους οὐρανοῦ καὶ ὁ σοφὸς Πέρσης. Οἱ ἄνεμοι Ζέφυρος, Βορέας καὶ Νότος γεννήθηκαν ἀπὸ τὴν ἕνωση τοῦ Ἀστραίου καὶ τῆς Ἠοῦς, ὅπως ἐπίσης ὁ Αὐγερινὸς καὶ τὰ Ἄστρα. Ὅταν ὁ Πάλλαντας ἔσμιξε μὲ τὴν Ὠκεανίδα Στύγα, ἦρθαν στὸν κόσμο ὁ Ζῆλος, ἡ Νίκη, τὸ Κράτος καὶ ἡ Βία. Ὁ Κοῖος ἑνώθηκε μὲ τὴ Φοίβη, μορφὴ τοῦ ἡλιακοῦ φωτός, καὶ γέννησε δυνάμεις ἀγαθοποιές, ὅπως τὴ Λητὼ ποὺ σχετίζεται μὲ τὴν καλὴ νύχτα καὶ τὴν Ἀστερία, ἡ ὁποία γέννησε τὴν Ἐκάτη.
Πολυάριθμη εἶναι ἡ γενιὰ τοῦ Ὠκεανοῦ, μὲ ὅλες σχεδὸν τὶς δυνάμεις τοῦ νεροῦ, ζωοδότειρες καὶ τροφοδότριες, σύμβολα ἀναγέννησης καὶ εὐστροφίας: ὁ πρωτότοκος Τιτᾶνας ἑνώθηκε μὲ τὴν Τηθὺ καὶ γέννησαν τρεῖς χιλιάδες γιούς –ὅλα τὰ ποτάμια τοῦ κόσμου– καὶ ἄλλες τρεῖς χιλιάδες κόρες, τὶς νύμφες τῶν πηγῶν καὶ τῶν λιμνῶν, τὶς νύμφες τῶν βουνῶν, τὶς Ναϊάδες καὶ τὶς Ὠκεανίδες.
Αὐτά, λοιπόν, ἀπὸ πλευρᾶς Ἑλληνικῆς Μυθολογίας. Ἡ Ἐπιστήμη, ὅμως, θὰ εἶναι αὐτὴ ποὺ θὰ πεῖ τὴν τελευταία λέξη. Ἴδωμεν!..
Ἀπὸ τὴ γενιὰ τοῦ Ὑπερίωνα καὶ τῆς Θείας ἦρθαν στὸν κόσμο οἱ φωτεινὲς δυνάμεις τοῦ οὐρανοῦ, ὁ Ἥλιος, ἡ Σελήνη καὶ ἡ Αὐγή. Ἀπὸ τὴ γενιὰ τοῦ Κρείου ἦρθαν στὸν κόσμο ὁ Ἀστραῖος, ὁ Πάλλαντας τοῦ θυελλώδους οὐρανοῦ καὶ ὁ σοφὸς Πέρσης. Οἱ ἄνεμοι Ζέφυρος, Βορέας καὶ Νότος γεννήθηκαν ἀπὸ τὴν ἕνωση τοῦ Ἀστραίου καὶ τῆς Ἠοῦς, ὅπως ἐπίσης ὁ Αὐγερινὸς καὶ τὰ Ἄστρα. Ὅταν ὁ Πάλλαντας ἔσμιξε μὲ τὴν Ὠκεανίδα Στύγα, ἦρθαν στὸν κόσμο ὁ Ζῆλος, ἡ Νίκη, τὸ Κράτος καὶ ἡ Βία. Ὁ Κοῖος ἑνώθηκε μὲ τὴ Φοίβη, μορφὴ τοῦ ἡλιακοῦ φωτός, καὶ γέννησε δυνάμεις ἀγαθοποιές, ὅπως τὴ Λητὼ ποὺ σχετίζεται μὲ τὴν καλὴ νύχτα καὶ τὴν Ἀστερία, ἡ ὁποία γέννησε τὴν Ἐκάτη.
Πολυάριθμη εἶναι ἡ γενιὰ τοῦ Ὠκεανοῦ, μὲ ὅλες σχεδὸν τὶς δυνάμεις τοῦ νεροῦ, ζωοδότειρες καὶ τροφοδότριες, σύμβολα ἀναγέννησης καὶ εὐστροφίας: ὁ πρωτότοκος Τιτᾶνας ἑνώθηκε μὲ τὴν Τηθὺ καὶ γέννησαν τρεῖς χιλιάδες γιούς –ὅλα τὰ ποτάμια τοῦ κόσμου– καὶ ἄλλες τρεῖς χιλιάδες κόρες, τὶς νύμφες τῶν πηγῶν καὶ τῶν λιμνῶν, τὶς νύμφες τῶν βουνῶν, τὶς Ναϊάδες καὶ τὶς Ὠκεανίδες.
Αὐτά, λοιπόν, ἀπὸ πλευρᾶς Ἑλληνικῆς Μυθολογίας. Ἡ Ἐπιστήμη, ὅμως, θὰ εἶναι αὐτὴ ποὺ θὰ πεῖ τὴν τελευταία λέξη. Ἴδωμεν!...
Labels:
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ
Δευτέρα 13 Νοεμβρίου 2023
Ἥφαιστος: Ὁ ἄγνωστος Θεὸς καὶ δημιουργὸς τοῦ ἀνθρώπου
Οἱ Ὀλύμπιοι θεοί, ἐνῶ ἦταν πλασμένοι ἀπὸ τοὺς ἀρχαίους Ἕλληνες μὲ ἀνθρώπινη μορφὴ καὶ ἀνθρώπινο σῶμα, διακρίνονταν γιὰ τὴν ἐξαιρετική τους ὀμορφιά. Τὰ μαλλιὰ καὶ τὸ πρόσωπό τους ἀκτινοβολοῦσαν καὶ ἡ μορφή τους μποροῦσε νὰ μαγέψει καὶ νὰ γαληνέψει καὶ τὰ πιὸ ἄγρια θηρία τῆς φύσης. Τὰ σώματά τους ἦταν ἁρμονικὰ πλασμένα μὲ τίς τελειότερες ἀναλογίες.
Ὅμως ἀνάμεσά τους ζοῦσε καὶ ἕνας θεὸς ποὺ ἐκτὸς ἀπὸ τὴν ἀκατανίκητη δύναμή του καὶ τὴν ἀθανασία του, δὲν ἔμοιαζε καθόλου μὲ τοὺς ὑπόλοιπους. Αὐτὸς ἦταν ὁ Ηφαἱστος, ὁ θεος προστάτης τῆς φωτιᾶς, τῆς σιδηρουργίας τῶν πέτρινων κατασκευῶν καὶ τῆς γλυπτικῆς. Γιος του Δία καὶ τῆς Ἥρας ἀπὸ τὴ γέννηση τοῦ ἀκόμη γνώρισε τὴν ἐγκατάλειψη, τὸν ἐκδιωγμὸ καὶ τὴν περιφρόνηση.
Ὁ Ἥφαιστος εἶναι ὁ πιὸ ἄσχημος ἀπὸ τοὺς θεούς, μαυριδερὸς καὶ κουτσὸς τόσο ποὺ ἡ ἀποκρουστική του ὄψῃ τὸν κάνει ἀνεπιθύμητο μεταξὺ τῶν ὑπολοίπων Ὀλύμπιων θεῶν. Παρουσιαζόταν μὲ παχιὰ καὶ μακριὰ γενειάδα, μὲ χοντρὰ καὶ ἄσχημα χαρακτηριστικά. Ἐπιπλέον, ἦταν κοντὸς καὶ χοντρός, μὲ ἀδύναμα πόδια ποὺ δὲν μποροῦσαν νὰ συγκρατήσουν εὔκολα τὸ βάρος του. Εἶχε δασύτριχο στῆθος καὶ τὰ μπράτσα του ἦταν τεράστια ἀπὸ τὴ συνεχῆ δουλειὰ στὸ ἐργαστήρι του.
Σχετικὰ μὲ τὰ πρῶτα χρόνια τῆς ζωῆς του καὶ τὴν ἀναπηρία ποὺ ἀντιμετώπιζε στὸ πόδι του,δίνονται πολλὲς καὶ ποικίλες ἐξηγήσεις. Μιὰ παράδοση μᾶς ἀναφέρει ὅτι ἡ Ἥρα μόλις γέννησε τὸν Ἥφαιστο πάνω στὸν Ὄλυμπο,ζήτησε νὰ δεῖ τὸ μωρό της. Μόλις ὅμως ἀντίκρισε τὸ κουτσὸ καὶ μαυριδερὸ βρέφος ποὺ τῆς παρουσίασαν ἔγινε ἔξω φρενῶν. Πῶς ἦταν δυνατὸν νὰ γεννήσει αὐτή, μιὰ πανέμορφη θεά, ἕνα τόσο ἄσχημο μωρό; Σκέφτηκε ὅτι δὲ θὰ μποροῦσε μὲ κανένα τρόπο ν' ἀντιμετωπίσει τίς κοροϊδίες τῶν ὑπόλοιπων θεῶν καὶ τὰ εἰρωνικά τους γέλια.
Ἔτσι λοιπὸν ἅρπαξε μανιασμένη τὸ μωρὸ καὶ τὸ πέταξε ἀπὸ τὸν Ὄλυμπο. Ὁ Ἥφαιστος κατέληξε στὸν Ὠκεανό. Ἐκεῖ τὸν βρῆκαν καὶ τὸν περιμάζεψαν ἡ Θέτιδα καὶ ἡ Εὐρυνόμη. Ὁ Ἥφαιστος πέρασε μαζί τους τὰ ἐννιὰ πρῶτα χρόνια τῆς ζωῆς του, σὲ μιὰ θαλάσσια σπηλιά, τὸ παλάτι τοῦ Νηρέα. Μὲ τὰ κοράλλια καὶ τὰ μαργαριτάρια ὁ Ἥφαιστος ἔφτιαχνε θαυμαστὰ κοσμήματα στὶς θεὲς ποὺ τὸν προστάτευαν. Ἔτσι τοὺς ἔδειχνε τὴν ἀγάπη καὶ τὴν εὐγνωμοσύνη του.
Ἕνας ἄλλος μῦθος διηγεῖται ὅτι ὁ Ἥφαιστος ἔπαθε τὸ ἀτυχὲς γεγονὸς σὲ μεγαλύτερη ἡλικία. Ἦταν μιὰ μέρα, ὅπως πολλὲς ἄλλες, ποὺ τὸ θεϊκὸ ζευγάρι ὁ Δίας καὶ ἡ Ἥρα μάλωναν. Οἱ φωνὲς τῆς πρώτης θεᾶς ἀντηχοῦσαν σ' ὁλόκληρο τὸν Ὄλυμπο καὶ προκαλοῦσαν τὰ σχόλια τῶν ὑπολοίπων. Δὲν μποροῦσε νὰ διανοηθεῖ πῶς κατάφερε ὁ σύζυγός της, παρόλες τίς δικές της προσπάθειες νὰ τὸν παρακολουθεῖ συνέχεια, νὰ συνάψει ἐρωτικὲς σχέσεις μὲ μιὰ θνητή, τὴν Ἀλκμήνη. Τὸ χειρότερο ἀπ' ὅλα ἦταν ὅτι ἀπέκτησε μαζί της κι ἕνα γιο, τὸν Ἡρακλῆ. Ὁ Δίας ἄρχισε ν' ἀστράφτει καὶ νὰ βροντᾷ ἀπὸ τὰ νεῦρα του· δὲν ἄντεχε ἄλλο τὴν ἀρρωστημένη ζήλια τῆς Ἥρας.
Ὁ καημένος ὁ Ἥφαιστος σ' αὐτὸν τὸν τρικούβερτο καβγᾶ πῆρε τὸ μέρος τῆς μητέρας του. Ὁ πατέρας τοῦ τότε, θολωμένος καθὼς ἦταν ἀπὸ τὴν ὀργή του, ἅρπαξε τὸν ἄσχημο γιο του, ποὺ ποτὲ δὲν τὸν συμπάθησε πραγματικά, καὶ τὸν πέταξε μ' ὅλη του τὴ δύναμη κάτω ἀπὸ τὸν Ὄλυμπο. Ὁ Ἥφαιστος μιὰ ὁλόκληρη μέρα στροβιλιζόταν στὴν ἀτμόσφαιρα καὶ τελικὰ κατέληξε μὲ ὁρμὴ πάνω στὴ Λῆμνο. Τὸ σῶμα του βρόντηξε σὲ κάποια βράχια τοῦ νησιοῦ καὶ ἀπὸ τότε ὁ Ἥφαιστος κουτσάθηκε γιὰ ὅλη του τὴ ζωή.
Γενικά, τὰ πρῶτα χρόνια τῆς ζωῆς του ὁ Ἥφαιστος ἔζησε μακριὰ ἀπὸ τὸν Ὄλυμπο καὶ εἴτε ἀπὸ μόνος του, εἴτε μὲ τὴ βοήθεια κάποιου δασκάλου ἔγινε ὁ πρῶτος τεχνίτης ἀνάμεσα στοὺς θεούς. Οἱ γονεῖς του δὲν τὸν ἀντιμετώπισαν ποτὲ ὡς ἴσο μὲ τὰ ὑπόλοιπα παιδιά τους. Ὁ Ἥφαιστος ἦταν καλόκαρδος καὶ ὑπομονετικός, ὅμως πάντα σκεφτόταν τὴ συμπεριφορὰ τῶν γονιῶν του καὶ ἐκνευριζόταν· τὸν ἔπιανε τὸ παράπονο καὶ πολλὲς φορὲς ἔπαιρνε τὴν ἐκδίκησή του.
Ἐνδιαφέρον παρουσιάζει ὁ μῦθος στὸν ὁποῖο ὁ Ἥφαιστος στὴν γιορτὴ τῆς μητέρας του στὸν Ὄλυμπο, τῆς κατασκεύασε καὶ τῆς ἔδωσε ὡς δῶρο ἕναν ὁλόχρυσο θρόνο μὲ ἀνάγλυφες σκαλιστὲς παραστάσεις ἀπὸ τὴν ζωὴ τῶν θεῶν. Μόλις της τὸν πρόσφερε, ἡ Ἥρα ἀμέσως τὸν δοκίμασε μὲ μεγάλη χαρὰ καὶ ἱκανοποίηση ἀφοῦ ὅπως ἦταν γνωστό, οἱ κατασκευὲς τοῦ Ἡφαίστου δὲν εἶχαν ἰσάξιές τους. Πέρασε λίγη ὥρα καὶ ἡ Ἥρα ἄκουγε καὶ συνομιλοῦσε μὲ τοὺς ὑπολοίπους θεοὺς ἀπὸ τὸ νέο της θρόνο, ὅταν ὅμως θέλησε νὰ σηκωθεῖ διαπίστωσε πὼς κάτι τέτοιο τῆς ἦταν ἀδύνατο. Ὁ Ἥφαιστος τὴν εἶχε αἰχμαλωτίσει μὲ ἀόρατα δεσμὰ τὰ ὁποῖα κανεὶς ἄλλος δὲν ἦταν ἱκανὸς νὰ λύσει.
Αὐτὸ εἶναι τὸ δῶρο μου γιὰ ἐσένα μητέρα καὶ γιὰ τὴ ἀγάπη ποὺ μοῦ ἔδειξες ὅταν ἤμουν μικρός. Τί φταίω ἐγὼ ποὺ γεννήθηκα ἄσχημος καὶ μαυριδερὸς καὶ μὲ πέταξες ἀπὸ τὸν Ὄλυμπο; τῆς εἶπε. Μάταια τὸν παρακαλοῦσε ἡ Ἥρα νὰ τὸν ἀπελευθερώσει, μάταια καὶ οἱ ὑπόλοιποι θεοὶ νὰ τὸν μεταπείσουν μαλώνοντας τον, μάταια καὶ ὁ Ἄρης θέλησε μὲ τὴν βία νὰ τοῦ ἀλλάξει γνώμη καθὼς ὁ Ἥφαιστος τὸν ἀντιλήφθηκε ἔγκαιρα καὶ τοῦ πέταξε ἕναν ἀναμμένο δαυλὸ κάνοντάς τον νὰ πάει καὶ νὰ κρυφτεῖ πίσω ἀπὸ τίς θεές.
Στὴ συνέχεια ἀποχώρησε γιὰ τὸ ἀγαπημένο του νησί, τὴν Λῆμνο ὅπου ὁ φίλος του ὁ Διόνυσος κατάφερε ἀφοῦ τον μέθυσε πρῶτα μὲ κρασὶ νὰ τὸν μεταπείσει καὶ νὰ ταξιδέψουν στὴ συνέχεια πείσω στὸν Ὄλυμπο. Ἐκεῖ ὁ Δίας ἀπαίτησε ἀπὸ τὸν Ἥφαιστο νὰ ἀπελευθερώσει τὴν μητέρα του καθὼς ὅπως τοῦ εἶπε παρατράβηξε τὸ ἀστεῖο.
Ὁ Ἥφαιστος του ἀπάντησε πὼς θὰ τὸ ἔκανε μὲ τὴν προϋπόθεση ὁ ἴδιος νὰ τοῦ ἱκανοποιοῦσε μία χάρη. Ἀφοῦ δέχτηκε ὁ Δίας, ὁ Ἥφαιστος ἔλυσε τὰ δεσμὰ τῆς Ἥρας καὶ τότε ζήτησε ἀπὸ τὸν Δία την χάρη ποὺ τοῦ ὑποσχέθηκε. Μπροστὰ σὲ ὅλους τοὺς θεοὺς ὁ Ἥφαιστος ζήτησε ἀπὸ τὸν Δία γιὰ γυναῖκα του τὴν Ἀφροδίτη. Ὅλοι σάστισαν, ὅλοι μείνανε ἔκπληκτοι, κανεὶς δὲν τὸ πίστευε ὁ πιὸ ἄσχημος ἄντρας νὰ παντρευτεῖ τὴν ὀμορφότερη θεά. Περισσότερο ἀπὸ ὅλους ντράπηκαν ἡ Ἀφροδίτη καὶ ὁ Δίας καθὼς ἦταν ὑποχρεωμένος νὰ τιμήσει τὸν λόγο του. Ἔτσι ἡ θεὰ τοῦ ἔρωτα καὶ τῆς ὀμορφιᾶς ἔγινε σύζυγος τοῦ πιὸ ἄσχημου ἀπὸ τοὺς θεούς.
Ὁ Ἥφαιστος ἦταν ὁ θεϊκὸς σιδηρουργός. Κατασκεύαζε ὅπλα, παλάτια, κοσμήματα, ὅλα περίτεχνα καὶ σπουδαῖα. Τὸ παλάτι του στὸν Ὄλυμπο ὁλόχρυσο μὲ πολύτιμους λίθους στολισμένο. Τὰ δῶρα του στοὺς θεοὺς ἀσύλληπτης ἔμπνευσης καὶ ὀμορφιᾶς. Αὐτὸς δώρισε στὸν Δία τὴν αἰγίδα (ποὺ μετὰ ἔδωσε στὴν Ἀθηνᾶ) καὶ τὸ σκῆπτρο του, στὴν Δήμητρα τὸ δρεπάνι, στὸν Ἀπόλλωνα καὶ τὴν Ἄρτεμη τὰ χρυσᾶ τους βέλη, στὸν ἥλιο τὰ λαμπρό του ἅρμα καὶ στὸν Διόνυσο τὸ ὁλόχρυσο κύπελό του. Αὐτὸς κατασκεύασε τὰ ὅπλα τοῦ Ἀχιλλέα, ποὺ τοῦ ζήτησε ἡ μητέρα του ἡ Θέτιδα. Ἀκόμη, στὸν Ἥφαιστο ἀποδίδεται καὶ ἡ κατασκευὴ τοῦ Τάλου.
Ὁ Τάλως ἦταν ἕνα τεράστιο ἀνθρωπόμορφο, χάλκινο κατασκεύασμα τὸ ὁποῖο ὁ θεὸς δώρισε στὸν βασιλιᾶ τῆς Κρήτης Μίνωα. Ὁ Τάλως προστάτευε ὁλόκληρο τὸ νησὶ καθὼς μὲ τὰ τεράστια βήματά του ἦταν ἱκανὸς νὰ ταξιδεύει τόσο γρήγορα ποὺ λέγεται ὅτι ἔκανε τρεῖς φορές το γῦρο τοῦ κοσμου σὲ μία ἡμέρα. Ὁ προστάτης τῆς Κρήτης ποὺ κατάστρεφε μὲ τὴν καυτή του ἀνάσα ὅποιο ἐχθρικὸ πλοῖο στρεφόταν ἐνάντια στὸ νησὶ ἀπενεργοποιήθηκε τελικὰ ἀπὸ τοὺς Ἀργοναῦτες, οἱ ὁποῖοι στὸν γυρισμό τους ἀπὸ τὴν Κολχίδα καὶ μὲ τὴν βοήθεια τῆς μάγισσας Μήδειας, ἡ ὁποία τοῦ προκάλεσε σύγχυση, κατάφεραν νὰ τὸν τραυματίσουν στὸ πόδι, ἀπὸ ὅπου ἔτρεξε ἀπὸ τὴν μοναδική του φλέβα σὰν λιωμένο μέταλλο τὸ αἷμα του. Δὲν ἦταν ὅμως οἱ μόνες κατασκευές του.
Λιγότερο γνωστὲς εἶναι ἀκόμα οἱ :
Χρυσὲς Κηλήδονες
Ἦσαν χρυσᾶ κινούμενα ἀγάλματα κατασκευασμένα ἀπὸ τὸν Ἥφαιστο, εἴτε μὲ τὴν μορφὴ γυναικών,γυναικῶν, εἴτε δρυοκολάπτη, εἴτε μὲ μορφὴ παρόμοια τῶν Σειρήνων, ποὺ εἶχαν τὸ χάρισμα τοῦ τραγουδιοῦ καὶ εἶχαν δοθεῖ στὸν ναὸ τοῦ Ἀπόλλωνα στοὺς Δελφούς.
Ὁ Καυκασιος Ἀετός
ἦταν γιγάντιος χάλκινος ἀετός, κατασκευασμένος ἀπὸ τὸν Ἥφαιστο, ὁ ὁποῖος εἶχε ὡς ἀποστολὴ νὰ κατατρώγει τὸ ἀναπαραγόμενο συκώτι τοῦ Τιτᾶνα Προμηθέα, ὁ ὁποῖος εἶχε ἁλυσοδεθεῖ ἀπὸ τὸν Δία στὸν Καύκασο διότι εἶχε παραδώσει στοὺς θνητοὺς τὴν φωτιά.
Ὁ ἀετὸς ἄλλοτε περιγράφεται ὡς χάλκινο αὐτόματον κατασκευασμένο ἀπὸ τὸν Ἥφαιστο καὶ ἄλλοτε ὡς μέλος πλασμάτων γεννημένων ἀπὸ τὸν δαίμονα Ἔχιδνα. Στὰ «ἀδελφὰ» πλάσματα περιλαμβάνονται ὁ λέων τῆς Νεμέας καὶ ἡ Λερναία Ὕδρα.
Χρυσὸς & ἀργυρὸς κύων (σκύλος)
Κατασκευασμένοι ἀπὸ τὸν Ἥφαιστο, ἦσαν ζεῦγος σκύλων - φυλάκων (ἕνας χρυσὸς καὶ ἕνας ἀργυρὸς) ἀθάνατοι καὶ ἀγέραστοι οἱ ὁποῖοι εἶχαν ὡς ἀποστολὴ νὰ φυλᾶνε τὴν εἴσοδο τοῦ παλατιοῦ τοῦ βασιλέα τῶν Φαιάκων Ἀλκίνου (πατέρα τῆς Ναυσικᾶς).
Χάλκινοι Ταῦροι
Ζεῦγος χάλκινων ταύρων μὲ πύρινη ἀναπνοή, κατασκευασμένοι ἀπὸ τὸν Ἥφαιστο γιὰ τὸν βασιλέα τῆς Κολχίδας Αἰήτη. Ὑπῆρξαν ἀπὸ τοὺς ἄθλους τοῦ Ἰάσονα ὁ ὁποῖος προκειμένου νὰ πάρει τὸ χρυσόμαλλο δέρας, ἔπρεπε νὰ ζέψει τοὺς ἐν λόγῳ ταύρους καὶ νὰ σπείρει ἕνα χωράφι χρησιμοποιῶντας ὡς ἀλέτρι τὰ μαγικὰ δόντια τοῦ δράκοντα.
Χρυσὲς Κόρες
Ζεῦγος χρυσῶν πανέμορφων κορασίδων κατασκευασμένων ἀπὸ τὸν Ἥφαιστο, οἱ ὁποῖες διέθεταν τὸ χάρισμα τοῦ λόγου καὶ τῆς σκέψης, μὲ ἀποστολὴ νὰ ὑπηρετοῦν τὸν Ἥφαιστο στὴν Ὀλύμπια κατοικία του.
Καβειρικοὶ Ἵπποι
Ἦσαν ζεῦγος χάλκινων ἵππων μὲ πύρινη ἀνάσα κατασκευασμένοι ἀπὸ τὸν Ἥφαιστο, οἱ ὁποῖοι εἶχαν ὡς ἀποστολὴ νὰ σύρουν τὸ ἅρμα τῶν Καβείρων.
Χρυσοῖ Τρίποδες
Ἀποτελοῦνταν ἀπὸ 20 χρυσοῦς αὐτοκινούμενους τρίποδες μὲ τροχούς, τοὺς ὁποίους εἶχε κατασκευάσει ὁ Ἥφαιστος προκειμένου νὰ μετακινοῦνται οἱ θεοὶ στὶς αἴθουσες τοῦ Ὀλύμπου κατὰ τὴν διάρκεια τῶν ἑορτῶν.
Ἡ Λῆμνος εἶναι ἕνα ἠφαιστειογενὲς νησὶ καὶ ἡ κυριότερη κορυφή του, ὁ Μόσυχλος, ἔγινε τὸ σημαντικότερο κέντρο τῆς λατρείας τοῦ Ἡφαίστου. Ὁ Ἥφαιστος εἶναι ἐξαιρετικὰ σημαίνων Θεός, καθὼς σχετίζεται μὲ τὴν φωτιὰ (νοητικὸ πῦρ -γνώση). Μπορεῖ ὁ Προμηθέας νὰ ἔκλεψε τὴ φωτιὰ (νοητικὸ πύρ -γνώση) γιὰ νὰ τὴ χαρίσει στοὺς ἀνθρώπους, δημιουργὸς ὅμως τόσο τῆς φωτιᾶς, ὅσο καὶ τῶν ἀνθρώπων, ἦταν ὁ Ἥφαιστος...
Ὁ Ἥφαιστος θεωροῦνταν ὁ θεὸς τῶν μεταλλουργῶν καὶ σιδηρουργῶν, οἱ ὁποῖοι διδάχθηκαν ἀπὸ αὐτὸν τὴν κατεργασία τῶν μετάλλων καὶ τὴ χρησιμοποίηση τῆς φωτιᾶς . Ὁ Ἥφαιστος λατρεύονταν στὴν Λῆμνο ὅπου βρισκόταν τὸ ἐργαστήρι τοῦ σιδηρουργοῦ-θεοῦ. Δὲν εἶναι φυσικὰ τυχαῖο πὼς στὴν Λῆμνο τελοῦνταν τὰ σεπτὰ καὶ πανάρχαια Καβείρια μυστήρια.
Σύμφωνα μὲ τὸν Λήμνιο συγγραφέα Φιλόστρατο, κατὰ τὴν διάρκεια τῶν Καβειρίων μυστηρίων, ἔσβηναν ὅλες τίς φωτιὲς ἐπὶ ἐννιὰ μέρες σὲ ὅλο τὸ νησί. Τὴν ἔνατη μέρα ἔφτανε στὸ λιμάνι ἕνα πλοῖο ποὺ τὸ εἶχαν στείλει στὴ Δῆλο γιὰ νὰ φέρει τὴ φωτιά. Τὸ περίμενε ἀνυπόμονα ἕνα μεγάλο πλῆθος ποὺ ὅλο τὸ διάστημα προσευχόταν. "Σὰν ἔφτανε τὸ πλοῖο στὸ λαὸ μοίραζαν τὴ φωτιά, ὄχι γιὰ τὴν καθημερινὴ χρήση, μὰ γιὰ τῶν τεχνιτῶν τὰ ἐργαστήρια, ἄρχιζε καὶ πάλι στὸν τόπο μιὰ νέα ζωή".
Δὲν εἶναι φυσικὰ ἐπίσης τυχαῖο, πὼς τὸ πῦρ ἀποτελοῦσε στὴν ἀρχαία - καὶ ὄχι μόνο - σκέψη, τὸ βασικὸ συστατικὸ δημιουργίας τοῦ σύμπαντος. Ὁ Πυθαγόρας δίδασκε λ.χ, πὼς ὅλα τὰ οὐράνια σώματα περιστρέφονται γύρω ἀπὸ ἕνα «κεντρικὸ πῦρ» μὲ ἁρμονία. Πιὸ συγκεκριμένα, σύμφωνα μὲ τὸ Ἰωάννη Στοβαῖο ( Ἀνθολόγιο) τὸ κοσμολογικὸ πρότυπο τοῦ Πυθαγόρειου Φιλόλαου:
«τοποθετεῖ τὸ πῦρ στὸ μέσον, στὸ κέντρο. Τὸ ὀνομάζει ἑστία τῶν πάντων, οἶκον τοῦ Διός, μητέρα τῶν θεῶν, βωμὸ καὶ συνοχὴ καὶ μέτρο φύσεως. Ἐπίσης τοποθετεῖ ἕνα δεύτερο πῦρ, ἀνώτατο ὅλων, ποὺ περιέχει μέσα του τὸν κόσμο. Τὸ κέντρο, λέει, εἶναι ἀπὸ τὴν φύση του πρῶτο, γύρῳ,γύρω ἀπ' αὐτὸ τὰ δέκα διαφορετικὰ σώματα ἐκτελοῦν τὸν ὁμαδικό τους χορό.»
Γιὰ αὐτὸ τὸν λόγο τὸ ἱερὸ πῦρ, συμβολιζόταν ἀπὸ τὴν ἱερὴ καὶ ἄσβεστη ἑστία κάθε βωμοῦ καὶ ναοῦ, ἀλλὰ καὶ οἰκιῶν. To ὄνομα τοῦ Ἡφαίστου, προέρχεται ἀπὸ τὴν ρίζα «ἀφ-» τοῦ δασυνόμενου ρήματος «ἅπτω», ποὺ σημαίνει «ἀνάβω, καίω», συνεπῶς Ἥφαιστος εἶναι «αὐτὸς ποὺ καίει, ὁ πύρινος». Σύμφωνα δὲ μὲ τὸν Σωκράτη (Πλάτων Κρατύλος περὶ ὀνομάτων), τὸ ὄνομα Ἥφαιστος σημαίνει ὁ φωτεινὸς ἀπὸ τὸ «Φαῖστος», προσλαμβάνοντας τὸ γράμμα Ἦτα.
Στὴν Λῆμνο τιμοῦσαν τὸν Ἥφαιστο καὶ ὡς θεὸ θεραπευτῆ. Δῶρο του γιὰ τὴν φιλοξενία τῶν Λημνίων ἦταν ἡ περίφημη θεραπευτικὴ Λημνία γῆ. Γιὰ αὐτὸ τὸν λόγο, ὁ Φιλοκτήτης ὁ διάσημος τοξοβόλος τῶν Ἑλλήνων κατὰ τὴν ἐκστρατεία τῆς Τροίας, ἀφέθηκε ἐδῶ, ὥστε νὰ γιατρευτεῖ ἀπὸ ἡ πληγὴ τοῦ ἀπὸ τὸ δάγκωμα φιδιοῦ μὲ τὴν Λημνία γῆ.
Ἡ συνεισφορὰ καὶ ὁ συμβολισμὸς τοῦ Ἡφαίστου τόσο στὴν θεϊκή, ὅσο καὶ στὴν ἀνθρώπινη ἱστορία εἶναι ὑποτιμημένη...
Τὸ πῦρ, καὶ ἡ μεταλλουργία εἶναι ἐνδεικτικὰ τῆς σπουδαιότητας τῶν δυνάμεων ποὺ ἐκφράζει ὁ θεός, τὸ σημαντικότερο ὅλων ὅμως εἶναι ἡ ἀναπηρία τοῦ Θεοῦ. Πὼς μπορεῖ ἕνας θεὸς νὰ εἶναι κουτσός, ἔστω καὶ μετὰ ἀπὸ ἀτύχημα (στὴν πραγματικότητα τιμωρία);
Ἄς δοῦμε τί μᾶς ἀποκαλύπτουν οἱ ἀρχαῖες πηγές.
«Τὴν δική σας χίλια χρόνια πρὶν τὴν δική μας, παίρνοντας τὸ σπέρμα σᾶς ἀπὸ τὴν γῆ καὶ τὸν Ἥφαιστο, -Προτέραν μὲν τὴν πάρ᾽ ὑμῖν ἔτεσι χιλίοις ἐκ γῆς τε καὶ ἡφαίστου τὸ σπέρμα παραλαβοῦσαν ὑμῶν,» - λέγει ὁ αἰγύπτιος Ἱερέας στὸν Σόλωνα, ἀναφερόμενος στὴν πόλη τῶν Ἀθηνῶν.
(Τίμαιος, 23.d-e).
Τί θὰ ὑποστήριζε κανεὶς γιὰ τὴν δημιουργία τοῦ Ἡφαίστου;
Ὅπως μᾶς λέγει ὁ Πρόκλος, στὸ «Εἰς τὸν Τίμαιο Πλάτωνος, βιβλίο Α', 142.22 - 144.19», ὅτι ἀνήκει (ὁ Ἥφαιστος) στὴν δημιουργικὴ σειρὰ καὶ ὄχι στὴν ζωογονικὴ ἢ στὴν συνοχικὴ (συνεκτκὴ) ἢ σὲ κάποια ἄλλη σειρά, τὸ δηλώνουν οἱ θεολόγοι τῶν Ἑλλήνων παρουσιάζοντάς τον νὰ δουλεύει τὸν χαλκὸ καὶ νὰ κουνάει τὰ φυσερὰ καὶ γενικὰ σὰν «ἐργοτεχνίτη». Ὅτι εἶναι δημιουργὸς τῶν αἰσθητῶν καὶ ὄχι τῶν ψυχικῶν ἢ τῶν νοητικῶν ἔργων, καὶ αὐτὸ τὸ δηλώνουν οἱ ἴδιοι. Γιατί ἡ κατασκευὴ τοῦ ἐσόπτρου καὶ «ἡ χαλκεῖα καὶ ἡ χωλεία καὶ πάντα τὰ τοιαῦτα σύμβολα τῆς περὶ τὸ αἰσθητὸν αὐτοῦ ποιήσεώςἐστι».
Ἀλλὰ καὶ ὅτι εἶναι δημιουργός, εἶναι φανερὸ ἀπὸ τοὺς ἴδιους, οἱ ὁποῖοι λένε ὅτι αὐτὸς ἔπεσε ἀπὸ ψηλά, ἀπὸ τὸν Ὄλυμπο, μέχρι γῆς καὶ ὑμνοῦν ὅλες τίς ὑποδοχὲς τῶν ἐγκόσμιων θεῶν σὰν «ἡφαιστοτεύκτους». Ἄν, λοιπόν, ὑποστηρίζουμε ὅτι τὰ πράγματα ἔχουν ἔτσι, τοῦτος ὁ θεὸς θὰ εἶναι ὁ καθολικὸς δημιουργὸς «τῆς σωματοειδοῦς ἁπάσης συστάσεως», καὶ τὰς «ἐμφανεῖς ἕδρας προευτρεπίζων» [προετοιμάζει] τῶν θεῶν, συμπληρώνοντας τὰ πάντα γιὰ τὴν μία/ἑνιαία ἁρμονία τοῦ Κόσμου, γεμίζοντας ὅλα τὰ δημιουργήματα μὲ σωματικὴ ζωή, καὶ διακοσμῶντας καὶ συγκρατῶντας μὲ τὰ Εἴδῃ τὴ σκληρότητα καὶ τὴν πυκνότητα τῆς ὕλης. Γιὰ αὐτό, λοιπόν, λέγεται κι ἀπὸ τοὺς θεολόγους τῶν Ἑλλήνων ὅτι χαλκεύει (δουλεύει τὸν χαλκό), «ὡς στερεῶν καὶ ἀντιτύπωνἐργάτης», ἀλλὰ καὶ ἐπειδὴ «χάλκεος ὁ οὐρανὸς ὡς μίμημα ὢν τοῦ νοητοῦ», καὶ ὁ τοῦ οὐρανοῦ ποιητὴς (δημιουργὸς) χαλκουργός.
«Χωλεύειν δὲ ἀμφοτέροις τοῖς ποσίν» (είναι χωλός/κουτσός και τα δύο του πόδια), επειδή είναι δημιουργός των εσχάτων/τελευταίων όντων και τις προόδους του όντως Όντος – γιατί τέτοια είναι τα σώματα – και επειδή δεν μπορεί πλέον να προχωρήσει σε άλλη τάξη και επειδή είναι δημιουργός του σύμπαντος που δεν έχει σκέλη (πόδια), όπως θα πει ο Πλάτων στον «Τίμαιο, 34.a».
Λέγεται ὅτι πέφτει ἀπὸ ψηλὰ στὴ γῆ, ἐπειδὴ ἁπλώνει τὴ δημιουργία σὲ ὁλόκληρη τὴν αἰσθητὴ οὐσία. Εἴτε, λοιπόν, κάποιοι ὑποστηρίζουν ὅτι ὑπάρχουν φυσικοὶ Λόγοι (φυσικὲς λογικὲς ἀρχὲς) μέσα στὸ σύμπαν εἴτε σπερματικὲς ἀρχές, πρέπει νὰ ἀναγάγουμε τὴν αἰτία ὅλων αὐτῶν σὲ τοῦτον τὸν θεό. Γιατί αὐτὸ τὸ ὁποῖο δημιουργεῖ ἡ Φύση βυθιζόμενη μέσα στὰ σώματα, αὐτὸ διαπλάθει καὶ τοῦτος ὁ θεὸς μὲ τρόπο θεϊκό, κινῶντας τὴ Φύση καὶ χρησιμοποιῶντας τὴ σὰν ὄργανο γιὰ τὴν δική του δημιουργία. Γιατί καὶ ἡ ἔμφυτη θερμότητα προέρχεται ἀπὸ τὸν Ἥφαιστο καὶ παράγεται ἀπὸ αὐτὸν γιὰ τὴν σωματικὴ δημιουργία.
Τὴν καθολικὴ αἰτία, λοιπόν, τῶν γιγνομένων (γεννημένων) ὄντων ὁ Πλάτων, στὸν «Τίμαιο, 23d-e», τὴν ἀνήγαγε σὲ αὐτὸν τὸν θεό. Ἐπειδή, ὅμως, χρειάζονται καὶ ὕλη τὰ γιγνόμενα (γεννημένα) ὄντα - γιατί καὶ οἱ οὐράνιοι θεοὶ δανείζονται «μέρη ἀπὸ τὸ σύμπαν, τὰ ὁποῖα θὰ ἐπιστραφοῦν καὶ πάλι πίσω - μόρια ἐκ τοῦ παντὸς ὡς αὖθις ἀποδοθησόμενα», «Τίμαιο, 42e» - ,μὲ τρόπο πολὺ θαυμαστὸ τὴν ἔχει ὑποδείξει καὶ αὐτὴν μὲ τὴ γῆ.
Γιατί καὶ στὸ ἴδιο τὸ σπέρμα ὑπάρχουν λόγοι (λογικὲς ἀρχὲς) καὶ ὑπόστρωμα στὸ ὁποῖο αὐτὲς οἱ ἀρχὲς ἐφαρμόζονται, καὶ οἱ πρῶτες προέρχονται ἀπὸ τὴν τέχνη τοῦ Ἡφαίστου, ἐνῶ τὸ δεύτερο ἀπό τη γῆ, γιατί στὸ συγκεκριμένο πλατωνικὸ χωρίο ὡς γῆ πρέπει νὰ ἐννοήσουμε κάθε ὑλικὸ αἴτιο, ὄχι ἐπειδὴ οἱ Ἀθηναῖοι ἦταν αὐτόχθονες, ἀλλὰ ἐπειδὴ καὶ ὁλόκληρο τὴν γένεσιν συνηθίζουν νὰ τὴν ἀποκαλοῦν γῆ καὶ καθετὶ ὑλικὸ νὰ τὸ ἀποκαλοῦν γήινο, ἀναγκαστικά, λοιπόν, τὰ σπέρματα προέρχονται ἀπὸ τὴ γῆ.
Ὄργανο, λοιπόν, τοῦ Ἡφαίστου εἶναι τὸ πῦρ καὶ ὕλη ἡ γῆ, ἡ δια τοῦ πυρὸς κινούμενη καὶ ζωογονοῦσα, ἐνῶ ἡ ἴδια εἶναι «ἀπεψυγμένη» (παγωμένη). Γιὰ αὐτὸ καὶ στὸ συγκεκριμένο χωρίο ἔχει χρησιμοποιηθεῖ σὰν νὰ παίζει τὸν ρόλο τῆς ὕλης γιὰ τὸν Ἥφαιστο, καὶ γιὰ αὐτὸ ἔχει εἰπωθεῖ ὅτι τὸ σπέρμα τοῦ Ἡφαίστου μαζὶ μὲ τὴ γῆ πραγματοποίησε τὴ γέννηση τῶν Ἀθηναίων. Γιατί «καὶ κατὰ τὸν μῦθον ὁ ῞ηφαιστος ἐρῶν τῆςἈθηνᾶς ἀφῆκε τὸ σπέρμα εἰς γῆν» καὶ ἀπὸ ἐκεῖ βλάστησε τὸ τῶν Ἀθηναίων γένος.
Πάντα, λοιπόν, καὶ γενικὰ ὁ Ἥφαιστος εἶναι ἐρωτευμένος μὲ τὴν Ἀθηνᾶ, ἐπειδὴ μιμεῖται μὲ τὰ αἰσθητὰ ἔργα τὴ νοητική της ἰδιότητα. Καὶ αἱ «Αθηναϊκαὶ ψυχαὶ μάλιστα κατὰ ταύτην τοῦ ἡφαίστου τὴν ἐνέργειαν δέχονται τὰ ὀχήματα πάρ᾽ αὐτοῦ» καὶ «εἰσοικίζονται» [ἐγκαθίστανται] στὰ σώματα ποὺ λαμβάνουν ὑπόσταση ἀπὸ τοὺς Λόγους τοῦ Ἡφαίστου, οἱ ὁποῖοι ἔχουν λάβει τὰ συνθήματα (σύμβολα) τῆς Ἀθηνᾶς, καὶ ἀπὸ τὴν γῆ. Γιατί αὐτὸς εἶναι πρὶν ἀπὸ τὴν Φύση ὁ τελεστὴς (τελειοποιητὴς) τῶν σωμάτων, βάζοντας σὲ καθένα τους διαφορετικὸ σύμβολο τῶν θεῶν.
Labels:
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ
Παρασκευή 10 Νοεμβρίου 2023
Ὅταν οἱ Γάλλοι σκότωναν Ἕλληνες γιὰ την Ἀφροδίτη της Μήλου - Πάνω ἀπὸ 200 ἔπεσαν νεκροί
Ἡ Ἱστορία εἶναι μιὰ πύλη ποὺ μᾶς ἐπιτρέπει νὰ ἀνακαλύψουμε τὸ παρελθὸν καὶ νὰ κατανοήσουμε τὸ παρόν. Σὲ αὐτὸ τὸ ἄρθρο, θὰ ἐξερευνήσουμε τὴ σπουδαιότητα τῆς Ἱστορίας καὶ πῶς μπορεῖ νὰ ἐπηρεάσει τὸν κόσμο μας σήμερα. Ἂς ξεκινήσουμε τὸ ταξίδι μας στὸ χρόνο!
Πολλοί ἀπὸ ἐμᾶς ἔχουμε ἐπισκεφθεῖ το Μουσεῖο του Λούβρου στὸ Παρίσι, καὶ ἔχουμε θαυμάσει τον τεράστιο καλλιτεχνικό πλοῦτο ποῦ φυλάσσεται σ΄αὐτό το Μουσεῖο.
Ὁ ἐπισκέπτης μένει ἔκθαμβος καὶ ἄφωνος μπροστά σε ἔργα τέχνης ποῦ ἔχουν δημιουργήσει μεγάλοι καλλιτέχνες ἀπ' ὅλο τον κόσμο, ὅπου ἡ ἁρμονία, το αἰσθητικό κάλλος, καὶ ἡ τεχνική ἀρτιότητα ἀποτυπώνονται στὸ καμβά, στὸ μπροῦντζο καὶ στὸ μάρμαρο.
Ἕνα ἀπὸ τα πιὸ σημαντικά ἔργα τέχνης, ποῦ ἡ διεύθυνση του Μουσείου προβάλλει με ἰδιαίτερο καμάρι, εἶναι το μαρμάρινο ἄγαλμα της Ἀφροδίτης της Μήλου, ἕνα ἔργο ποῦ δὲν ἔχει με ἀκρίβεια προσδιοριστεῖ ἀπὸ ποῖον καλλιτέχνης ἔχει φιλοτεχνηθεῖ.
Το ἄγαλμα βρέθηκε το 1820 στὴ κατεχόμενη ἀπὸ την Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία Μῆλο.
Αὐτὸ ποῦ δὲν εἶναι εὐρέως γνωστό εἶναι ὅτι το ἄγαλμα πουλήθηκε ἀπὸ τους Τούρκους στοὺς Γάλλους καὶ οἱ Γάλλοι γιὰ νὰ το φυγαδεύσουν στὸ Παρίσι μετά την ἀγορὰ του, το φόρτωσαν σε ἕνα καράβι. Ὅταν οἱ Ἕλληνες της Μήλου πληροφορήθηκαν ὅτι το ἄγαλμα θὰ ἔφευγε ἀπὸ το νησί, ξεσηκώθηκαν γιὰ νὰ ἀποτρέψουν τὴ φυγή του, κι' αὐτὸ, γιατί το θεωροῦσαν μέρος του Πολιτισμοῦ τους. Τέτοια ἦταν ἡ ἀντίδραση ποῦ οἱ Γάλλοι πυροβόλησαν καὶ σκότωσαν μερικούς Ἕλληνες.
Ὅταν τελικά το ἄγαλμα φορτώθηκε στὸ πλοῖο, ὁδηγήθηκε πρῶτα στὸν Πειραιᾶ πρὶν ταξιδέψει γιὰ τὴ Γαλλία. Κάποιοι ἀπὸ τους 'Ἕλληνες της Μήλου πῆγαν στὸν Πειραιᾶ γιὰ νὰ σταματήσουν την ἁρπαγῆ του ἀγάλματος.
Ὅπως γράφει ὁ Ἕλληνας στοργικός Δημήτρης Φωτιάδης στὴν ἐξάτομη «Ἱστορία της Ἑλληνικῆς Ἐπανάστασης του 1821»: Στὸν Πειραιᾶ ὅταν μαθεύτηκε το γεγονός μαζεύτηκαν στὴν προκυμαία πάνω ἀπὸ χίλιοι ἄνθρωποι ποῦ προσπαθοῦσαν νὰ ματαιώσουν την ἁρπαγῆ του ἀγάλματος. Τέτοια ἦταν ἡ ἀντίδραση, ποῦ συγκρουστήκαν με το γαλλικό πλήρωμα του πλοίου καὶ τα τουρκικά στρατεύματα. Το ἀποτέλεσμα ἦταν τραγικό. Πάνω ἀπὸ 200 Ἕλληνες πέσανε νεκροί καὶ τελικά το ἄγαλμα της Ἀφροδίτης της Μήλου φυγαδεύτηκε στὴ Γαλλία. (μάλιστα λέγεται ὅτι το ἕνα χέρι του ἀγάλματος μέσα στὴ δίνη της συμπλοκῆς ἔπεσε στὴ θάλασσα καὶ χάθηκε).
Αὐτοί λοιπόν οἱ «ἀμόρφωτοι» Ἕλληνες ψαρᾶδες καὶ ἀγρότες δώσανε τὴ μάχη της ἀξιοπρέπειας δίνοντας ἀκόμα καὶ τὴ ζωή τους γιὰ νὰ ὑπερασπιστοῦν το Πολιτισμό τους.
Μπορεῖ νὰ μὴν ἦταν μορφωμένοι, μπορεῖ νὰ μὴν γνώριζαν ἀπὸ Τέχνη ὅμως ἔνιωθαν βαθειά μέσα τους ὅτι το ἄγαλμα αὐτὸ ἦταν μέρος της ἱστορίας τους, μέρος της Πολιτιστικῆς τους παρακαταθήκης ποὺ τους εἶχαν ἀφήσει οἱ πρόγονοι τους.
Αὐτὴ ἡ τραγική ἱστορία ἐπιμελῶς παρασιωπάτε γιὰ εὐνόητους λόγους. Ἔτσι ἄν κάποια στιγμή ἐπισκεφθεῖτε το Μουσεῖο του Λούβρου καὶ θαυμάσετε την Ἀφροδίτη της Μήλου, θυμηθεῖτε ὅτι καὶ σ΄αὐτή την περίπτωση οἱ κυρίαρχες δυνάμεις της ἐποχῆς ἐκείνης ἁρπάξαν αὐτὸ το θαυμάσιο ἄγαλμα ποὺ οἱ Ἕλληνες το πότισαν με αἷμα.
Labels:
Ἀρχαία Ἑλληνική Γραμματεία
Παρασκευή 3 Νοεμβρίου 2023
Ποῖος Ἠρώας ; Ἔφτασε χίλια χρόνια πρὶν ἀπὸ τὸν Μεγάλο Ἀλέξανδρο στὸν Ἰνδὸ ποταμό;
Ἱστορικὸ πρόσωπο ποὺ ἔφτασε ὼς τὸν Καναδᾶ ἦταν ὁ Ἡρακλῆς τῆς ἑλληνικῆς μυθολογίας, σύμφωνα μὲ τὸν καθηγητὴ Γεωλογίας Ἠλία Μαριολάκο.
Ἔφτασε χίλια χρόνια πρὶν ἀπὸ τὸν Μεγάλο Ἀλέξανδρο στὸν Ἰνδὸ ποταμό.
Πέρασε ἀπὸ τὴν Αἰθιοπία, ἔφτασε ὼς τὴ Γροιλανδία καὶ ἴσως νὰ πάτησε πρῶτος τὸ πόδι του στὴν Ἀμερική.
Ἕνας ἀπὸ τοὺς πιὸ γνωστοὺς ἥρωες τῆς παγκόσμιας μυθολογίας- ὁ Ἡρακλῆς- δὲν ἦταν μόνο ἕνας σπουδαῖος ὑδραυλικός, μηχανικὸς καὶ ὑδρογεωλόγος, ὅπως μαρτυροῦν πολλοὶ ἀπὸ τοὺς δώδεκα ἄθλους του, ἀλλὰ καὶ ὁ πρῶτος ποὺ ἔκανε πράξη τὴν παγκοσμιοποίηση καὶ ὁ ἀρχιτέκτονας τῆς μυκηναϊκῆς κοσμοκρατορίας, ὅπως ὑποστήριξε σὲ ὁμιλία του, στὸ Πανεπιστήμιο Ἀθηνῶν, ὁ ὁμότιμος καθηγητὴς Γεωλογίας καὶ μέλος τοῦ Κεντρικοῦ Ἀρχαιολογικοῦ Συμβουλίου Ἠλίας Μαριολάκος.
«Ὁ Ἡρακλῆς δὲν εἶναι ἕνα πρόσωπο γιὰ νὰ διασκεδάζουν τὰ παιδιά.
Οὔτε ἡ ἑλληνικὴ μυθολογία ἕνα παραμύθι γιὰ ἕναν φανταστικὸ κόσμο», λέει στὰ «ΝΕΑ» ὁ Ἠλίας Μαριολάκος.
«Ὁ Ἡρακλῆς εἶναι ἕνα ἱστορικό- καὶ ὄχι μυθικό- πρόσωπο, ἕνας ἄγνωστος μεγάλος κατακτητής, ἥρωας- ἱδρυτὴς πόλεων, πρῶτος συνδετικὸς κρίκος τοῦ κοινοῦ πολιτισμικοῦ ὑποστρώματος τῶν Εὐρωπαίων, τοῦ μυκηναϊκοῦ καὶ κατὰ συνέπεια τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ. Καὶ ἡ μυθολογία εἶναι ἡ ἱστορία τοῦ ἀπώτερου παρελθόντος τῶν κατοίκων αὐτοῦ τοῦ τόπου, ποὺ πολὺ ἀργότερα θὰ ὀνομαστεῖ Ἑλλάς».
Πρῶτος στὸ μικροσκόπιο τοῦ καθηγητῆ μπῆκε ὁ ἆθλος μὲ τὴν ἁρπαγὴ τῶν βοδιῶν τοῦ Γηρυόνη, τοῦ τρικέφαλου καὶ τρισώματου γίγαντα ποὺ ζοῦσε στὰ Γάδειρα, τὸ σημερινὸ Κάντιθ τῆς Ἱσπανίας, κοντὰ στὸ στενό του Γιβραλτάρ.
«Οἱ περισσότεροι πιστεύουν πὼς ὁ Ἡρακλῆς ταξίδεψε ὼς τὴν Ἰβηρικὴ Χερσόνησο γιὰ νὰ φέρει μιὰ καλὴ ράτσα βοδιῶν στὴν Πελοπόννησο», ἐξηγεῖ ὁ κ. Μαριολάκος.
«Ἄν διαβάσουμε μὲ προσοχὴ τὸν Στράβωνα, ποὺ ἔζησε τον 1ο αἰ. π.Χ. ὅμως, θὰ διαπιστώσουμε πὼς σὲ κανένα ἄλλο μέρος τοῦ κόσμου δὲν ἔχει βρεθεῖ τόσος πολὺς χρυσός, ἄργυρος, χαλκὸς καὶ σίδηρος.
. Καὶ τὰ βόδια δικαιολογοῦνται διότι ὑπῆρχαν μαρτυρίες ὅτι τὸ "κοσκίνισμα" τοῦ χρυσοῦ ἀπὸ τὴν ἄμμο γινόταν πάνω σὲ δέρματα βοδιῶν».
Ἡ ἵδρυση δὲ τῆς πόλης ἀπὸ τὸν Ἡρακλῆ μνημονεύεται στὸν θυρεὸ τῆς πόλης καὶ σήμερα.
Ὁ Ἡρακλῆς ὁλοκληρώνει τὸν ἆθλο του καὶ συνεχίζει βόρεια πρὸς τὴν Κελτικὴ καὶ ἱδρύει τὴν Ἀλέσια (γνωστὴ καὶ ὡς πόλη τοῦ Ἀστερίξ), τὸ ὄνομα τῆς ὁποίας προέρχεται ἀπὸ τὴ λέξη ἄλυς (= περιπλάνηση). Πόλη μὲ στρατηγικὴ σημασία, καθὼς συνδέεται μέσῳ πλωτῶν ποταμῶν πρὸς τὴ Μεσόγειο, τὸν Ἀτλαντικό, τὴ Μάγχη καὶ τὴ Βόρεια Θάλασσα, ὅπου ὁ Ἰούλιος Καίσαρας κατατρόπωσε τοὺς Γαλάτες. Ἀκόμη ἱδρύει τὸ Μονακὸ καὶ τὴν Ἀλικάντε - ἡ ποδοσφαιρική της ὁμάδα ὀνομάζεται Ἡρακλῆς.
Τί γύρευε στὴ Γαλατία ὁ Ἡρακλῆς;
«Χρυσό», ἀπαντᾷ ὁ κ. Μαριολάκος, «ἀφοῦ ὁ Διόδωρος μᾶς λέει πὼς στὴ Γαλατία ὑπάρχουν πλούσια χρυσοφόρα κοιτάσματα». Ὁ Ἡρακλῆς ὅμως φέρεται- σύμφωνα μὲ τὸν Πλούταρχο- νὰ ἔφτασε καὶ ὼς τὴν Ωγυγία ποὺ ἀπέχει πέντε ἡμέρες δυτικὰ τῆς Βρετανίας. «Πέντε ἡμέρες ἰσοδυναμοῦν μὲ 120 ὧρες.
Ἄν ἡ μέση ταχύτητα ἑνὸς πλεούμενου τῆς ἐποχῆς ἦταν 4 μίλια τὴν ὥρα, τότε ἡ ἀπόσταση εἶναι 890 χλμ., ἄρα πρόκειται γιὰ τὴ σημερινὴ Ἰσλανδία καὶ συνέχισε ὼς τὴ Γροιλανδία, ἐνῶ τὸ Κρόνιο Πέλαγος, ποὺ ἀναφέρεται, σύμφωνα μὲ τοὺς ὑπολογισμοὺς ταυτίζεται μὲ τὸν Βόρειο Ἀτλαντικό»
«Γιὰ νὰ φέρει τὰ χρυσᾶ μῆλα τῶν Ἑσπερίδων (ἤτοι τὸν χρυσὸ) ὁ Ἡρακλῆς ἀπὸ τὴν Αἴγυπτο ἔφτασε ὼς τὴν Αἰθιοπία κι ἔπειτα στὸν Καύκασο- γιὰ νὰ ζητήσει τὴ βοήθεια τοῦ Προμηθέα- καὶ στὴ Λιβύη προτοῦ ἐπιστρέψει στὶς Μυκῆνες»
Ὁ Ἡρακλῆς ἔφτασε, σύμφωνα μὲ τὸν καθηγητὴ Ἠλία Μαριολάκο, ὼς τὴν Ἀμερική.
«Στὶς πηγὲς διαβάζουμε πὼς ἐγκατέστησε ἀκολούθους τοῦ "ὼς τὸν κόλπο ποὺ τὸ στόμιό του βρίσκεται στὴν ἴδια εὐθεῖα μὲ τὸ στόμιο τῆς Κασπίας".
Ἕνας κόλπος μόνον καλύπτει αὐτὲς τίς προϋποθέσεις: τοῦ Ἁγίου Λαυρεντίου στὸ Τορόντο τοῦ Καναδᾶ».
Μαρτυράται δὲ πὼς ἔμειναν «σὲ νησιὰ ποὺ βλέπουν τὸν ἥλιο νὰ κρύβεται γιὰ λιγότερο ἀπὸ μία ὥρα γιὰ 30 ἡμέρες»- δηλαδὴ στὸν πολικὸ κύκλο.
Τί γύρευε ἐκεῖ;
Ἡ ἀπάντηση βρίσκεται στὰ εὑρήματα τῶν ἀνασκαφῶν ποὺ γίνονται γύρω ἀπὸ τὴ λίμνη Σουπίριορ στὸ Μίτσιγκαν.
Ἀρκεῖ νὰ σκεφτεῖτε πὼς ἔχουν ἐξορυχθεῖ πάνω ἀπὸ 500.000 τόνοι χαλκοῦ στὴν περιοχή, ὅταν στὴν κάτ΄ ἐξοχὴν πηγὴ χαλκοῦ- τὴν Κύπρο- ἐξορύχθηκαν 200.000 τόνοι.
Ἡ ἐξόρυξη ἔγινε τὴν περίοδο 2.450 π.Χ.- 1050 π.Χ., σταματάει ξαφνικά, ὅταν καταρρέει ὁ μυκηναϊκὸς πολιτισμός. Καὶ ὅλα αὐτὰ σὲ μιὰ περιοχὴ ὅπου οἱ γηγενεῖς βρίσκονταν στὴ λίθινη ἐποχή!
Labels:
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ,
quora
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)