ΕΛΛΑΔΑ ΕΛ - Μικρή Χῶρα Μεγάλη Ἱστορία !!: Ἐλληνική Μυθολογία

Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Ἐλληνική Μυθολογία. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Παρασκευή 1 Νοεμβρίου 2024

Ὁ Ἡρακλῆς στὴν μάχη του Μαραθῶνα...

Ἡ μάχη τοῦ Μαραθῶνα, μία ἀπὸ τὶς πιὸ σημαντικὲς συγκρούσεις τῆς Ἀρχαίας Ἑλλάδας, θεωρεῖται ὄχι μόνo ἱστορικὸ γεγονός ἀλλὰ καὶ πηγή θρύλων καὶ συμβολισμῶν. Σὺμφωνα μὲ τὴν παράδοση, ὁ Ἡρακλῆς, ὁ μέγας ἥρωας τοῦ Ἑλληνισμοῦ, εἶχε ἐξαιρετικὴ ἐπιρροὴ καὶ προστασία γιὰ τὸν στρατὸ τῶν Ἑλλήνων, ὑποστηρίζοντάς τους συμβολικὰ στὴ μάχη ἐνάντια στὶς ἀνατολικὲς δυνάμεις. Αὐτὸς ὁ ἥρωας ἐκπροσωπεῖ τὴν ἀνδρεία καὶ τὴ θυσία, καθὼς ὁ μῦθος τοῦ συνεχίζει νὰ ἐμπνέει καὶ νὰ διαμορφώνει τὸν ἑλληνικὸ χαρακτῆρα, ἐμπνέοντας τοὺς πολεμιστὲς τοῦ Μαραθῶνα στὸν ἀγῶνα τοὺς γιὰ ἐλευθερία.

Ἦταν τόσο μεγαλειῶδες αὐτὸ ποῦ συνέβη στὴν μάχη του Μαραθῶνα το 490 π.Χ., ὥστε οἱ Ἕλληνες ἀπέδωσαν τὴ νίκη στὴν ἀνάμειξη τῶν θεῶν Μαζί με τον Μιλτιάδη, τον Καλλίμαχο καὶ τους ἄλλους, στὴ γνωστή εἰκόνα της Ποικίλης Στοάς της Ἀγορᾶς τῶν Ἀθηνῶν, ὁ Πᾶναινος κατέγραψε την παρουσία της Ἀθηνᾶς, του Πᾶνα, τοῦ Ἡρακλῆ, του Θησέα, του Μαραθῶνα, του Έχετλαῖου.

Στήν περιοχή της Τετραπόλεως, ποῦ ἀπαρτίζεται ἀπὸ τους οἰκισμούς του Μαραθῶνα, της Τρικορύθου, της Οἰνόης καὶ της Προβαλίνθου, πιστοποιεῖται τόσο ἡ λατρεία του Ἡρακλῆ καὶ του Πᾶνα ὅσο καὶ της Ἀθηνᾶς Ὡστόσο, μόνο δύο εἶναι τα ταυτισμένα ἱερὰ: το ρωμαϊκό ἱερὸ της Ἴσιδας στὴν Μπρεξίζα καὶ ἡ σπηλιά του Πᾶνα στὴν Οἰνόη.

Ἀπὸ ἐπιγραφή του πρώιμου 5ου αἰῶνα π.Χ. πληροφορούμαστε ὅτι ἡ γιορτή καὶ οἱ ἀγῶνες γιὰ τον Ἡρακλῆ, ποῦ προσφωνεῖται καὶ «ἐμπύλιος», τώρα ἀναβαθμίζονται

Πολυθάλαμη σπηλιά, φορτωμένη σταλακτῖτες καὶ σταλαγμῖτες, με ἔντονη χρήση ἀπὸ τα νεολιθικά ὡς τα ὑστεροελλαδικά χρόνια, γίνεται τόπος λατρείας του Πᾶνα ἀπὸ τον 5ο αἰῶνα π.Χ. Βρέθηκε μεγάλος ἀριθμὸς εἰδωλίων του Πᾶνα καὶ των Νυμφών ποῦ λατρεύονταν στή σπηλιά μέχρι καὶ τα ρωμαϊκά χρόνια.

Η τρίτη θεότητα ποῦ συσχετίζεται με τὴ μάχη του Μαραθῶνα εἶναι ἡ Ἀθηνᾶ «Ἑλλωτίς».

Το ἱερὸ του Διονύσου, ὅπου στήνονταν τα ψηφίσματα τῆς Τετραπόλεως, τοποθετεῖται στὴν πεδιάδα. Ἐκεῖ κοντά βρισκόταν καὶ ὁ τάφος του ἥρωα ἰατροῦ Ἀριστόμαχου. Ὁ Φιλόχωρος μας πληροφορεῖ γιά την ὕπαρξη δύο ἱερῶν του Ἀπόλλωνα, ὥς Πυθίου στὴν Οἰνόη καὶ ὥς Δηλίου στὸν Μαραθῶνα Τή λατρεία της Ἄρτεμις βεβαιώνει περιγραφή πάνω σε μαρμάρινα μέλη βωμοῦ Σύμφωνα με τον Παυσανία στὰ “ΑΤΤΙΚΑ” (Ι, 15,3) ὁ Ἡρακλῆς ἔσπευσε ὁπλισμένος με το τρομερό του ρόπαλο νὰ συμπαραταχθεῖ με τους Ἕλληνες ὁπλῖτες..

Ὁ Ἡρακλῆς εἶχε παλαιούς δεσμούς με τον Μαραθῶνα, ἀφοῦ, σύμφωνα με την παράδοση, ἐκεῖ εἶχαν βρεῖ καταφύγιο οἱ Ἡρακλεῖδες, οἱ ἀπόγονοί του, ὅταν τους καταδίωκε ὁ βασιλιάς Εὐρυσθέας Μάλιστα οἱ Μαραθώνιοι, ὅπως ἀναφέρει ὁ Παυσανίας, ἦταν οἱ πρῶτοι ποῦ τίμησαν τον Ἡρακλῆ ὥς Θεό.

Στὸν Μαραθῶνα το ἱερὸ του βρισκόταν στό στενό πέρασμα ἀνάμεσα στό βουνό Ἀγριλίκι (*) καὶ τὴ θάλασσα καὶ γιά το λόγο αὐτὸ ὁ Ἡρακλῆς ὀνομαζόταν Ἐμπύλιος, δηλαδή αὐτὸς ποῦ βρίσκεται μπροστά ἀπὸ τις πύλες. Στὸ σημεῖο αὐτὸ, κοντά στό ἱερὸ του Ἡρακλῆ, ἐπέλεξαν νὰ στρατοπεδεύσουν οἱ Ἀθηναῖοι φθάνοντας στὸν Μαραθῶνα

Σύμφωνα με τις πληροφορίες ποῦ μας παρέχει ὁ ἀρχαῖος ἱστορικός Ἡρόδοτος, ἡ θέση του ελληνικού στρατεύματος το 490 π.Χ. εἶχε ὡς ὁρμητήριο το τέμενος του Ἡρακλῆ κοντά στοὺς πρόποδες, ὅπως ἀποθέτουμε, του ὑψώματος Βρανά καὶ Ἀφορισμού. Η θέση των τύμβων Ἀθηναίων καὶ Πλαταιέων δηλώνουν το ἐπίκεντρο της περιοχῆς της μάχης. Γύρω ἀπὸ το σημεῖο αὐτὸ θὰ πρέπει νὰ ἐντοπισθεῖ το ἱερὸ του Ἡρακλῆ καὶ ἡ ἀφετηρία του ἀγγελιαφόρου της νίκης.

Ἴσως ὁ ἀγγελιαφόρος της κοσμοϊστορικῆς Νίκης του πνεύματος κατά του σκοταδισμοῦ νὰ χρησιμοποίησε τον πλέον σύντομο δρόμο, περίπου 34 χιλιόμετρα καὶ ὄχι τον κατά 25 αἰῶνες μεταγενέστερο (περίπου 42 χιλιόμετρα), ὁ Αἰθίοπος ἦταν ἄγνωστος καὶ ἀνύπαρκτος Κατά πᾶσα πιθανότητα ἀνηφόρισε πρὸς τὴ χαράδρα ποῦ σχηματίζουν τα ὑψώματα Βρανάς, Ἀγριλίκι, Ἀφορισμός καὶ Κοτρώνι με προοπτική το ἱερὸ του Διόνυσου καὶ ἀπὸ ἐκεῖ πρὸς την Εκάλη...

Ἡ μορφὴ τοῦ Ἡρακλέους ἔμεινε ἀναλλοίωτη στὴ μνήμη τῶν Ἑλλήνων, συνδέοντας τὸν ἥρωα μὲ τὴ θρυλικὴ νίκη τῆς Μάχης τοῦ Μαραθῶνα. Οἱ στρατιῶτες τῆς Ἀθήνας πολέμησαν μὲ σθένος, ἐμπνεόμενοι ἀπὸ τὴν ἀνδρεία τοῦ μεγάλου ἥρωα, ποὺ συμβόλιζε τὴν Ἑλλάδα ποὺ ἀντιστέκεται καὶ θριαμβεύει ἀπέναντι σὲ κάθε ἀπειλή. Ἐτσί, ὁ Ἡρακλῆς καὶ τὸ πνεῦμα του, ἔγιναν φάροι ἐλπίδας, καὶ ἡ μάχη ἔμεινε στὴν ἱστορία ὡς μιὰ νίκη ὄχι μόνο τῶν ὅπλων ἀλλὰ καὶ τοῦ ἑλληνικοῦ θάρρους.

Κυριακή 7 Ιουλίου 2024

Μυστήρια Ἀρχαίας Σοφίας:Ἡ Ἀναδρομὴ στὸν Κάδμο καὶ τὴν Ἁρμονία μέσα ἀπὸ τὰ Μάτια τοῦ Roberto Calasso!

Καλῶς ἦλθατε

Στὸν συναρπαστικὸ κόσμο τῆς Ἱστορίας! Ἡ Ἱστορία εἶναι μιὰ πύλη ποὺ μᾶς ἐπιτρέπει νὰ ἀνακαλύψουμε τὸ παρελθὸν καὶ νὰ κατανοήσουμε τὸ παρόν. Σὲ αὐτὸ τὸ ἄρθρο, θὰ ἐξερευνήσουμε τὴ σπουδαιότητα τῆς Ἱστορίας καὶ πῶς μπορεῖ νὰ ἐπηρεάσει τὸν κόσμο μας σήμερα. Ἂς ξεκινήσουμε τὸ ταξίδι μας στὸ χρόνο! Ανακαλύπτοντας τον Κάδμο και την Αρμονία: Μια Ματια στο Έργο του Roberto Calasso Ἡ ἐξερεύνηση τῶν μυθικῶν ἀφηγήσεων τοῦ Κάδμου καὶ τῆς Ἁρμονίας μέσα ἀπὸ τὸν φακὸ τῆς ἑρμηνείας του Ρομπέρτο Καλάσο εἶναι ἕνα ταξίδι στὰ βάθη τῆς ἀρχαίας σοφίας Ξετυλίξτε τὰ περίπλοκα στρώματα αὐτῆς τῆς διαχρονικῆς ἱστορίας καὶ ἀνακαλύψτε τὶς βαθιὲς γνώσεις ποὺ προσφέρει. Ἐλᾶτε μαζί μας σὲ ἕνα ταξίδι λογοτεχνικῆς ἐξερεύνησης καὶ φιλοσοφικοῦ στοχασμοῦ σὲ αὐτὴ τὴ συναρπαστικὴ ἀνάλυση.

Ὅσα ποτέ δέ συνέβησαν, ἀλλὰ ἀνέκαθεν ὑπῆρχαν.
(Σαλλούστιος, Περί Θεῶν καὶ Κόσμου)

Ἀνακαλύψτε την ἐνδιαφέρουσα ἱστορία τῆς ἐξερεύνησης τοῦ Ρομπέρτο Καλάσο στὸν μῦθο τοῦ γάμου του Κάδμου καὶ τῆς Ἁρμονίας. Ἂς ἐμβαθύνουμε σὲ αὐτὴ τὴ σαγηνευτικὴ ἀφήγηση καὶ ἂς ξετυλίξουμε τὴ διαχρονική της σημασία. Ἐξερευνῆστε τὸ βάθος αὐτοῦ τοῦ ἀρχαίου μύθου καὶ τὴ σημασία του στὸν σημερινὸ κόσμο.

Ο Ρομπέρτο Καλάσο, ένας σπουδαίος Ιταλός συγγραφέας και διανοητής, είναι γνωστός για τα έργα του που συνδυάζουν μυθολογία, φιλοσοφία και λογοτεχνία. Ένα από τα πιο γνωστά βιβλία του είναι "Διὰ γάμοι τοῦ Κάδμου καὶ τῆς Ἀρμονίας" (ο τίτλος στα ελληνικά), το οποίο εξετάζει τους μύθους και τις ιστορίες της ελληνικής μυθολογίας μέσα από τον πρίσμα του γάμου του Κάδμου και της Αρμονίας.

Σὲ ό,τι ἀφορᾶ τοῦς Ὀλύμπιους, μπορεῖ νἀ εἰπωθεῖ,, πρώτα απ’ ὅλα, πῶς ἦταν Θεοί καινοφανεῖς. Διέθεταν ἕναν ὄνομα καὶ μία μορφή. Ὅμως ὁ Ἠρόδοτος μᾶς διαβεβαιώνει ὅτι «μέχρι ἐχθές» ἦταν ἄγνωστο «πού εἶχε γεννηθεί καθένας τοῦς, αν ὑπῆρχαν ἀπὸ πάντα καὶ πιὰ ὴ ὄψη τοῦς». Γιά τόν Ἡρόδοτο «ἐχθές» σήμαινε Όμηρος καὶ Ἡσίοδος, οἱ ὁποίοι, σύμφωνα με τοῦς ὑπολογισμοὺς του, εἶχαν ζήσει πρίν ἀπὸ τέσσερις αἰῶνες. Ἀκριβῶς αὐτοί, κατά τὴν άποψή του, «ὀνομάτισαν τοῦς θεούς, φανερώνοντας τὰ προνομία, τίς τέχνες καὶ τὴν ὄψη τοῦς». Στὸν Ἡσίοδο διαφαίνεται ἀκόμη ὁ κοσμογονικός ἆθλος καὶ ὁ ἀργός διαχωρισμός τῶν μορφῶν απ’ ό,τι εἶναι πολύ ἀφηρημένο ή πολύ συγκεκριμένο. Μόνο στὸ τέλος, ἀφοῦ ὁ κόσμος σείστηκε πλεῖστες φορές, ὁ Δίας «μοίρασε μεταξύ τοῦς τὰ προνόμια».

Ὡστόσο, σκάνδαλο πραγματικό ἀποτελεῖ ὁ Όμηρος, ὴ ἀδιαφορία του γιὰ τίς ἀπαρχές, ὴ παντελής ἔλλειψη κομπασμοῦ,,, ὴ ἀξίωσε του νἀ ξεκινήσει ὄχι απ’ τὴν ἀρχή, ἀλλὰ απ’ τόν τελευταῖο τῶν δέκα ὀλέθριων χρόνων του πολέμου κάτω ἀπὸ τὰ θείη τής Τροίας, ποῦ χρησίμευσαν κατά κύριο λόγο στὸ νἀ ἀφανισθοῦν ὁλάκερὲς γενιές ἡρώων Καὶ οἱ ἥρωες, ποῦ τὴν ἐξολόθρευσή τοῦς ἐξυμνοῦσαν, ἦταν φαινόμενο πρόσφατο. Οἰ Ὀλύμπιοι εἶχαν ἤδη καθορίσει μία σταθερή πορεία στῆ ζωή τοῦς κι ἔδειχναν πῶς ἐπιθυμοῦσαν νἀ τή διατηρήσουν γιὰ πάντα, σαν κάτι τ ’αὐτονόητο καὶ φυσιολογικό. Ἡ γῆ τοῦς χρησίμευε γιὰ ἐπιδρομές, ἐφήμερες ἐρωτικές περιπέτειες, δολοπλοκίες, ἐτερομορφισμούς. Τὶ εἶχε συμβεῖ ὅμως πρίν τὴν ἐμφάνιση τῶν Ὀλύμπιων Θεῶν; Γιά τὰ γεγονότα εκεῖνα στὸν Ὅμηρο ἔχουμε σποραδικούς καὶ φευγαλέους ὑπαινιγμούς. Κανένας δέν ἔχει τή διάθεση νἀ ὑπεισέλθει σε λεπτομέρειες. Ἀντιθέτως ὴ μοίρα ἑνός Τρῶα πολεμιστῆ μπορεῖ πολύ νἀ καθηλώσει!

Στὸν Ὅμηρο παρουσιάζονται ἐνδείξεις χωρίς ὅμως συγκεκριμένες ἀναφορὲς ὅπου πάνω τοῦς στηρίζεται καὶ ὴ σιωπή καὶ ὴ εὐλαλία. Εἶναι ὴ ἰδέα τής τελειότητας. Τὸ τέλειο ἐμπεριέχει τὴν ἀπαρχὴ του καὶ δέν ἀρέσκεται νἀ μακρηγορεῖ ὠς πρὸς τή διαμόρφωσή του. Ὁποῖος εἶναι τέλειος κόβει τοῦς δεσμούς με καθετί ποῦ τόν περιβάλλει, διότι εἶναι αὐτάρκης. Ἡ τελειότητα δέν ἀφηγεῖται τὴν ἱστορία τής, ἀλλὰ προσφέρει τὴν τελείωσή τής Γιά πρώτη φορά στίς θεϊκὲς ὑποθέσεις οἱ κάτοικοι του Ὀλύμπου πασχίζουν περισσότερο νἀ εἶναι τέλειοι, παρά ἰσχυροί. Σὰν μία λάμα ὀψιδιανού τὸ αἰσθητικό γιὰ πρώτη φορά κόβει δεσμούς, συνοχές καὶ εὐλάβειες. Αὐτό ποῦ μένει εἶναι ἕναν σύνολο μορφῶν, ἀπομονωμένο στὴν ἀτμόσφαιρα, ἕτοιμο, μυημένο, τελειωμένο: τρεῖς λέξεις ποῦ ὁ Ἕλληνας τίς λέει με μία: τέλειος. Ἄν καὶ τὸ ἄγαλμα ἐμφανίζεται ἀργότερα, αύτό θά ἀποτελέσει τὴν ἀπαρχὴ, τόν τρόπο ποῦ παρουσιάζονται τὰ καινοφανῆ ὄντα

Ὅταν οἱ Ἕλληνες ἔπρεπε νὰ ἐπικαλεστοῦν μία ἔσχατη πηγή αὐθεντίας, δέν ἀναφέρονται στὰ ἱερὰ τους κείμενα, ἀλλὰ στόν Ὅμηρο Στὴν Ἰλιάδα εἶχε τά θεμέλιά της ἡ Ἑλλάδα Καὶ ἡ Ἰλιάδα θεμελιωνόταν σὲ ἔνα λεκτικό παιχνίδι, στήν άντικατάσταση δύο γραμμάτων.

Χρυσηίδα καὶ Βρισηΐδα Τὸ ἀντικείμενο τῆς διαμάχης, ὅπου ἔχει τὶς ρίζες του τὸ ἔπος, εἶναι ἠ καλλιπάρηος Βρισηΐδα «μὲ τὶς ὡραῖες παρειές» ·ὁ Ἀγαμέμνονος θέλει νά τήν ἀνταλλάξει, νά τήν ἀντικαταστήσει μὲ τήν καλλιπάρηο Χρυσηίδα. Δύο γράμματα χωρίζουν τὶς δύο νέες, ὁ Ἀχιλλέας ἐπαναλαμβάνει παιδιάστικα ὅτι ἠ διένεξη ξέσπασε ὄχι «ἐξαιτίας τῆς κόρης», ἀλλά ἐξαιτίας τῆς α ἀντικατάστασης, σαν ὁ ἥρωας νά μάντευε ὅτι μ ’ἐκείνη τήν πράξη σφιγγόταν ἕνας κόμπος, ἕνα δεσμὸς ποῦ κανένας ἥρωας καὶ οὐδείς ἀπὸ τὶς μεταγενέστερες γενιές δὲν θὰ μποροῦσε νά λύσει.

Εἶναι ἠ ἀνταλλαγή ποῦ συμπυκνώνεται δυναμικά στὴν ἀρχή τῆς Ἰλιάδας: ἠ γυναίκα, μᾶλλον οἱ δύο γυναῖκες μὲ τὶς ὡραῖες παρειές, πανομοιότυπες σχεδὸν, σαν νομίσματα ἴδια κοπῆς· τὰ λόγια του Ἀγαμέμνονα καὶ του Ἀχιλλέα ἀντιτάσσουν βία στή βία (αντιβίοισι ἐπέεσσιν)· μὲ «λύτρα ἀρίφνητα», τὸ «περίλαμπρο ξαντίμεμα» ποῦ προσφέρεται ἀπὸ τόν ἱερέα Χρυσή γιὰ τήν κόρη του, «ἠ ἱερή ἑκατόμβη» ποῦ προσφέρουν οἱ Ἀχαιαί στὸν ἱερέα Κάθε φορά σε ζεύγος παρουσιάζονται οἱ δυνάμεις τῆς ἀνταλλαγῆς: οἱ γυναῖκες, οἱ λέξεις, οἱ προσφορές. Ἀπουσιάζει μόνο τὸ χρήμα, ποῦ εἶναι ὁ συγκερασμός ἐκείνων τῶν δυνάμεων. ἀλλὰ γιὰ νά γεννηθεί τὸ χρήμα στὴν πιὸ καθαρὴ μορφή του, πρέπει πρώτα νά ἐξολοθρευθοῦν οἱ ἥρωες Ὁ Θουκυδίδης ἤδη παρατηρεῖ ὅτι ἠ μόνη δύναμη ποῦ ἔλειπε κατά τήν ἐκστρατεία στὴν Τροία ἦταν ἀκριβῶς τὸ χρήμα. Ἐκείνη ἠ «ἔλλειψη χρημάτων» (ἀχρηματία), ἀπὸ ὅσα θὰ ἀκολουθοῦσαν, ἔκανε καθετί λιγότερο ἰσχυρό, ἀλλά πολύ πιὸ ἔνδοξο.

«Ἡ Ἑλένῃ εἶναί ἤ μοναδική γυναίκα στόν Ὅμηρο ποῦ ἔχει ξεκάθαρα, ἰδιόμορφα ἐπίθετα, ποῦ ἁρμόζουν μόνο σ ’ἐκείνη»,

παρατηρεῖ ὁ Milman Parry. Ἡ καλλιπάρηος «μέ τίς ὡραῖες παρειές» ἀποδίδεται σε ὀχτὼ γυναῖκες, εἶναί τὸ γυναικεῖο ἐπίθετο ποῦ χρησιμοποιεῖται περισσότερο. Ἡ Ἰλιάδα εἶναί ἤ ἱστορία μιὰς διπλῆς διαμάχης: γιά τὴν Ἑλένῃ, τη μοναδική, ποῦ κανείς δέν θά τολμοῦσε νά ἀντικαταστήσει καὶ γιά Βρισηΐδα «μέ τίς ὡραῖες παρειές», ποῦ ὁ Ἀγαμέμνονας θά ἤθελε νά τὴν ἀντικαταστήσει μέ τή Χρυσηίδα, ἐπίσης «μέ τίς ὡραῖες παρειές». Ἀνάμεσα στήν ἀπρόσβλητη μοναδικότητα καὶ στήν ἀπρόσβλητη άντικατάσταση, ξεσπᾶ στίς πεδιάδες τής Τροίας ἕνας πόλεμος ποῦ δέν μποροῦσε νά βρεῖ τέλος.

Ἄν ἐπιστρέψουμε τίς μαρτυρίες τής Ἥρας, συζύγου καὶ ἀδελφῆς, ὁ Δίας «ἄλλη ἀσχολία δέν εἶχε παρά νά πλαγιάζει μ ’ἀθάνατες καὶ θνητές». ἀλλὰ μία γυναίκα του ἀντιστάθηκε, καὶ συν τοῖς ἄλλοις ἦταν ἀθάνατη: ἤ Θέτις. Πεισματωμένος, ὁ Δίας συνέχιζε «παρά τή θέλησή τής νά τὴν κατασκοπεύει ἀπό ψηλά». Καὶ ἐφόσον ἐκείνη δέν ἐνέδιδε, ὁ Δίας ἀπαίτησε ἀπό τή Θέτιδα βαρύ ὅρκο, νά καταστεῖ ἀδύνατη ἤ ἕνωση τής μέ ἄλλον ἀθάνατο σύντροφο. Σύμφωνα μέ τὴν Ἥρα, ἤ Θέτιδα δέν ἐνέδωσε «ἀπό σέβας καὶ ἐσωτερικό φόβο» πρός τὴν οὐράνια σύζυγο. Ἔτσι ἔγιναν φίλες. ἀλλὰ ἤ ἄποψη τής Ἥρας καὶ ἐδῶ, ὅπως καὶ σ’ ἄλλες περιστάσεις, ἐπικεντρώνεται πολύ στόν ἑαυτό τής Πίσω ἀπό τὴν ἄρνηση τής Θέτιδας ὑπάρχει ἕνας πιὸ σοβαρός λόγος, ή μᾶλλον ὁ σοβαρότερος: ἀπό τὴν ἕνωση τής μέ τόν Δία θά γεννιόταν ὁ γιός ποῦ θά ἐκτόπιζε τόν πατέρα, ὁ «γιός ἰσχυρότερους του πατέρα», λένε μέ πανομοιότυπη διατύπωση καὶ ὁ Πίνδαρος καὶ ὁ Αἰσχύλος.

Αὐτό φανέρωσε στόν Δία καὶ στοὺς σε σύσκεψη Ὀλύμπιους θεούς ἤ ἀρχέγονη Θέμιδα. Μόνο τότε ὃ Δίας ἀποφάσισε νἀ ἀρνηθεῖ τη Θέτιδα, θέλοντας νἀ «διατηρήσει τήν ἐξουσία του γιὰ πάντα». Ἴσως ή Θέτιδα νἀ γνώριζε τό μεγάλο μυστικό, ἴσως γι’ αύτό ἀρνήθηκε τόν κυρίαρχο τῶν θεῶν Ἡ τουλάχιστον σὲ αύτό τό συμπέρασμα ὁδηγούμαστε, γιατί ή Θέτιδα σε ἄλλη περίσταση θά εἶναι καὶ ή μοναδική γυναίκα ποῦ θά ὑπεραμυνθεῖ τὴς κυριαρχίας τοῦ Δία, τήν στιγμή ποῦ ὑπόλοιποι Ὀλύμπιοι -ἀνάμεσά τους καὶ ή Ἀθηνᾶ ποῦ εἶχε γεννηθεί ἀπό τό κεφάλι τοῦ - ἤθελαν νἀ τόν ἁλυσοδέσουν. Τότε λοιπόν ή Θέτιδα, ἐκείνη ή θαλάσσια θεά ποῦ δέν σύχναζε στόν Ὄλυμπο, κάλεσε σὲ βοήθεια τόν Βριάρεω, τόν Τιτάνα μέ τά ἑκατό κεφάλια, ὃ ὁποῖος γλίτωσε τόν Δία. Ἢ Θέτιδα περίμενε μίαν ἀνταπόδοση ἀπό τόν Δία γιὰ τήν πολύτιμη βοήθειά τὴς «μέ λόγους καὶ μέ πράξεις», κι ἐκείνη ἀκριβῶς τήν ἀνταπόδοση θά χρησιμοποιοῦσε γιὰ νἀ προστατέψει τό γιὸ τὴς Ἀχιλλέα

Ὀ Ὅμηρος ὡστόσο ἀποσιωπᾶ τίς αἰτίες τὴς Ὀλύμπιας συνωμοσίας νἀ αιχμαλωτιστεί ὃ Δίας μέ ἄλυτα δεσμὰ ἀλλὰ ἕνας θεὸς δεμένος, εἶναι θεὸς ἐκθρονισμένος: κι ἐκείνη τὴ φορά τοῦτο εἶχαν ἐπιδιώξει οἱ Ὀλύμπιοι Θεοί Ἢ γυναικεῖα βοήθεια ἤτον ἀποτελεσματική ὄχι μόνο γιὰ τοῦς ἥρωες, ἀλλά καὶ γιὰ τόν κυρίαρχο τῶν Θεῶν Καὶ ὃ Δίας ἀκόμη, στήν ἄθικτα σταθερότητα τοῦ Ὀλύμπου, γνώριζε ὄτι ή βασιλεία τοῦ εἶχε ἔνα τέλος. θὰ μπορούσαμε νἀ ποῦμε ὄτι ἀπό τά Ὁμηρικά κιόλας χρόνια ή κυριαρχία τοῦ Δία ὀφειλόταν σὲ ἔνα τέχνασμα. ἐπειδή γιὰ πρώτη φορά εἶχε ἀποδιώξει τήν ἐπιθυμία τοῦ γιὰ κάποια γυναίκα- καὶ τότε εἶχε γλυτώσει γιατί αὐτά ή ἴδια ή γυναίκα φώναξε σὲ βοήθεια τόν Βριάρεω, ἔνα ἀπό τά ἀρχέγονα, ἰσχυρά καὶ ἀτελῆ, πλάσματα γιὰ τά ὁποῖα δέν ἄρεσε στοὺς Ὀλύμπιους νἀ μιλοῦν Ὀ Δίας εἶχε συμπεριφερθεῖ μέ πονηριά ἀκόμη καὶ στὴ μοίρα καὶ εἶχε ἀναβάλει ὃ ἴδιος τό τέλος τοῦ Τὸ παιχνίδι ὄμως δέν εἶχε ἀκόμη τελειώσει.

Πρίν τό ἀποκαλύψει στοὺς Ὀλύμπιους, ή Θέμιδα τό ἐκμυστηρεύτηκε στό γιὸ τὴς Προμηθέα. ὃ Προμηθέας, ἀλυσοδεμένος στό βράχο, σκεφτόταν τόν Δία νἀ καταστρώνει δίχως ἀνάπαυλα τά ἐρωτικά «μάταια σχέδια» τοῦ , μὴ γνωρίζοντας ποῖα ἀπό τίς κατακτήσει τοῦ θά ἀποδεικνυόταν ή μοιραία. Ὑπάρχει κάτι σ ’ἐκεῖνες τίς ἐρωτικές περιπέτειες τοῦ ὀλύμπιου Θεοῦ ποῦ ὁμοιάζει μέ τὴ ρωσική ρουλέτα. Ὀ Προμηθέας ὄμως σιωποῦσε.

Οἱ ἔρωτες τοῦ Δία μᾶς παρουσιάζονται κάτω ἀπό ἔνα διαφορετικό φὼς Ἐκεῖ κρυβόταν ὸ ὑπέρτατος κίνδυνος. Κάθε φορά ποῦ πλησίαζε μία γυναίκα ὸ Δίας, ἤξερε ὅτι αύτό μποροῦσε νἀ ὁδηγήσει στήν καταστροφή τοῦ Μέχρι αύτό τὸ σημεῖο φτάνουν οἱ ἱστορίες ἀλλά γία κάθε μύθο ποῦ ἔχει εἰπωθεῖ, ὑπάρχει ἕνας ἄλλος ἀνείπωτος καὶ ἀκατονόμαστος, ποῦ μόλις διαφαίνεται ἀπό τὶς σκιές, ἀναδύεται μέσα ἀπό ὑπαινιγμούς, θραύσματα. συμπτώσεις, χωρίς ποτέ κανένας συγγραφέας νἀ τολμήσει νἀ τόν διηγηθεῖ σαν μία ξεχωριστή ἱστορία Κι ἐδῶ ὸ «γιός ἰσχυρότερος τοῦ πατέρα» δὲν πρόκειται νἀ γεννηθεί, γιατί εἶναι ἤδη παρών: ὸ Ἀπόλλωνας. Στὴν αἰώνια Ὀλύμπια συμβίωση, πατέρας καὶ γιός ἀλληλοκοιτάζονταν κι ἀνάμεσά τους, ἀόρατο στοὺς ἄλλους ἀλλά ὁρατὸ σ ’ἐκείνους, ἔλαμπε τό ὀδοντωτό δρεπάνι μέ τό ὁποῖο ὸ Κρόνος εἶχε κόψει τους ὄρχεις τοῦ Οὐρανοῦ

Ὅταν ὴ ζωή ἄναβε ἀπό ἐπιθυμία ή ἀγωνία ή απ'το συλλογισμό, οἱ ὁμηρικοί ἥρωες ἤξεραν ὅτι κάποιος Θεὸς ἦταν ὴ αἰτία Τόν ὑφίστατο καὶ τόν παρατηροῦσαν, ἀλλά αύτό ποῦ συνέβαινε ἦταν πάντα μία ἔκπληξη, εἰδικὰ γι’ αὐτούς Ἔτσι, ἐξαντλημένοι ἀπό τά πάθη, τὶς αἰσχύνες, ἀλλά καὶ τὶς δόξες τους, στάθηκαν ἐπιφυλακτικοί στόν προσδιορισμό τὴς προέλευσής τῶν πράξεων. «Ἐσύ δέ μου ‘φταιξες, οἱ ἀθάνατοι μοῦ φταίξαν», λέει ὸ Πρίαμος κοιτάζοντάς τήν Ἑλένη στίς Σκαιές Πύλες. Δέν κατάφερνε νᾶ τὴ μισήσει, ούτε νὰ δεῖ σ’ αὐτῆ τήν ὑπαίτιο ἐννιά αἱματηρῶν χρόνων πολέμου, μολονότι τὸ κορμὶ της ἦταν τὸ εἴδωλο τοῦ πολέμου ποῦ ἐτοιμαζόταν νἀ τελειώσει μέ μία ὁλοκληρωτικὴ σφαγή.

Ἀπὸ τότε καμία ψυχολογία δέν ἔκανε ούτε Βῆμα παραπέρα, παρά μόνον ἐπινόησε γιά τὶς δυνάμεις ποῦ μιὰς ἐπηρεάζουν, ἄλλες ὀνομασίες, μακρόσυρτες, πολυάριθμες, πιὸ ἄχαρες καὶ ἀναποτελεσματικές, λιγότερο συναφεῖς μέ τήν ἐσωτερικὴ δομή τοῦ γεγονότος, εἴτε αύτό εἶναι ἡδονή εἴτε τρόμος. Οἱ σύγχρονη εἶναι ἰδιαίτερα περήφανοι γιά τήν ὑπευθυνότητά τους, ἀλλά ἔτσι ἔχουν τήν ἀξίωση νἀ ἀπαντοῦν μ’ ἔνα λόγο ποῦ δέν ξέρουν, ούτε κἄν αν τους ἀνήκει Οἱ ὁμηρικοί ἥρωες δέν γνώριζαν μία τόσο ἄβολη λέξη ὅπως «ὴ ὑπευθυνότητά» καὶ δέν Θὰ τήν πίστευαν. Γι’ αὐτούς κάθε ἔγκλημα συνέβαινε σαν σε κατάσταση ψυχικῆς διαταραχῆς.

Ὅμως ἐκείνη ὴ διαταραχή σημαίνει ἐνεργῇ παρουσία κάποιου θεοῦ Αὐτό ποῦ γιά μιὰς εἶναι διαταραχή γιά κείνους ἦταν «σύγχυση τοῦ λογικοῦ προερχόμενη ἀπό τους θεούς» (ἄτη). Γνῶριζαν ὅτι ὴ παρεμβολή, τοῦ ἀόρατου (μὴ αἰσθητοῦ) συχνὰ ἔφερνε μαζί της τήν καταστροφή τόσο ποῦ, μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου ὴ λέξη ἄτη κατέληξε νἀ σημαίνει «ὄλεθρος». Ἐπίσης, γνώριζαν, μιὰς τὸ λέει καὶ ὸ Σοφοκλῆς, ὅτι «στῆ ζωή τῶν θητῶν τίποτα δέν ἀγγίζει τὸ μεγαλεῖο δίχως τήν ἄτη».

Ὁ βασανισμένος λαός ἀπό τήν «ἀλαζονεία» (ὕβρις) κοίταξε μέ τὴ μέγιστη δυσπιστία τήν ἀξίωση ποῦ ἔχει τὸ ὑποκείμενο νἀ πράξει κάτι. Αὐτό ποῦ ὁπωσδήποτε πράττει τὸ ὑποκείμενο εἶναι ὴ μετριότητα· μόλις μία πνοή μεγαλεῖου, κάθε εἴδους, αἰσχρή ή ἐνάρετη, ἁπλὰ ψαύει, δέν εἶναι πιὰ τὸ ὑποκείμενο ποῦ ἐνεργεῖ. Μετά τὸ ὑποκείμενο σωριάζεται σαν ἔνα ὁποιοδήποτε μέντιουμ μόλις οἱ φωνὲς τὸ ἐγκαταλεἰψουν. Γιά τους ὁμηρικούς ἥρωες δέν ὑφίσταται ὸ ἔνοχος ἀλλά ὴ ἀβάσταχτη ἐνοχὴ Εἶναι τὸ μίασμά ποῦ ἐμποδίζει τὸ αἶμα, τὴ σκόνη καὶ τά δάκρυα. Οἱ ἀρχαῖοι, ἀφότου ξεκόπηκαν ἀπό τήν ἄτη, δέν εἶχαν τὴ διορατικότητα, τήν ὁποία ούτε οἱ σύγχρονη ἔχουν κατακτήσει ἀκόμη, νἀ διακρίνουν τὸ κακό τοῦ πνεύματος ἀπό τὸ κακό τοῦ ἀντικειμένου, τὴ δολοφονία καὶ τὸ θάνατο.

Ἢ ἔνοχη εἶναι σαν ἐμπόδιο ποῦ φράζει τὸ δρόμο· εἶναι ἁπτή, ἄμεση Ἴσως ὸ ἔνοχος νἀ τήν ὑφίσταται στόν ἴδιο βαθμό ή καὶ περισσότερο ἀπό τὸ θύμα. Ἀπέναντι στήν ἔνοχη τὸ μόνο ποῦ ἀξίζει εἶναι ὸ ἀμείλικτος ὑπολογισμός τῶν δυνάμεων. Ἀπέναντι στόν ἔνοχο ὑπάρχει πάντα ἔνα ὕστατο θέλγητρο. Ποτὲ δέν στάθηκε δυνατὸ νἀ ἐπιβεβαιωθεῖ ἴσαμε πιὸ σημεῖο εἶναι ἀληθινό τοῦτο, καθώς ὸ ἔνοχος γίνεται ἔνα μέ τήν ἔνοχη καὶ μετά ἀκολουθεῖ ὸ μηχανισμός της. Ἴσως ἐκμηδενισμένος, ἐγκαταλελειμμένος ή ἀπελευθερωμένος. Τοῦτα ἑνῶ ὴ ἔνοχη κυλάει μπροστά σε ὅλους, ὥστε νἀ διαμορφώσει νέες ἱστορίες καὶ ἀλλά θύματα.

Κάθε ἀπροσδόκητη αὔξηση της ἔντασης ὑπεισερχόταν στῆ σφαῖρα ἐπιρροῆς κάποιου θεοῦ Καὶ σ’ ἐκείνη τὴ σφαῖρα ὸ ἴδιος ὸ Θεός μαχόταν ή συμμαχοῦσε μέ ἄλλους θεούς σε μία ἄλλη σκηνή ποῦ της ἔδιναν ζωή οἱ μορφές. Ἐφεξῆς κάθε γεγονός, κάθε σύγκρουση συνέβαινε παράλληλα σε δύο τόπους. Ἢ ἀφήγηση μιὰς ἱστορίας συνίσταται στήν πλοκή τῶν δύο ἀλληλουχιῶν ἀπό παράλληλα γεγονότα, ἀποκαλύπτοντας ἔτσι καὶ τὶς δύο

Ὁ Ἀγαμέμνονας καὶ ὸ Ἀχιλλέας συγκρούονται γιά τὸ γέρας, δηλαδή τὸ κομμάτι τῶν λαφύρων τοῦ πολέμου ποῦ διαμοιράζεται ἀνισομερῶς σε ὄσους διαθέτουν κῦρος Ὁ Δίας, μιλῶντας στοῦς ἄλλους θεούς γιά τὶς συγκομιδές στό χρυσαφένιο πλάτωμα τόν Ὀλύμπου, θυμᾶται ὅτι οἱ Τρῶες τοῦ εἶναι ἀγαπητοὶ γιατί ποτέ δέν παρέλειπαν νἀ τοῦ προσφέρουν τὸ γέρας, τὸ κομμάτι ποῦ ἀφιερώνεται στό θεὸ μετά τὶς θυσίες. Καὶ τά λέει αὐτά καθώς συζητάει γιά τὴ μοίρα τοῦ Ἀγαμέμνονα, τοῦ Ἀχιλλέα καὶ τῶν ἀντιπάλων τους.

Κάθε ἀνθρώπινο ὅριο διχάζεται σε μία ἀπώτερη θεϊκά ἔννοια, μόνο ποῦ οἱ λέξεις παραμένουν συχνὰ ταυτόσημες καὶ κάθε ἱστορία συμβαίνει ταυτόχρονα: στῆ γῆ καὶ στόν οὐρανό. Ἢ ὀφθαλμαπάτη τοῦ Ὀλύμπου καταφέρνει νἀ δείξει μερικές φορές ὅτι ὴ σκηνή εἶναι μόνο μία. Ὅταν ὴ Ἑλένη ἐπισκέπτεται τόν Πάρη στήν κρεβατοκάμαρά τοῦ , ποῦ ἔχει γυρίσει απ’ τὸ πεδίο της μάχης «σα νἀ γύρισε μόλις ἀπό χορό», ὴ Αφροδίτη της βρίσκει καρέκλα. Ὅμως ὴ ἐπαφὴ καὶ ὴ οἰκειότητα δέν μειώνουν μέ κανέναν τρόπο τήν ἀπόσταση Τὰ ὄντα ποῦ ἀρθρώνουν λόγο γνωρίζουν πῶς, ὁρισμένες στιγμές, κατέχουν ὀμορφιά ή δύναμη ή θεϊκή χάρη, κι ὅμως κάθε φορά κάτι Θὰ τους λείπει: τὸ ἀνυπόστατο βάθος ὅπως τὸ «ἀκατάσβεστο γέλιο» τῶν Ὀλύμπιων θεῶν σαν βλέπουν τόν Ἥφαιστο νἀ προχωράει κουτσαίνοντας στήν αἴθουσα τοῦ συμποσίου, ὴ ἀξιοσύνη τῶν «τρισεύτυχων θεῶν», χαρακτηριστικό ἐκείνων τῶν ἐλάχιστων μορφῶν ποῦ γνωρίζουν ὅτι Θὰ ζοῦν γιά πάντα.

Ο Γάμος του Κάδμου και της Αρμονίας" του Ρομπέρτο Καλάσο αποτελεί ένα σημαντικό έργο για όσους ενδιαφέρονται για τη μυθολογία, τη φιλοσοφία και τη λογοτεχνία, προσφέροντας μια μοναδική οπτική για την αρχαία ελληνική παράδοση.

Ὁ Ρομπέρτο Καλάσο, μὲ τὴ βαθιὰ καὶ ποιητική του γραφή, μᾶς προσκαλεῖ νὰ δοῦμε τὸν μῦθο του Κάδμου καὶ τῆς Ἁρμονίας ὄχι ἁπλὰ ὡς μιὰ παλιὰ ἱστορία ἀλλὰ ὡς ἕνα ζωντανὸ κείμενο ποὺ συνεχίζει νὰ μᾶς διδάσκει καὶ νὰ μᾶς ἐμπνέει. Μέσα ἀπὸ τὸ ἔργο του, ὁ μῦθος γίνεται ἕνα παράθυρο στὸ διαχρονικὸ ἀνθρώπινο πνεῦμα καὶ στὶς ἀτέρμονες προσπάθειές του γιὰ νόημα καὶ κατανόηση.

Πέμπτη 17 Αυγούστου 2023

Τί Γιόρταζαν οἱ Ἑλληνες στὶς 15 Αὐγούστου

Ἡ Παναγία τῶν ἀρχαῖων Ἑλλήνων

Στρατηγός, προστάτις καὶ παρθένος. Εἶναι ἡ θεᾷ Ἀθηνᾶ ἢ ἡ Παναγία; Προστάτις τῶν γυναικῶν, τῶν παιδιῶν καὶ τοῦ τοκετοῦ. Εἶναι ἡ Ἀρτεμις Παιδοτρόφος καὶ Λοχεία ἢ μήπως ἡ Παναγία; Συνετή, κόσμια, καλόβουλη, μειλίχια καὶ πολυεύσπλαχνη, ποὺ δοκίμασε ἀβάσταχτο πόνο καὶ γνώρισε πολλὰ βάσανα.
Εἶναι ἡ θεᾷ Ἰσις ἢ πρόκειται γιὰ τὴν Παναγία, μητέρα τοῦ Χριστοῦ;

Στὴν Ἀρχαία Ἑλλάδα ἡ μεγάλη γιορτὴ τοῦ Δεκαπενταύγουστου εἶναι τὰ γενέθλια τῆς Θεᾶς Ἀθηνᾶς στὶς 28 τοῦ ἀρχαίου μῆνα Ἑκατομβαιώνα (μέσα Ἰουλίου-μέσα Αὐγούστου), ὅταν τελοῦνταν τὰ Παναθήναια, ἡ μεγαλύτερη γιορτὴ τῆς ἀρχαίας Ἀθήνας. Στρατηγὸς τῶν στρατηγῶν, ἡ Ἀθηνᾶ ἡ ἀειπάρθενος, ἡ συνετή, ἡ κόσμια, ἡ καλόβουλη, ἡ μειλίχια, ἡ πολυεύσπλαχνη, προστατεύει τοὺς Ἀθηναίους. Ναός της ὁ Παρθενῶνας.

Στὴν Ἀρχαία Ἑλλάδα ἡ μεγάλη γιορτὴ τὸῦ Δεκαπενταύγουστου ἔἶναὶ τὰ γενέθλια τῆς Θέᾶς Ἀθὴνᾶς στὶς 28 τόῦ ἀρχαίου μῆνα Ἑκατομβαιώνα (μέσα Ἰὁὐλίου-μέσα Αὐγούστου), ὅτὰν τελοῦνταν τὰ Παναθήναια, ἡ μεγαλύτερη γιορτὴ τῆς ἀρχαίας Ἀθήνας. Στρατηγὸς τῶν στρατηγῶν, ἡ Ἀθήνᾶ ἡ ἀἔἰπάρθενος, ἡ συνετὴ, ἡ κόσμια, ἡ καλόβουλη, ἡ μειλίχια, ἡ πολυεύσπλαχνη, προστατεύει τόὺς Ἀθηναίους. Νὰὸς τῆς ὁ Παρθενῶνας.

Ἐπίσης ὁ Δεκαπενταύγουστος ἦταν ἡ γιορτὴ τῆς ΜΑΡΜΕΡΑΣ ἢ Μαρμαρηγὴς ποὺ σημαίνει τὸ φῶς των ἄστρων ποὺ τρεμοσβύνει.

Τὸ Ἄστρο αὐτὸ εἶναι ἡ κόρη τοῦ Σείριου.

Ἀλλιῶς ἡ Μαρμέρα λέγεται ΗΜΕΡΑ.

Εἶναι ἡ ἡμέρα ποὺ τὸ φῶς ἀπὸ τὸν Σείριο φώτιζε τὸ πρόσωπο τοῦ ἀγάλματος τῆς ΘΕΑΣ ΑΘΗΝΑΣ στὸν ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ.

Ὁ Σείριος εἶναι τὸ ζωοποιὸ ἄστρο τῆς γῆς. Εἶναι τὸ ἄστρο ποὺ ἔχει τὴν ἀπόλυτη εὐθύνῃ γιὰ τὴν πορεία τῆς ζωῆς στὸν πλανήτη μας. Ὁ Ἱεροφάντης τῶν Ἑλληνικῶν μυστηρίων ἦταν γνώστης τῆς δραστηριότητας τῶν Ἀρείων κατοίκων τοῦ ἀστερισμοῦ τοῦ Σειρίου ... Αὐτοὶ ἔφεραν τὴν ζωὴ στὴν Γαῖα. Τὸ Ἄστρο τοῦ Σειρίου, σύμφωνα μὲ τὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ παράδοση, ἦταν τὸ ἄστρο τῆς δημιουργίας τῆς ζωῆς στὴν Γῆ, καὶ τὸ τιμοῦσαν σὲ ὅλη τὴν Ἑλλάδα μὲ ἱερὰ ἀφιερωμένα στόν
Κύνα καὶ τὸν Κυναῖο Δία διότι ὁ Σείριος ἀνήκει στὸν ἀστερισμὸ τοῦ Κυνός. "Μὰ τὸν Κύνα" ἔλεγε ὁ Σωκράτης ὅταν ὁρκιζόταν καὶ κάποιοι ἄσχετοι βέβηλοι λένε ὅτι ὁρκιζόταν σὲ σκύλο ...

"Ὑπάρχει μιὰ φυλὴ ἀνθρώπων καὶ μιὰ φυλὴ Θεῶν, Ἔχουν καὶ οἱ δυὸ πνοὴ ζωῆς ἀπὸ τὴν ἴδια μητέρα. Χωριστές, ὅμως, δυνάμεις μας κρατᾶνε μοιρασμένους, καὶ ἡ μιὰ εἶναι τίποτα, ἐνῶ ἡ ἄλλη ἔχει τὸν ὀρειχάλκινο οὐρανὸ γιὰ σίγουρη Ἀκρόπολη. Κι ὅμως ἔχουμε κάποια ὁμοιότητα σὲ μεγάλη εὐφυΐα καὶ δύναμη μὲ τοὺς Ἀθανάτους κι ἂς μὴ ξέρουμε τί θὰ μᾶς φέρει ἡ μέρα."
Πίνδαρος (ΣΤ΄ Ὠδὴ Νεμεονίκου) @Maria Merabeliotiο

Ἡ Παρθένος Θεᾷ Ἀθηνᾶ τῶν Ἀρχαίων Ἑλλήνων

Θεᾷ Παρθένος, γεννημένη περὶ τὸν Δεκαπενταύγουστο. Ἰσχυρή, ἀφοῦ οἱ πινακίδες τῆς Γραμμικῆς Β' μαρτυροῦν πὼς τὴ λάτρευαν ἀπὸ παλιά, καὶ μάλιστα ὡς Πότνια (σεβαστῇ). Στρατηγὸς καὶ προστάτις τῆς πόλεως τῶν Ἀθηνῶν. Τὸ ὄνομά της, προφανῶς το μαντέψατε: Ἀθηνᾶ. Χάρη σὲ ἐκείνην καὶ τὰ Παναθήναια, τίς μεγάλες ἑορτὲς ποὺ ξεκινοῦσαν μὲ τὸ γενέθλιο τῆς θεᾶς στὴν ἀρχαία Ἀθήνα, εἶναι τόσο μεγάλη γιορτὴ ὁ Δεκαπενταύγουστος. Σήμερα, ἡ ἐκκλησία μας ἑορτάζει τὴν Κοίμηση μιᾶς ἄλλης Παρθένου, τῆς Θεοτόκου. Καταφανῶς, ὄχι ἀπὸ τυχαιότητα.

Ἡ θεᾷ Ἀθηνᾶ εἶχε γεννηθεῖ σύμφωνα μὲ τίς παραδόσεις τοῦ δωδεκάθεου τὴν 28η Ἑκατομβαιώνος, περὶ τὸν δεκαπενταύγουστο δηλαδή. Ἐκείνη τὴν ἡμέρα, ἡ πόλις-κράτος τῆς Ἀθήνας, γιόρταζε μὲ θυσία ἑκατὸ βοῶν-ἐξ οὗ καὶ ὁ ὅρος «ἑκατόμβη». Ἡ θυσία, σήμαινε ὅτι οἱ θεοὶ θὰ χόρταιναν με.... τὴν τσίκνα (καὶ κάποια ἀπὸ τὰ ἐντόσθια) καὶ οἱ προσκυνητὲς-ὁ λαὸς-θὰ ἀπολάμβαναν κρέας. Ποὺ τότε δὲν περιλαμβανόταν καὶ τόσο συχνὰ στὴ διατροφή.

Θεᾷ τῆς σοφίας, τῆς στρατηγικῆς καὶ τοῦ πολέμου, ἡ Ἀθηνᾶ ἦταν ἡ ἀγαπημένη κόρη του Δία, τοῦ πατέρα τῶν θεῶν. Μητέρα της ἦταν ἡ πάνσοφη Μήτις. Ὁ Δίας ἀπὸ προφητεία ἔμαθε ὅτι τὸ παιδὶ ποὺ θὰ γεννοῦσε ἡ Μήτις θὰ ἀνέτρεπε τὸν πατέρα του ἀπὸ τὴν ἐξουσία, ὁπότε τὴν κατάπιε ἐνῶ ἦταν ἔγκυος. Τὴν 28η του Ἑκατομβαιώνος, αἰσθάνθηκε τρομερὸ πονοκέφαλο καὶ κάλεσε τὸν Ἥφαιστο νὰ τὸν βοηθήσει. Ἐκεῖνος τοῦ χτύπησε τὸ κεφάλι μὲ ἕνα βαρὺ σφυρὶ καὶ πετάχτηκε πάνοπλη ἡ Ἀθηνᾶ φορῶντας περικεφαλαία, κρατῶντας ἀσπίδα καὶ πάλλοντας τὸ δόρυ (ἐξ οὗ καὶ τὸ ἐπίθετο Παλλάς). Βλέποντας τὸν Δία, πέταξε ἀσπίδα καὶ δόρυ στὰ πόδια του, δεῖγμα ἀναγνώρισης τῆς ἀνωτερότητάς του.

Σύμφωνα μὲ τὸν καθηγητὴ ἀρχαιολογίας Πάνο Βαλαβάνη, ἡ Ἀθηνᾶ «εἶναι μιὰ ἀπὸ τίς πιὸ σύνθετες καὶ πολυσήμαντες μορφὲς τῆς ἀρχαίας θρησκείας. Στὸ πρόσωπό της συνδυάζονται προϊστορικὲς ἀντιλήψεις, ἰδιότυπα λατρευτικὰ ἔθιμα, καθὼς καὶ ἐκλογικευμένες ἀξίες τῆς ἱστορικῆς περιόδου, ποὺ τὴν ἀναδεικνύουν σὲ κορυφαία μορφὴ τῆς θρησκευτικῆς ἰδεολογίας τῶν ἀρχαίων.» («Ἱερὰ καὶ ἀγῶνες στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα», ἐκδόσεις «Καπόν).

Στὴν ὑποτιθέμενη ὁμοιότητα τῆς παράστασης μιᾶς μαρμάρινης μετόπης του Παρθενῶνα μὲ τὴ σκηνὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ ὀφείλεται ἐξάλλου ἡ διάσωσή της κατὰ τὸν Μεσαίωνα ἀπὸ φανατικοὺς τῆς νέας θρησκείας ποὺ κατέστρεψαν τὸν ἀρχαῖο διάκοσμο του ναοῦ. Ἡ μετόπη βρίσκεται σήμερα στὸ Μουσεῖο Ἀκρόπολης.

Εἶναι σύμπτωση ὅτι ἡ γιορτὴ τῆς Παναγίας τὸν Δεκαπενταύγουστο συμπίπτει μὲ τὰ γενέθλια τῆς Ἑλληνίδας Θεᾶς Ἀθηνᾶς στὶς 28 τοῦ ἀρχαίου μῆνα Ἑκατομβαιώνα (μέσα Ἰουλίου – μέσα Αὐγούστου), ὅταν τελοῦνταν τὰ Παναθήναια, ἡ μεγαλύτερη γιορτὴ τῆς ἀρχαίας Ἀθήνας;

Ἢ μήπως εἶναι τυχαῖο ὅτι ὁ ναὸς τῆς Παρθένου Ἀθηνᾶς στὴν Ἀκρόπολη μετατράπηκε σὲ ναὸ τῆς Παναγίας Παρθένου;

Ἀλλωστε δὲν ἦταν μόνον ὁ Παρθενῶνας ποὺ καταστράφηκε ἀπὸ τοὺς χριστιανοὺς γιὰ νὰ γίνει χριστιανικὴ ἐκκλησία, ἀφοῦ σύμφωνα μὲ τὸ διάταγμα τοῦ κτηνώδους Ἰουστινιανοῦ ὅλα τὰ ἀρχαῖα Ἑλληνικὰ Ἱερὰ ἔπρεπε νὰ μετατραποῦν σὲ χριστιανικοὺς ναοὺς προκειμένου νὰ "ἐξαγνιστοῦν". Σὲ πολλὰ δὲ ἀπὸ αὐτά, ὅπου λατρεύονταν γυναικεῖες, παγανιστικὲς θεότητες, χτίστηκαν ναοὶ ἀφιερωμένοι στὴν Παναγία, ἡ ὁποία φυσικὰ προσλάμβανε καὶ τίς ἰδιότητες τῶν ἀρχαίων θεοτήτων.

Εἶναι ἄγνωστο πότε ἀκριβῶς μετατράπηκε ὁ Ἱερὸς Ναὸς τοῦ Φωτός, ὁ Παρθενῶνας, σὲ ἰουδαιοχριστιανικὸ ναό, τὸ βέβαιο ὅμως εἶναι ὅτι ἐπὶ Ἰουστινιανοῦ (482-565) καταστράφηκε καὶ ὁρίστηκε ὡς ἡ «καθολικὴ ἐκκλησία τῶν Ἀθηνῶν».
Ἡ λατρεία τῆς Ὁλόφωτης, Ἑλληνίδας Παρθένου Θεᾶς Ἀθηνάς.

Τὸ κῦρος του ναοῦ ἦταν μεγάλο, ἀφοῦ ἀκόμη καὶ ὁ Βασίλειος Β' Βουλγαροκτόνος γιόρτασε τὴν νίκη του κατὰ τῶν Βουλγάρων στὴν Παναγία Ἀθηνιώτισσα. Κατὰ τὴν Ἀλωση των Ἀθηνῶν ἀπὸ τοὺς Λατίνους ἡ ἐκκλησία συλήθηκε ξανὰ καὶ μετατράπηκε σὲ καθολικὴ μὲ τὴν ὀνομασία «Σάντα Μαρία ντὶ Ἀτένε», ἐνῶ ἀργότερα ἔγινε τζαμί

Οἱ ἰδιότητες

Οἱ ἐπαναλαμβανόμενοι ἐποχικοὶ κύκλοι τοῦ θανάτου και τῆς ἀναγέννησης καὶ τὰ λατρευτικὰ ἔθιμα ποὺ σχετίζονται μὲ τὴ γῆ, τὴ βλάστηση καὶ τὴν καλῇ σοδειὰ συνδέθηκαν καὶ μὲ τὴν Παναγία, ὅπως ἔχει γράψει ὁ μεγάλος λαογράφος Γεώργιος Μέγας.
Τὰ Εἰσόδια τῆς Θεοτόκου συνδέονται μὲ τὴ σπορὰ καὶ ἡ Παναγία λαμβάνει τὰ χαρακτηριστικὰ τῆς θεᾶς Δήμητρας ἀποκτῶντας ἄλλοτε τὸ προσωνύμιο Ἀποσπορίτισσα καὶ ἄλλοτε Μεσοσπορίτισσα.
Παραμένει μάλιστα καὶ τὸ ἀρχαῖο ἔθιμο τῆς πανσπερμίας, τὰ πολυσπόρια, ὅπως τὸ λέμε σήμερα.
Ἀειπάρθενος, ὅπως οἱ ἀρχαῖες θεὲς Ἀθηνᾶ καὶ Ἀρτεμη, ὀνομάστηκε ἡ Παναγία ἀπὸ τὸν 6ο αἰῶνα.
Ταυτόχρονα ὅμως εἶναι ἡ προστάτις τῶν ἐγκύων γυναικῶν ποὺ γιὰ νὰ ἔχουν καλὸ τοκετὸ κρατοῦν ἕνα φυλαχτὸ-φυτό, «τῆς Παναγίας τὸ χορτάρι», ὅπως λέγεται.

Ἀρχαῖες μητρικὲς θεότητες ἦταν καὶ ἄλλες:

ἡ Ἀστάρτη, ἡ Λητώ, ἡ Γαῖα, ἡ Ἰσις, μὲ ρίζες ποὺ χάνονται στὸ βάθος τῆς Νεολιθικῆς ἐποχῆς.
Ἀρχέτυπο ὅλων ὅμως θεωρεῖται ἡ Μεγάλη Μητέρα ἢ Μητέρα Γῆ ἢ Μεγάλη Μητέρα Θεᾷ, ποὺ κατὰ τὸν Γιουνγκ πρόκειται γιὰ ἕνα μητριαρχικὸ μοντέλο ποὺ ἐνυπάρχει στὸν ἄνθρωπο πρὶν καὶ ἀπὸ τὴν κύηση.
Ἡ Μεγάλη Μητέρα ἦταν ἄλλωστε ἡ κύρια θεότητα στὴ Μινωικὴ Κρήτη, ἀπὸ κάποια ἐποχῇ μάλιστα παράλληλα μὲ τὸν «νεαρὸ θεὸ» (εἴτε ὡς «θεῖο βρέφος» εἴτε ὡς σύζυγό της).
Σύμφωνα μὲ τὸν κύκλο τῆς φύσῃς γιὰ τὸν θάνατο καὶ τὴν ἀναγέννηση ἡ Μεγάλη Μητέρα παντρεύεται διαρκῶς τον νεαρὸ θεὸ ποὺ γεννιέται καὶ πεθαίνει κάθε χρόνο.

Προστάτις

Στρατηγὸς τῶν στρατηγῶν, ἡ Παναγία προστατεύει τοὺς πιστούς της – ὅπως καὶ ἡ θεᾷ Ἀθηνᾶ τοὺς Ἀθηναίους – σὲ κάθε δύσκολη στιγμή.
Τὸ 626, στὴν πολιορκία τῆς Κωνσταντινούπολης ἀπὸ Ἀβαρους καὶ Πέρσες, οἱ πιστοὶ ποὺ ἔχουν συγκεντρωθεῖ στὴ Μεγάλη Ἐκκλησία θὰ δοῦν ξαφνικὰ μπροστά τους τὴν Παναγία νὰ ἔχει ἁπλώσει προστατευτικὰ τὸ πέπλο τῆς πάνω ἀπὸ τὴν πόλη (θυμηθεῖτε τὸν πέπλο τῆς Ἀθηνᾶς στὰ Παναθήναια). Καὶ ἡ μεγαλύτερη ἀπόδειξη: «Τὴ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ τὰ νικητήρια» ψάλλουν οἱ πολιορκημένοι χριστιανοὶ στὴν τελευταία λειτουργία τῆς Ἁγίας Σοφίας, τὸ 1453.
Ὁ Ἀκάθιστος Ὑμνος ὡστόσο μοιάζει κάπως μὲ τίς «ἰσιακὲς ἀρεταλογίες», τοὺς ὕμνους δηλαδὴ πρὸς τὴ θεᾷ Ἰσιδα, ὅπως λέει ὁ καθηγητὴς Ἀρχαιολογίας κ. Μιχάλης Τιβέριος.
Πολλὰ ἀπὸ τὰ χαρακτηριστικὰ τῆς αἰγύπτιας θεᾶς, ποὺ εἶχε ἐξελληνιστεῖ, πέρασαν καὶ στὴν Παναγία. «Ὀπως ἡ Παναγία, ἔτσι καὶ ἡ θεᾷ αὐτὴ ἀπέκτησε μύριες προσωνυμίες, ἦταν δηλαδὴ μυριώνυμη, ὅπως «παντοκράτειρα» καὶ «βασίλισσα τοῦ οὐρανοῦ, τῆς γῆς καὶ τοῦ κάτω κόσμου»» σημειώνει ὁ κ. Τιβέριος.

Ἡ βασιλική του Παρθενῶνα

Εἶναι ἄγνωστο πότε ἀκριβῶς μετατράπηκε ὁ Παρθενῶνας σὲ χριστιανικὸ ναό, τὸ βέβαιο ὅμως εἶναι ὅτι ἐπὶ Ἰουστινιανοῦ (482-565) καθαγιάστηκε καὶ ὁρίστηκε ὡς ἡ «καθολικὴ ἐκκλησία τῶν Ἀθηνῶν». Ἡ λατρεία τῆς <<εἰδωλολατρικῆς>> παρθένου ἔδωσε ἔτσι τὴ θέσῃ της στὴ χριστιανὴ Παρθένο καὶ ὁ ναὸς πῆρε τὸ ὄνομα Παναγία Ἀθηνιώτισσα.
Γιὰ τὸν σκοπὸ αὐτὸν μάλιστα καὶ προκειμένου νὰ ἐξυπηρετήσει τίς ἀνάγκες τῆς νέας λατρείας ὁ Παρθενῶνας ὑπέστη πολλὲς ἐπεμβάσεις καὶ μετατράπηκε σὲ τρίκλιτη βασιλική.
Τὸ κῦρος του ναοῦ ἦταν μεγάλο, ἀφοῦ ἀκόμη καὶ ὁ Βασίλειος Β' Βουλγαροκτόνος γιόρτασε τὴ νίκη του κατὰ τῶν Βουλγάρων στὴν Παναγία Ἀθηνιώτισσα.
Ἐπρόκειτο ἄλλωστε γιὰ περίλαμπρο ναό, μὲ τὴ χρυσῆ εἰκόνα τῆς Παναγίας καὶ θαυμάσια ψηφιδωτά.
Μόνο 188 ψηφῖδες διασώθηκαν ἀπὸ αὐτὰ καὶ μεταφέρθηκαν τὸ 1848 στὸ Βρετανικὸ Μουσεῖο, ἐνῶ σήμερα διακρίνονται ἐλάχιστα ἴχνη τῶν ἀρχικῶν παραστάσεων. Ἐκεῖνο ὅμως ποὺ διασώζεται εἶναι τὰ ἑκατοντάδες χαράγματα μὲ ὀνόματα στρατηγῶν, ἐπισκόπων κ.λπ., ἀλλὰ καὶ ἁπλὲς ἀναγραφὲς ὀνομάτων, θανάτων, τίτλοι καὶ ἐπαγγέλματα, προσευχὲς καὶ συμβολικὲς παραστάσεις ποὺ ἀναγράφηκαν μέσα στοὺς αἰῶνες στοὺς κίονες του ναοῦ. Κατὰ τὴν Ἀλωση των Ἀθηνῶν ἀπὸ τοὺς Λατίνους ὅμως ἡ ἐκκλησία συλήθηκε καὶ μετατράπηκε σὲ καθολικὴ μὲ τὴν ὀνομασία «Σάντα Μαρία ντὶ Ἀτένε», ἐνῶ ἀργότερα ἔγινε τζαμί.

Στὴν ὑποτιθέμενη ὁμοιότητα τῆς παράστασης μιᾶς μαρμάρινης μετόπης του Παρθενῶνα μὲ τὴ σκηνὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ ὀφείλεται ἐξάλλου ἡ διάσωσή της κατὰ τὸν Μεσαίωνα ἀπὸ φανατικοὺς τῆς νέας θρησκείας ποὺ κατέστρεψαν τὸν ἀρχαῖο διάκοσμο του ναοῦ.

Ἡ μετόπη βρίσκεται σήμερα στὸ Μουσεῖο Ἀκρόπολης.

Παρασκευή 10 Φεβρουαρίου 2023

Η Σελήνη στὴν Ἑλληνική Μυθολογία

Η Σελήνη στὴν Ἑλληνική Μυθολογία

Η Σελήνη στὴν Ἑλληνική Μυθολογία

Τὸ ὄνομά της ἐτυμολογεῖται ἀπό το σέλας (φῶς).

Στὴν Ἑλληνική μυθολογία καὶ Ἑλληνική Ἐθνικὴ Θρησκεία ἡ Σελήνη, ἢ Μήν (ἀπὸ τὴ σεληνιακή μηνολόγηση) ἡ Πασιφᾶη (στὴν Λακωνία), εἶναι τιτανική ὀντότητα,

Κατά την Θεογονία του Ἡσιόδου ἡ Σελήνη εἶναι κόρη του Ὑπερίωνα καὶ της Θείας καὶ ἀδελφὴ της Ἠοῦς (Αὐγῆς), καὶ τοῦ Ἡλίου, ὁ ὁποῖος τὴ φωτίζει αἰώνια λόγῳ της ἀδελφότητάς τους.

Ἀπεικονίζεται συνήθως ὥς θηλυκή μορφή με μία ἡμισέληνο ὡς στέμμα καὶ ἔφιππη ἡ ὁδηγῶντας χάρμα με φτερωτούς ἵπποις. Ἄλλοτε οἱ περιγραφές την θέλουν νὰ ὁδηγεῖ
μία ἀγέλη βοῶν καὶ το ἡμισεληνιακὸ της στέμμα συσχετισμένο με τα κέρατα του ταύρου. Διασχίζει

κυκλοτερῶς τὸν οὐρανό ὅμοια με τον ἀδελφὸ της, πάνω σε ἅρμα ποὺ σέρνουν δύο ἡμίονοι, ἵπποι ἢ ταῦροι, κατά τὸ ἕνα μέρος τους λευκοί καὶ κατά το ἄλλο μαύρη, ἀλληγορία του ὅτι μόνο ἡ μία πλευρά τὴς σεληνιακῆς ἐπιφάνειας φωτίζεται ἀπὸ το ἡλιακὸ φῶς.

Σύμφωνα με διάφορες τοπικές παραδόσεις, ἔσμιξε με τον Ἀέρα με τον ὁποῖο καὶ γέννησε μία μόνο θυγατέρα, τὴ Δρόσο, με τον Θεό Δία (σύμφωνα με την ἀττικὴ παράδοση) ἀπὸ τον ὁποῖο γέννησε την Πανδία (ἐκ του παν-δίος, δηλ. πανθειοτᾶτη), με τον Θεό Πάνα (σύμφωνα με την ἀρκαδική λατρεία της ἐπὶ τοῦ Λυκαῖου ὀρούς), με τον θνητό Ἐνδυμίωνα με τον ὁποῖο γέννησε 50 κόρες, ὅσοι καὶ οἱ σεληνιακοί μῆνες της κάθε Ὀλυμπιάδας καὶ, τέλος, με τον ἀδελφὸ της Ἥλιο (μία παράδοση της ὕστερης ἀρχαιότητας ποὺ διασώζει ὁ Κόιντος ὁ Σμυρναῖος).

Στὸ θεολογικό καὶ συμβολικό ἐπίπεδο, ἡ Θεά Σελήνη ἀποτελεῖ τὴ θηλυκή ἀρχὴ της δημιουργίας του Κόσμου, καθώς καὶ την πόρτα πρὸς την ἀπόκρυφη φύση της ἀνθρωπότητος καὶ του Σύμπαντος, πρὸς ἐκεῖνο δηλαδή ποὺ μένει ἄφατο στὴν συνηθισμένη θέαση της Φύσεως. Ὑπὸ αὐτή την ἔννοιά θεωρεῖται ὅτι στοιχειώνει ἄμεσα το φαντασιακό καῆ το ὑποσυνείδητο.

Ἀποτελεῖ ἐπίσης ἡ Σελήνη τὴ σελασφόρο εἰκόνα του κυκλικοῦ χρόνου, εἶναι δηλαδή μία μικρογραφία της ροῆς του παντός. Οἵ ἄπειρες νέες σελῆνες συμβολίζουν τα ἄπειρα χρονικά σημεῖα του κάθε πέρατος ποὺ αὐτομάτως σηματοδοτεῖ μία νέα ἀρχή. Ἡ σκοτεινή σελήνη ἐπιτρέπει σὲ ὅλες τις ἐνέργειες νὰ κατακαθίσουν καὶ νὰ ἠρεμήσουν. Τὸ Σύμπαν ἀπεκδύεται τὸ πολλοστό νεκρό παλαιό καὶ ξεκινάει ξανά, φορῶντας ἐπάνω του το ἐπίσης πολλοστό ἑπόμενο νέο. Ὁ διος κύκλος με τὰ ἀνθρώπινα γυναικεία ἒμμηνα καὶ ὁ ἴδιος συμβολισμός.

Οἱ ἄπειρες πανσέληνοι ἀπὸ τὴν ἄλλη, συμβολίζουν τα ἄπειρα χρονικά σημεῖα της κορύφωσης των ἐνεργειῶν στὸ συμπαντικό μάξιμουμ. Στὴν ἀθηναϊκή της λατρεία τῆς προσέφεραν σπονδές καθαροῦ ὕδατος καὶ μικρούς ἄρτους σε σχῆμα ἡμισελήνου (σελήνιοι πλακοῦντες). Ἱερὸ χρῶμα της το ἀσημένιο καὶ το λευκό, καὶ ἱερὸ της μέταλλο ὁ ἀργυρός.

Εἶναι ἡ πρώτη καῆ ἡ μόνη σεληνιακή Θεά στὴν ἀρχαιότερη ποίηση. Τα ἐπίθετά ποὺ της ἀποδίδονται εἶναι Αἴγλη, Πασιφάη, Μήνη καὶ Φοίβη. Με την ἐξελίξη της μυθολογίας καὶ ἄλλες Θεές συσχετίσθηκαν με τὴ Σελήνη, ὅπως ἡ Ἐκάτη, ἡ Ἄρτεμις, καὶ ἡ Ἤρα.