Στρατιωτική ὀργάνωση καὶ ἐκπαίδευση τῶν Ἑλληνίδων πόλεων

ΕΝΟΤΗΣ ΤΡΙΤΗ

α) Στρατιωτική ὀργάνωση καὶ ἐκπαίδευση τῶν Ἑλληνίδων πόλεων

β) Τό ἔργο τοῦ λαμπροῦ Ἡρόδοτου

<< Ὄλβιος ὅστις ἔσχεν Ἱστορίας μάθησιν >>

Ἀπόδοσις << Εὐτυχῆς αὐτός ποῦ γνωρίζει τήν Ἱστορία >>

( ἘΥΡΙΠΙΔΗΣ )

Θεωρῶντας ἐπιβεβλημένο νὰ κάνουμε πράξη τὴν ρήση τοῦ Εὐριπίδου, θὰ παρατεθεῖ αὐτή ἡ ἑνότητα διότι ὁ Ἑλληνισμός ἐπέζησε, ἀπό φωτιὰ καὶ σίδερο ἀφοῦ γνώριζε τίς << τοῦ πολέμου τέχνες >> ὅπως μᾶς λέγει ὁ Ξενοφῶν.

Ἡ ἱστορία μας εἶναι γεμάτη ἀγῶνες καὶ θυσίες , θὰ σᾶς δώσω μία σαφῆ εἰκόνα γιὰ τὶς ἀρετές τῶν προγόνων μας : Γιατὶ πολεμοῦσαν , γιατὶ ἔπρεπε νὰ σκληραγωγοῦνται, γιὰ ποῖους λόγους ἐνίκησαν τοῦς Πέρσες καθὼς καὶ ποῖοι ὑπεκίνησαν τοῦς πολέμους ^{5 βιβλίο << αὐτοὶ ποῦ πρόδωσαν τους Ἕλληνες >>} ἐναντίων τῆς Ἱερὰς μας Γῆς ! 

 Συνεπῶς θεωρήσατε αὐτήν τὴν ἑνότητα σὰν μία εἰσαγωγῇ περὶ τῶν γεγονότων τῶν << Μηδικῶν Πολέμων >>, ὅπου στὸ τέλος τους θὰ νιώσετε περήφανοι διότι οἱ Ἱεροί Πρόγονοι μας ἐπέζησαν καὶ συνέχισαν τὴν Ἑλλάδα μας , τὴν ὁποῖα ἤθελαν νὰ ἀφανίσουν << κάποιοι << διὰ πυρὸς καὶ σιδήρου >> Δὲν γνώριζαν, ὅμως, ὅτι ἡ Ἑλληνικὴ ψυχὴ ΔΕΝ σκλαβώνεται !

                                      Ἡ Λακεδαίμων (Σπάρτη )

Ὁ Ξενοφῶν εἶναι σαφέστατος καὶ δὲ μπορεῖ νὰ ἀμφιβάλλει κανεὶς :

<< τοῦς μὲν ἄλλους αὐτοσχέδιους εἶναι τῶν στρατιωτικῶν, Λακεδαιμονίους, δὲ μόνους τῶν πολεμικῶν >> ! ἔνθ ἄν Η΄ 62

Δηλαδὴ : << Οἱ ἄλλοι εἶναι πρόχειροι στὰ στρατιωτικὰ θέματα , ἐνῶ οἱ Λακεδαιμόνιοι εἶναι , πράγματι εἰδικοί στὰ πολεμικὰ >>!

Ἡ Σπάρτη βασιζόταν σὲ αὐστηρὴ πολιτικὴ καὶ κοινωνική πειθαρχία, ἡ δὲ ἀγωγὴ τῶν πολιτῶν ἦτο καθαρὰ στρατιωτική .

Ἡ πολιτεία παρελάμβανε τὸν πολίτη ἀπὸ ἑπτά ἐτῶν καὶ τὸν ἐφρόντιζε γιὰ τὴν μετέπειτα ἀνατροφὴ του .

Οἱ Σπαρτιᾶτες , ἀπὸ μικρὴ ἡλικία βάδιζαν ἀσκεπεῖς καὶ χωρὶς ὑποδήματα καὶ συνήθιζαν στὴν σκληραγωγία τις πείνας , τῆς δίψας , τοῦ κρύου , τοῦ καύσωνα καὶ τοῦ λίγου ὕπνου ! Φοροῦσαν τὸ ἴδιο ἔνδυμα χειμῶνα καλοκαίρι !

Ἐκοιμόταν σὲ ἀγέλες καὶ στρώματα ἀπὸ καλάμια καὶ ἐγυμνάζοντο συνέχεια στὴν πάλη , τὸ ἅλμα , τοῦς δρόμους , τὸν δίσκο καὶ τὸ ἀκόντιο .

Τούς ἐπιτρεπόταν νὰ κλέβουν (!) γιὰ νὰ μποροῦν σὲ πολεμικὲς ἐπιχειρήσεις νὰ ξεγελοῦν τὸν ἐχθρὸ καὶ νὰ βρίσκουν τροφή.

Ὅλοι ἔτρωγαν μαζί σὲ << κοινές τράπεζες >>, ἀκόμη καὶ οἱ βασιλεῖς τους.

Ἐκάθοντο ἀνὰ ἀνὰ δεκαπέντε σὲ κάθε τράπεζα καὶ τὸ φαγητὸ τους ἦτο ὁ περίφημος <<Μέλανα ζωμός >>! Ἡ περίφημη << Αἰματία >> ἡ << βάφα >> . Ἦτο χοιρινὸ κρέας μέσα σὲ αἷμα , ξύδι καὶ ἁλάτι. Προσεφέρετο γιὰ τὴν τήρηση των ἐθίμων τῆς Σπάρτης

Οἱ << 'Ἐμφρουροι >> , λοιπὸν , λάμβαναν τὴν στρατιωτικὴ ἀγωγὴ ἡ ὁποῖα συνίστατο στὸ νὰ ἔχουν οἱ Σπαρτιᾶτες ὑψηλὰ καὶ γενναία φρονήματα καὶ ἀνεπτυγμένο τὸ αἴσθημα τῆς φιλοπατρίας .

Μάθαιναν μουσικὴ καὶ χορό !  ἐν ἄν Ἡ ,75 Ἀποστήθιζαν τοῦς νόμους του θεῖου Λυκούργου καθὼς καὶ τὰ << Ἔπη >> τοῦ Ὁμήρου μὲ πολλὰ ἄλλα πολεμικὰ τραγούδια , στά ὁποῖα ἐξυμνοῦντο οἱ πεσόντες ὑπὲρ τῆς πατρίδος καὶ ἐψέγοντο οἱ δειλοί καὶ οἱ ἄνανδροι.

Οἱ Σπαρτιᾶτες ἐδιδάσκοντο νὰ εἶναι σεμνοί στὸ ἦθος , νὰ σέβονται καὶ νὰ τιμοῦν τοῦς μεγαλύτερους , ὅπως , ἐπίσης , καὶ νὰ πειθαρχοῦν στοὺς ἄρχοντες .

Ἡ στρατιωτικὴ τους ὑπηρεσία ἄρχιζε ἀπὸ τὴν ἡλικία τῶν εἴκοσι χρόνον καὶ ἐτελείωνε στὰ ἑξῆντα ..

Ἡ Ἱερὰ ἀποστολὴ τῶν Σπαρτιατῶν , γιὰ ὅλη τους τὴν ζωὴ , ἦταν μία καὶ μοναδικὴ : Νὰ μάχονται καὶ νὰ θυσιάζονται ὑπὲρ Πατρίδος !

Ἡ περιφρόνησις του θανάτου , γιὰ χάρη τῆς πατρίδος , ἐκφράζεται μέσα ἀπὸ ἔνα παρορμητικὸ πολεμικὸ τραγούδι τοῦ    Τυρταίου:

<< Ἀγέτ ω Σπάρτας εὐάνδρω

κώροι πατέρων πολιατάν

λαιά μέν ἶτο προβάλεσθε

δόρυ δ΄ εὐτόλμως ἄνχεσθε,

μὴ φειδόμενοι τας ζωάς

οὗ γάρ πάτριον Σπάρτα >>

Ἀπόδοσις : << 'Ἐμπρὸς ὤ τέκνα τῆς γεμάτης μὲ ἄνδρες  Βλ. << λεξικόν ἀρχαίας Ἑλληνικὴς Γλώσσης >> , τοῦ ΔΡ. Σταματάκου λέξις εὐανδρος - εὐανδρία.

Σπάρτης , μὲ τὸ ἀριστερὸ χέρι σας προβάλεται τὴν ἀσπίδα , μὲ τὸ δεξὶ ἀνυψῶστε μὲ τόλμη τὸ δόρυ, μὴ νοιάζεστε γιὰ τήν ζωή σας , διότι αὐτὸ δὲν εἶναι πατροπαράδοτο στὴν Σπάρτη >>!

<< Εὔανδρος >> Ἡ Σπάρτη μας καὶ ὄχι ἀνώμαλη ἡ ὁτιδήποτε ἄλλο !

Οἱ <<σκοτεινοί >> τῶν σιωνιστῶν κύκλων καὶ λεσχῶν , ἄν ἄνοιγαν κάποιο λεξικὸ ἡ βιβλίο γιὰ τοῦς Σπαρτιᾶτες δὲν θὰ μιλοῦσαν !

Ἁπλῶς βάζουν << κάποιους >> νὰ συκοφαντοῦν κάθε τί ποῦ μιλᾶ γιὰ τὴν Ἑλλάδα , θρησκεία , οἰκογένεια , ἤθη καὶ ἔθιμα, διότι αὐτὸ εἶναι ὁ Ἑλληνισμός !

Οἱ ξένοι << κάποιοι >> λοιπὸν , ἄς ἀφήσουν ἥσυχους τοῦς Ἕλληνές διότι ὅταν θὰ ἔρθουν οἱ καιροί - καὶ εἶναι τόσο κοντά - δὲν θὰ ἔχουν νὰ ἀπολογηθοῦν καὶ κάτι στὸν Ἑλληνικὸ Λαό.

Ἡ ἀνδρεία, ἡ γενναιότητα καὶ ἡ περιφρόνηση τοῦ θανάτου εἶναι αὐτὰ ποῦ χαρακτήριζαν στοὺς Σπαρτιᾶτες στὴν ἀρχαιότητα καὶ χαρακτηρίζουν καὶ σήμερα τους Ἕλληνες , ὅταν ἔρχονται οἱ περιστάσεις !

Αὐτοί ποῦ μὲ φωτιά καὶ σίδερο προσπάθησαν νὰ μᾶς ἀφανίσουν τότε, βρῆκαν ἐμπρός τους Ἥρωες .

Οἱ σημερινοί Ἕλληνες πρέπει νὰ <<συνεχίσουμε τὸ αἷμα >> ποῦ λένε οἱ παπποῦδες μας , ὅταν ἔρχεται κάποια Ἐθνικὴ Ἑορτή καὶ μᾶς διηγοῦνται κατορθώματα.

Θὰ τὰ καταφέρουμε , ἄν ἀπομονώσουμε τοῦς μισέλληνες καὶ εἰδικὰ αὐτούς ποῦ τρέφει << μέσα στὸ Ἱερό Σῶμα της , ἡ Ἑλλάδα

                                                   Ἀθήνα

Τὸ πολίτευμα τῶν Ἀθηνῶν , κατόπιν πολυετῶν ἀγώνων , περιπέτειες καὶ κοινωνικές ἀναταραχές ἀπέβη Δημοκρατικό, βασισμένο στὴν ἰσότητα , τήν ἐλευθερία τοῦ ἀτόμου καὶ τοῦ λόγου . Δὲν ἦταν , ὅμως λίγες οἱ στιγμὲς ὅπου ὁ ὄχλος κατεχράσθη τὰ Ἱερά Δικαιώματα μὲ ὑποκινητές τοῦς δημαγωγοὺς καὶ τοῦς διάφορους << μηδίζοντες >> καὶ << φοινκοίζοντες >> .

Καταλυτικός ὁ Θουκυδίδης ποῦ μᾶς ἀναφέρει :

<< Οὖς νῦν ἐμεῖς ζηλώσαντες καὶ τό εὔδαιμον τὸ ἐλεύθερον, τὸ δὲ ἐλεύθερον τὸ εὔψυχον κρίναντες μὴ περιοράσθε τοῦς πολεμικοὺς κινδύνους >>, δηλαδή << αὐτούς λοιπὸν , ( ἐνν. τοῦς πεσόντες στὸν πόλεμο ) νὰ πάρετε παράδειγμα καὶ νὰ πιστεύετε ὅτι ἡ εὐτυχία ἔγκειται στὴν ἐλευθερία στὴν ἀνδρεία , μὴν ἀποφεύγετε τοῦς κίνδυνους τοῦ πολέμου ). ^{ἩΣΙΟΔΟΣ <<Θεογονία >> στ.126} Οἱ Ἀθηναῖοι ὑπῆρξαν εὔψυχοι ὑπερασπιστές τῆς ἐλευθερίας , ὄχι μόνο τῆς δικῆς τους , ἀλλά καὶ ὅλων τῶν Ἑλλήνων , ἀφοῦ τὸ ἀπέδειξαν σὲ κρίσιμες ἱστορικές στιγμές ( Μαραθών Σαλαμίνες κ.λ.π ).

Ἀπὸ τὸ 18^ον ἔτος τῆς ἡλικίας τους, οἱ Ἀθηναῖοι ὁρκίζοντο στόν ἱερὸ ναὸ τῆς Ἀγλαύρου, στὴν Ἀκρόπολη, δίδοντες τὸν ὅρκο του στρατιώτη καὶ τοῦ πολίτου ,ὁ ὁποῖος ἦτο ὁ ἐξῆς, ὅπως μᾶς διασώζεται ἀπὸ τὸν ρήτορα Λυκοῦργο ^{57. << κατά Λεωκράτους >> 76}

1<< Οὗ καταισχυνῶ ὅπλα τὰ ἱερά , οὐδ΄ ἐγκαταλείψω τὸν παραστάτην ὅπου ἄν στοιχήσω, ἀμυνῶ δὲ καὶ ὑπέρ ἱερῶν καὶ ὑπέρ ὁσίων καὶ μόνος καὶ μετὰ πολλῶν . Τὴν πατρίδα δὲ οὐκ ἐλάττω παραδώσω, πλείω καὶ δὲ ἀρείῳ ὅση ἄν παραδέξωμαι , καὶ εὐηκοήσω τῶν ἀεί κραινόντων , καὶ τοῖς θεσμοῖς τοῖς ἱδρυμένους πείσομαι καὶ ὅσους ἄν ἄλλους τὸ πλῆθος ἱδρύσηται ὁμοφρόνως καὶ ἄν τὶς ἀναιρῆ τοῦς θεσμούς ἡ μή πείθηται οὐκ ὁμοφρόνως, καὶ ἄν τὶς ἀναιρῆ τοῦς θεσμοὺς ἡ μὴ πείθηται, οὐκ ἐπιστρέψω ἀμυνῶ δὲ καὶ μόνος καὶ μετὰ παντῶν. Καὶ ἱερὰ τὰ πάτρια τιμήσω, Ἵστορες θεοί ( τούτων ) , Ἄγλαυρος , Ἐνυάλιος Ἄρης, Ζεύς , θαλλῷ, Αὐξῶ , Ἡγεμόνη >>!

 Ἀπόδοσης

<< Δέν θὰ ντροπιάσω τὰ ἱερά ὅπλα οὔτε θὰ ἐγκαταλείψω τὸν σύντροφο μέ τόν ὁποῖον καὶ ἄν σταθῶ στήν γραμμὴ, θὰ ἀμυνθῶ δὲ καὶ ὑπέρ τῶν Ἱερῶν καὶ ὁσίων καὶ μόνος καὶ τοῦς πολλούς . Τὴ πατρίδα δὲν θά παραδώσω μικρότερη, ἀλλά μεγαλύτερη καὶ ἰσχυρότερη ἀπὸ ὅτι θὰ τήν παραλάβω. Θὰ σέβομε τίς ἀποφάσεις τῶν δικαστηρίων καὶ θὰ πείθομαι στοὺς κειμένους νόμους καὶ σέ ὅσους ὁμόφωνα ψηφίσει ἡ πλειοψηφία , καὶ ἄν κάποιος ἄλλος καταστρέψει τοῦς θεσμούς ἡ δὲ πείθεται σ΄ αὐτούς, δὲν θὰ τό ἐπιστρέψω, ἀλλά θὰ ἀμυνθῶ καὶ μόνος καὶ μὲ ὅλους τοῦς ἄλλους. Θὰ τιμήσω καὶ τὰ πατροπαράδοτα ἱερά. Μάρτυρες αὐτῶν ( ποῦ λέγω ) ἐπικαλοῦμαι τοῦς θεοὺς τὴν Ἄγραυλο * ^{Ἄγραυλο Ἡ κόρη τοῦ βασιλέως τῆς Ἀττκής, Κέκροπος, ποῦ θυσιάστηκε γιὰ τὴν πατρίδα.} Τὸν Ἐνυάλιο Ἄρη, τὸν Δία, τὴν Θαλλῷ ^{* Θαλλῷ : Μία τῶν τριῶν Ὡρῶν ποῦ ἐλατρεύτο ἀπὸ τὰ πανάρχαια χρόνια} τήν Αὐξῶ , ^{* Αὐξῶ : Μία τῶν τριῶν Χαρίτων.} Τὴν Ἡγεμόνη , * ^{Ἡγεμόνη Προσωνυμία τῆς θεᾶς Ἀρτέμιδος.} >> . Μετά τὸ τέλος τοῦ ὅρκου, οἱ ἔφηβοι Ἀθηναῖοι ἔπαιρναν τὸν πολεμικό ὁπλισμὸ καὶ ἀσκοῦντο ἐπὶ δύο χρόνια στὰ στρατιωτικά. 

 Τὸ πρῶτο ἔτος μάθαιναν τήν χρήση τῶν ὅπλων καὶ φρουροῦσαν τὸν Πειραιᾶ, τὸ δὲ δεύτερο ἔτος περιπολοῦσαν τὴν χώρα καὶ μελετοῦσαν περί τῆς φρουρήσεως τῶν τόπων καὶ περί τῶν τόπων καὶ περί τῶν πολεμικῶν ἔργων, στὸ χρόνο αὐτὸ, ἐπίσης, φρουροῦσαν τὰ σύνορα τῆς χώρας στὰ φρούρια τῆς Ἀττικῆς, τὰ ὁποῖα ἦσαν : 

 ὁ Ῥαμνοῦς , ἡ Ἐλευσίς , ὁ Ἀνάφλυστος , ὁ Θόρικος , τὸ Σούνιο , ἡ Φυλῇ , οἱ Ἀφίδνες , καὶ τὸ Πάνακτον . Μετά τὴν συμπλήρωση τοῦ εἰκοστοῦ ἔτους ἐγράφοντο ὁριστικά στοὺς καταλόγους τῶν ὑπερασπιστῶν τῆς πατρίδος καὶ ἡ διάρκεια τῆς θητείας ἦτο εἰκοσαετής ἕως του 40 ^ου ἔτους μετά τὸ ὁποῖον δὲν ἔπαιρναν μέρος στίς μάχες τῶν μακρινῶν ἐκστρατειῶν , ἀλλά ἦσαν ὑποχρεωμένοι νὰ ὑπερασπίζονται τὰ πάτρια ἐδάφη ἕως καὶ του 60 ^ου ἔτους τῆς ἡλικίας τους ,^{* στὴν Σπάρτη ἦτο ἡ ἰδανική Πολιτεία . Ἕνας λόγος εἶναι ὅτι καὶ οἱ γυναῖκες ἐκπαιδεύοντο στὰ στρατιωτικά} Αὐτά φθονοῦσαν οἱ φοινικογεφυραῖοι , τότε μὲ κάθε τρόπο προσπαθοῦσαν νὰ διασπάσουν τὴν Ἑνότητά μας , Τά αἴτια τῶν διαφόρων συμφορῶν καὶ τοῦς ὑποκινητές τῶν συμφορῶν μας, τοὺς ὁποῖους θὰ καταδείξουμε . Ὑπάρχει Ἱερά ὑποχρέωση, στὴν μνήμη ὅλον ποῦ ἔπεσαν γιά πατρίδα.

 Ἄλλες Ἑλληνίδες πόλεις

Ἐκτὸς τῆς Σπάρτης καὶ τῶν Ἀθηνῶν καὶ ἄλλες πόλεις διεκδικοῦσαν τὰ πρωτεῖα τῆς πατρίδος καὶ διατηροῦσαν ἰσχυρὸ στρατό καὶ στόλο π.χ. Τὸ Ἄργος, ἡ Κόρινθος κ.λ.π

7Πολλές πόλεις αὐτόνομες τῆς ἀνατολικῆς Πελοποννήσου, ὅπως ἡ Ἐπίδαυρος, ἡ Τροιζήνα, οἱ Κλιώνες , ὁ Φλοιούς , ἡ Σικυών , κα. Ἀποτελοῦσαν ὁμοσπονδία τῆς ὁποίας προΐστατο τὸ Ἄργος . Π.χ στὴν Κόρινθο ὑπήγοντο ¨ Κέρκυρα , ἡ Ἀμβρακία . Ἡ Λευκάδα, ἡ Ἀπολλωνία ἡ Ἐπίδαυρος καὶ τὰ Μέγαρα, ἀργότερα, ὅμως ὑπήχθη στὴν Πελοποννησιακή Συμμαχία ὑπὸ τὴν ἡγεμονία τῆς Σπάρτης . Σιγά – Σιγά ἀνέβηκε καὶ ἡ Θῆβα μὲ τὸν Πελοπίδα.

Μὲ τὰ χρόνια ἔχουμε τὴν ἡγεμονία τῶν Μακεδόνων καὶ πορεία τῶν Ἑλλήνων ὑπὸ τὸν Φίλιππο καὶ τὸν Ἀλέξανδρο τὸν Μέγα.

Ὅπως φαίνεται ἀπὸ τὴν ἱστορία, οἱ πρόγονοι μας ἦσαν πάντοτε ἕτοιμοι στρατιωτικά, γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσουν τοῦς βάρβαρους ἡ νὰ σκοτωθοῦν μεταξύ τους , μειώνοντας τὸν πληθυσμό τῆς χώρας , ὑποκινούμενοι - ἀρκετές - φόρες - ἀπὸ << μηδίζοντες >> καὶ φοινικίζοντες .

Ἡρόδοτος ὁ Ἀλικαρνασσεύς ( 485 -410 π.Χ.

Ὁ λαμπρος Ἡρόδοτος ἀπεκλήθη ὁ << πατήρ τῆς Ἱστορίας >> ἀπό τόν Κικέρωνα  ^{Κικέρων  <<De  Legibus1,1}Τό περίφημο ἔργο του << Ἱστορίαι >> τό ἔχει ἀφιερώσει στήν ἱστορία τῶν πολέμων ποῦ διεξήγαγαν οἱ Ἕλληνες ἐναντίον τῶν Περσῶν .

Γιά τήν συγγραφή αὐτή, αὐτοψία τῶν τόπων καί συγκέτρωση τοῦ ὑλικοῦ του, ὁ ¨Ηρόδοτος ἐπραγματοποίησε μεγάλες περιηγήσεις σέ διάφορες χῶρες παρά τίς συγκοινωνιακές δυσκολίες τῆς ἐποχῆς ἐκείνης.

Τό 445 π.Χ. ἐπισκέφθηκε τὴν Ἀθήνα ὅπου ἀνέγνωσε μεγάλο μέρος τῶν Ἱστορίων του καί οἱ Ἀθηναῖοι συγκινήθηκαν πολύ . Ἀποτέλεσμα ἦτο ἡ προσφορά μεγάλης δωρεάς τῶν δέκα ταλάντων !!

Στὴν Ἀθήνα συνδέθηκε διὰ τῆς φιλίας μὲ τόν Περικλῆ καί ἄλλους μεγάλους ἄνδρες τῆς πόλεως .

Τὸ ἱστορικό ἔργο του Ἡροδότου εἶναι διατηρημένο σέ ἐννέα βιβλία, ποῦ τὸ κάθε ἕνα εἶναι ἀφιερωμένο σὲ μία τῶν ἐννέα Μουσῶν, δηλαδή :

1⁰ βιβλίο : Κλειώ ( Α)

2⁰ βιβλίο : Ευτέρπη (Β )

3⁰βιβλίο : Θάλεια ( Γ )

4⁰βιβλίο : Μελπομένη ( Δ΄ )

5⁰βιβλίο : Τερψιχόρη (Ε΄ )

6⁰βιβλίο : Ἐρατώ ( ΣΤ΄ )

7⁰ βιβλίο : Πολύμνια ( Ζ΄ )

8⁰ βιβλίο : Οὐρανία ( Η΄)

9⁰βιβλίο : Καλλιόπη ( Θ΄ )

Ἄς δοῦμε τι περιλαμβάνει , συνοπτικῶς , κάθε ἕνα βιβλίο τῶν <<ἱστοριῶν >> τοῦ Ἡρόδοτου :

Στὸ βιβλίο Α' ἔχουμε μικρὴ εἰσαγωγή << περί τοῦ σκοποῦ τῆς συγγραφῆς >> καὶ τὰ αἴτια τῆς ἔχθρας μεταξύ τῶν Ἑλλήνων καὶ βαρβάρων.

Διηγεῖται, ἐπίσης, γιὰ τοῦς Λυδούς βασιλεῖς καὶ εἰδικῶς γιὰ τὸν Κροῖσο, τήν ὑποταγῆ του στὸν Κῦρο, πῶς τὸ Περσικὸ κράτος προῆλθε ἀπὸ τὸ Μηδικὸ καὶ τέλος, πῶς ὁ Κῦρος τὸ μεγάλωσε.

Στὸ βιβλίο Β ἔχουμε τὴν ἐξιστόρηση τῆς διαδοχῆς τοῦ Κύρου ἀπὸ τὸν γιὸ του Καμβύση καὶ παίρνοντας ἀφορμὴ ἀπὸ τήν ἐκστρατεία του ἐναντίον της Αἰγύπτου περιγράφει αὐτή καθὼς καὶ τὰ μνημεῖα της , τοῦς κατοίκους της τὰ ἔθιμά της , τὰ ἤθη καὶ τὸν πολιτισμό της .

Στὸ βιβλίο Γ ἐπιστρέφει, ὁ Ἡρόδοτος στὴν Περσική ἱστορία καὶ μᾶς ἀναφέρει τὸν θάνατο του Καμβύση, τὴν διαδοχή αὐτοῦ ἀπὸ τὸν Δαρεῖο , τὴν ὀργάνωση τοῦ κράτους ἀπὸ τὸν Δαρείό καὶ μᾶς δίδει ἐξιστόρηση γεγονότων γύρω ἀπὸ τὴν ζωῆ του τυράννου τῆς Σάμου, Πολυκράτη.

Τὸ βιβλίο Δ΄ περιλαμβάνει τὴν ἐκστρατεία τοῦ Δαρείου κατὰ τῶν Σκυθῶν καὶ τά γεγονότα ποῦ συνέβησαν στὴν Κυρηναϊκὴ χερσόνησο, περιγράφοντας τὰ ἔθνη τῆς Λιβύης ποῦ ἐγνώριζε ὁ Ἡρόδοτος .

Στὸ βιβλίο ΣΤ΄ διηγεῖται τὴν καταστολή τῆς Ἱωνικὴς Ἐξεγέρσεως τοῦ Μαρδονίου (Μαρδοχάι ) κατὰ τῆς Ἑλλάδος καὶ τὴν συντριβὴ του Δάτη καὶ τοῦ Ἀταφέρνη στὸν Μαραθῶνα.

Στὰ τελευταία τρία, δηλαδή Ζ΄, Η΄, καὶ Θ΄, ἐξιστορεῖ τὴν ἐκστρατεία τοῦ Ξέρξη ἐναντίον τῆς Ἑλλάδος, τίς μεγάλες προπαρασκευές του , τὰ διάφορα ἔθνη καὶ φυλὲς ποῦ ἤθελαν νὰ ἀφανίσουν τὴν Πατρίδα μας , τὴν πορεία τοῦ Περσικοῦ <<συνοθυλεύματος >> μέσω Ἰωνίας , Θράκης , Μακεδονίας , Θεσσαλίας , τὴν μάχη τῶν Θερμοπυλῶν, τὴν ναυμαχία του Ἀρτεμισίου , τίς καταστροφές τίς συλήσεις καὶ τὴν <<διὰ πυρός καὶ σιδήρου >> κάθοδο τῶν βαρβάρων στὴν Ἀθήνα καὶ τὸ ἱερό Μαντεῖο τῶν Δελφῶν , ὅπου ἀναφέρονται ἐκπληκτικὰ πράγματα περί << Ἱερῶν Ὅπλων >> κ.λ.π τὴ ναυμαχία τῆς Σαλαμίνος καὶ τὴ φυγῆ τοῦ Ξέρξει , τὴ μάχη τῶν Πλαταιῶν , τὴ μάχη τῆς Μυκάλης καὶ τὰ ὑπόλοιπα κατορθώματα τῶν Ἑλλήνων ἐως τῆς ἀλώσεως τῆς Σηστοῦ τὸ ἔτος 478 π.Χ.

Εἶναι καταπλικτικές οἱ ἐξιστορήσεις τοὺ λαμπροῦ μας Ἡρόδοτου καθὼς ὁ τρόπος ποῦ περνᾶ τὰ ἐθνικὰ μηνύματα του.

Ὁρισμένοι ἔχουν πεῖ γιὰ τὸν Ἀλικαρνασσέα ἱστορικό, ὅτι ἦτο βάρβαρος καὶ ὄχι Ἕλλην καθὼς καὶ διάφορα εὐτράπελα

<< Ὤς 'ἐμοὶ .δοκεῖ >> , εἶναι ἡ κατάλληλη στιγμὴ νὰ δοῦμε ἄν ἦτο Ἕλλην ἡ ὄχι . Ἄν ἦτο βάρβαρος δὲν θὰ ἔγραφε μὲ τέτοιο Ἑλληνικὸ πατριωτικὸ ὕφος καὶ θὰ ἐκθείαζε << τὰ τῶν Ἑλλήνων ἀδελφῶν μου >> κατορθώματα ! Λοιπὸν στὸν Σουϊδα καὶ τὸ << Λεξικὸν >> τοῦ , στὴν λέξη << Ἡρόδοτος >> διαβάζουμε:

<< Ἀλικαρνασσεύς τῶν επιφανών >>! Καὶ    Ἕλλην καὶ ἀριστοκρατικής καταγωγῆς ὁ λαμπρὸς Ἡρόδοτος !

Ἑπομένως :           Τὸ ἔργο του λοιπὸν , ξεκινᾶ ἀπὸ τὴν ἁρπαγὴ της Ἰοῦς καὶ τὴν Ἑλένης , ὁποῦ μᾶς κατονομάζει τοῦς Φοίνικες κατηγορηματικὰ καὶ λήγει στὴν ἄλωση τῆς Σηστοῦ.

 Τὸ θὲμα τοῦ ἔργου εἶναι ἡ ἀφήγηση τῆς ἀντιθέσεως μεταξὺ του βαρβαρικοῦ κόσμου καὶ τοῦ Ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ .

Ἔγραψε κάποιες ὑπερβολὲς γιὰ τοῦ Αἰγυπτίους καὶ τοῦς Φοίνικες ( γράμματα κ.λ.π ) καὶ ἐπέσυρε , δικαιολογημένα τὴν μῆνιν τοῦ συνόλου τῶν Ἑλλήνων φιλοσόφων καὶ Πανεπιστημόνων .

γὶα τοῦς Φοίνικες , πάντως δὲν ἐκφράσθηκε ποτὲ μὲ << καλὰ >> λόγια , ἀφοῦ τοῦς κατονομάζει ὥς << κλέπτας >> , << ἅρπαγάς >> << πονηροὺς >> καὶ ἄλλα κοσμητικά ἐπίθετα !

Στὸ Λεξικό τοῦ << Σουϊδα >> διαβάζουμε ὅτι, ὁ Ἡρόδοτος , πῆγε στὸν Θούριο , ἀποικία τῶν Ἀθηναῖων , ὅπου καὶ ἀπέθανε .

Ἀσπασία, ἡ πιὸ μορφωμένη γυναῖκα τῆς κλασικῆς Ἀθήνας ποὺ τὴν κατηγόρησαν γιὰ ἀσέβεια καὶ ἀθεΐα.

 

Ἀσπασία: H ἑταίρα ποὺ δίδασκε φιλοσοφία καὶ σημάδεψε τὴ ζωὴ τοῦ Περικλῆ

Ἀσπασία, ἡ πιὸ μορφωμένη γυναῖκα τῆς κλασικῆς Ἀθήνας ποὺ τὴν κατηγόρησαν γιὰ ἀσέβεια καὶ ἀθεΐα. Τὴν ἐρωτεύτηκε ὁ Φειδίας, ἀλλὰ αὐτὴ προτίμησε τὸν Περικλῆ καὶ τοῦ ἄλλαξε τὴ ζωή.

Γιατί δὲν τὴν παντρεύτηκε...

ἡ Ἀσπασία γεννήθηκε στὴ Μίλητο γύρῳ στὸ 470 π.Χ.

Ὁ πατέρας της ἦταν ὁ Ἀξίοχος, ὁ ὁποῖος εἶχε φροντίσει ἡ κόρη του νὰ ἔχει ἐπιμελημένη μόρφωση καὶ κατὰ συνέπεια νὰ γίνει ἕνα σπάνιο κορίτσι γιὰ ἐκείνη τὴν ἐποχή, ποὺ ἡ μόρφωση ἦταν ἀνδρικὸ προνόμιο.

Τὴν ἔπαιρνε μαζί του στὴ φιλοσοφικὴ σχολὴ ὅπου φοιτοῦσαν μόνο ἄνδρες, μὲ ἀποτέλεσμα ἐκείνη νὰ θεωρεῖ τὴ συναναστροφὴ μαζί τους κάτι τὸ ἀπόλυτα φυσιολογικό.

Διδάχθηκε μουσική, χορό, τραγούδι, ρητορική, ἱστορία κλπ.

Ἦταν ἄριστη μαθήτρια καὶ ἐξαιρετικὰ ἐντυπωσιακὴ κοπέλα καὶ πολλοὶ πλούσιοι νέοι της Μιλήτου της προσέφεραν μεγάλα ποσὰ γιὰ νὰ τὴν ἀποκτήσουν.

Ἡ Ἀσπασία στὴν Ἀθήνα

Στὴ Μίλητο πῆγε ὁ γνωστὸς ἀρχιτέκτονας καὶ πολεοδόμος, Ἰππόδαμος. Ἡ Ἀσπασία λέγεται ὅτι τοῦ ζήτησε νὰ τὴν πάρει μαζί του στὴν Ἀθήνα ὅπου ἀνθοῦσε ἡ φιλοσοφία.

Ἔτσι ἔφθασε στὸ λίκνο τῆς φιλοσοφίας ἄρκετὰ ἕτοιμη γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσει ὅλες τίς πνευματικὲς προκλήσεις.

Ἔμεινε γιὰ κάποιο διάστημα μαζί του καὶ σύντομα ξεκίνησε τίς συναναστροφὲς μὲ τοὺς πνευματικοὺς κύκλους τῆς Ἀθήνας.

Ἡ Ἀσπασία ἦταν 20 χρονῶν ὅταν νοίκιασε ἕνα σπίτι καὶ δίδασκε φιλοσοφία, μιὰ πράξη πολὺ προχωρημένη γιὰ τὰ δεδομένα τῆς κλασικῆς Ἀθήνας.

Στὴ δημοκρατικὴ Ἀθήνα ξεσηκώθηκε θύελλα ἀντιδράσεων καὶ κατηγορίες παντὸς εἶδος γιὰ τὸ ἦθος καὶ τὴν προσωπική της ζωή, ἀλλὰ ἡ Ἀσπασία δὲν πτοήθηκε.

Ὁ Περικλῆς τότε ἦταν παντρεμένος καὶ εἶχε δυὸ γιους τὸν Ξάνθιππο καὶ τὸν Πάραλο.

Ἦταν ἡ περίοδος ποὺ εἶχε ξεκινήσει τὸ οἰκοδομικὸ πρόγραμμα τοῦ Περικλῆ καὶ συνεχίζονταν τὰ ἔργα γιὰ τὴν ἀποπεράτωση τοῦ Παρθενῶνα.

Ἡ γνωριμία της μὲ τὸν Περικλῆ

Ὁ Περικλῆς καὶ ἡ Ἀσπασία ἐπισκέπτονται τὸ ἐργαστήριο τοῦ Φειδία

(πίνακας τοῦ Hector Le Roux, 1829-1900)

Ἔτσι, ἡ Ἀσπασία θέλησε νὰ ἐπισκεφθεῖ τὸ ἐργαστήριο τοῦ Φειδία καὶ νὰ δεῖ ἀπὸ κοντά τα ἔργα. Καὶ οἱ δυὸ ἄνδρες ἔμειναν ἄφωνοι μὲ τὴν ὀμορφιά της. Λέγεται ὅτι τὴν ἐρωτεύτηκαν καὶ οἱ δύο γι αὐτὸ καὶ ὁ Φειδίας θέλησε ἀργότερα νὰ δώσει τὴ μορφή της στὸ γλυπτὸ τῆς Ἀθηνᾶς. Ἡ ἴδια ὅμως προτίμησε τὸν Περικλῆ. Ἐκεῖνος ἀμέσως ἄφησε τὴ σύζυγό του μὲ τὴν ὁποία εἶχαν ἤδη προβλήματα καὶ ἔμεινε μὲ τὴν Ἀσπασία. Τὰ κουτσομπολιὰ ἔδιναν κι ἔπαιρναν στὴ μικρὴ κοινωνία τῆς Ἀθήνας.

Ἡ Ἀσπασία ὅμως «εἶχε τὴν ἀρετὴ νὰ ἀντιλαμβάνεται τὰ πολιτικὰ πράγματα», ἔτσι ὁ Περικλῆς στὸ πρόσωπό της βρῆκε κι ἕνα πολύτιμο σύμβουλο. Ἦταν ἡ πρώτη ποὺ ἀγωνίστηκε γιὰ τὴ χειραφέτηση τῶν γυναικῶν καὶ ὑπέστῃ τίς συνέπειες.

Ἡ Ἀσπασία κερδίσει το θαυμασμὸ ἀλλά...και τὴ μήνῃ

Διατηροῦσε ἕνα σχολεῖο γιὰ τὰ κορίτσια τῶν πλούσιων οἰκογενειῶν, ὅπου σύχναζαν μεγάλοι πολιτικοὶ καὶ φιλόσοφοι. Ἔκδηλος ἦταν ὁ θαυμασμὸς τοῦ Σωκράτη στὸ πρόσωπό της, ἀλλὰ καὶ τοῦ Πλάτωνα.

Τὸ βέβαιο εἶναι ὅτι ὁ ρόλος τῆς Ἀσπασίας στὴν πολιτικὴ καὶ κοινωνικὴ ζωὴ τῆς Ἀθήνας ὑπερέβαινε τὸ καθιερωμένο ρόλο μιᾶς «πρώτης κυρίας», σὲ τέτοιο βαθμὸ ποὺ εἰσέπραξε τὴ μήνῃ ὅλων σχεδὸν τῶν κωμικῶν καὶ σατιρικῶν συγγραφέων τῆς ἐποχῆς.

Οἱ παρεμβάσεις της ἐκθέτουν τὸν Περικλῆ

Σωκράτης καὶ Ἀσπασία

Ἡ ἐμπλοκή της στὴν πολιτικὴ ζωὴ τοῦ τόπου κάποιες φορὲς εἶχε σοβαρὲς ἐπιπτώσεις γιὰ τὸν Περικλῆ. Ἡ ἴδια ἦταν πίσω ἀπὸ τὴν ἀπόφαση τοῦ Περικλῆ γιὰ ἀποστολὴ ἐκστρατευτικῆς δύναμης κατὰ τῆς Σάμου. Ἡ ἀπόφαση αὐτὴ εἶχε καταστροφικὰ ἀποτελέσματα γιὰ τοὺς Ἀθηναίους. Ὁ Πλούταρχος ἀναφέρει ὅτι ὁ Περικλῆς ἔστειλε τὸ ἐκστρατευτικὸ σῶμα μεροληπτῶντας ὑπὲρ τῆς Μιλήτου, ἐπειδὴ ἦταν ἡ γενέτειρα τῆς Ἀσπασίας. Οἱ Ἀθηναῖοι κατέλαβαν τὸ νησὶ ἀλλὰ ἔχασαν σημαντικὲς δυνάμεις. Ἀκόμα καὶ τὸ ἐμπάργκο τῶν Ἀθηναίων στοὺς Μεγαρεῖς θεωρεῖται ἐκδίκηση τῆς Ἀσπασίας γιὰ τὴν ἀπαγωγὴ ἑταίρων, ἀπὸ τὸν οἶκο ἀνοχῆς ποὺ διατηροῦσε στὴν Ἀθήνα. Ὅλα αὐτὰ προκάλεσαν πολλὰ κακόβουλα σχόλια γιὰ τὴν ἑταίρα ποὺ ἔκανε ὅτι ἤθελε τὸν Περικλῆ.

Τὸ 432 π.Χ. τὴν παρέπεμψαν σὲ δίκη γιὰ ἀσέβεια καὶ ἀθεΐα, ἀφοῦ δὲν μποροῦσαν νὰ τὴν ὁδηγήσουν σὲ δίκη γιὰ ὅλα ὅσα τῆς καταλόγιζαν. Ὅμως, οἱ δικαστὲς τῆς Ἠλιαίας τὴν ἀθώωσαν χάρη στὴ συγκινητικὴ ὑπεράσπιση τοῦ Περικλῆ.

Τὴν ἀγάπησε ἀλλὰ δὲν τὴν παντρεύτηκε

Ὁ Περικλῆς τὴν ἀγάπησε πολὺ ἀλλὰ ποτὲ δὲν τὴν παντρεύτηκε, γιατί πολὺ ἁπλᾶ δὲν μποροῦσε. Ὁ νόμος περὶ ὑπηκοότητας ποὺ εἶχε περάσει ὁ ἴδιος τὸ 451, στὴν προσπάθειά του νὰ ἀποτρέψει τίς ἀριστοκρατικὲς οἰκογένειες ἀπὸ τὸ νὰ συμμαχοῦν μὲ ἄλλες πόλεις, σήμαινε ὅτι θὰ διακινδύνευε ὁλόκληρη τὴν πολιτική του σταδιοδρομία, ἐὰν παντρευόταν τὴν Ἀσπασία. Ἀπέκτησαν ὡστόσο ἕνα γιο, τὸν Περικλῆ τὸ νεότερο, ἕναν ἀπὸ τοὺς νικητὲς στρατηγοὺς στὴ ναυμαχία τῶν Ἀργινουσῶν τὸ 406 π.Χ.

Οἱ δύο νόμιμοι γιοι τοῦ Περικλῆ εἶχαν πεθάνει, κι ἔτσι ὁ γιος της Ἀσπασίας ἔγινε ὁ νόμιμος κληρονόμος του.

Κατὰ συνέπεια, ἡ Μιλήσια ἑταίρα ποὺ εἶχε φανατικοὺς ἐχθροὺς ἀλλὰ καὶ φανατικοὺς ὑποστηριχτές, ἀπόλαυσε σχεδὸν ὅλα τὰ προνόμια μιᾶς Ἀθηναίας.

Ὁ Περικλῆς πεθαίνει

Ο θάνατος του Περικλή

Τὸ 429 π.Χ. ἡ Ἀθήνα δοκιμαζόταν ἀπό το λοιμό. Ὁ Περικλῆς ἔζησε τὸ θάνατος τῆς ἀδερφῆς του καὶ τῶν δυό του παιδιῶν. Μὲ πεσμένο τὸ ἠθικό του ἔπεσε σὲ κατάθλιψη. Λίγο πρὶν πεθάνει, οἱ Ἀθηναῖοι γιὰ χάρη τοῦ ἀγαπημένου τους ἡγέτη, ἄλλαξαν το νόμο γιὰ τὴν ἰδιότητα τοῦ Ἀθηναίου Πολίτη. Πλέον ὁ γιος του ἀπὸ τὴν Ἀσπασία μποροῦσε νὰ ἀποκτήσει πλήρη πολιτικὰ δικαιώματα καὶ νὰ γίνει κληρονόμος τοῦ πατέρα του.

Ὁ Περικλῆς πεθαίνει καὶ ἡ Ἀσπασία μόνη πιὰ ἔχει ν" ἀντιμετωπίσει ὅλα ὅσα τῆς χρέωναν οἱ Ἀθηναῖοι. Τότε ἄρχισε νὰ ζεῖ μὲ τὸν Λυσικλή, Ἀθηναῖο στρατηγό, ἀρχηγὸ τῆς δημοκρατικῆς παράταξης καὶ πιθανότατα φίλο τοῦ Περικλῆ. Ὁ Αἰσχίνης ἀναφέρει ὅτι οἱ δυὸ τοὺς ἀπέκτησαν ἀκόμα ἕνα γιο. Ὡστόσο, τονίζει ὅτι ἡ πολιτικὴ ἐπιτυχία τοῦ Λυσκικλὴ ὀφείλεται κατὰ κύριο λόγο στὴν Ἀσπασία. Γιὰ τὴν Ἀσπασία δὲν ξέρουμε πότε καὶ πὼς πέθανε. Γνωρίζουμε μόνο πὼς εἶχε πεθάνει, ὅταν ἤπιε τὸ κώνιο ὁ Σωκράτης.

Παρὰ τίς ἀντιδράσεις στὸ προσωπό της δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ ἀμφισβητήσει πὼς ἦταν μιὰ ἀξιόλογη καὶ δυναμικὴ γυναῖκα ποὺ στάθηκε ἐπάξια δίπλα στὸν Περικλῆ.

Εἶναι γεγονὸς ὅτι ὁ καλλωπισμὸς τῆς Ἀθήνας καὶ τοῦ Πειραιᾶ ὅπως καὶ ἡ κάποιας μορφῆς χειραφέτηση τῶν γυναικῶν, ὀφειλόταν σὲ κείνη γί΄ αὐτὸ καὶ ὑπάρχει μερίδα ἱστορικῶν ποὺ ἴσως ὑπερβολικά, τὸν 5ο αἰῶνα τὸν ὀνομάζουν «Αἰῶνα τῆς Ἀσπασίας»!

Μεγάλη Ἑλλάδα: Σελινοῦς (Σελινοῦντας)

 

Ὁ Σελινούντας, ὅπως εἶναι γνωστόν, ἦταν μία σημαντική ἀρχαία ἑλληνική πόλη της νοτιοδυτικής Σικελίας. Ἦταν ἀποικία τῶν Ὑβλαῖων Μεγάρων. Ἱδρύθηκε το 628 π.Χ. καὶ γνώρισε μεγάλη ἀκμὴ στοὺς 6ο καὶ 5ο αἵ. π.Χ. Καταστράφηκε το 409 π.Χ. ἀπὸ τους Καρχηδόνιους, ἀλλὰ ξαναχτίστηκε το 408 π.Χ. ἀπὸ τον Ἐρμοκράτη καὶ καταστράφηκε τελειωτικά το 250 π.Χ. ἀπὸ τον Ἀννίβα.

Στά ἐρείπια της πόλης, ὅπως γράφει ἡ ἐγκυκλοπαίδεια «Μαλλιάρης- παιδεία», βρέθηκαν ὀκτὼ σπουδαῖοι ἀρχαῖοι ναοί. Ἐπειδὴ δὲν εἶναι γνωστό ποιά θεότητα λατρευόταν στοὺς περισσότερους, χαρακτηρίζονται, γιὰ διάκριση, με γράμματα του λατινικοῦ ἀλφαβήτου. Η ὁμάδα τῶν ναῶν Α, Β, C, D, εἶναι του 6ου αἵ. π.Χ., ἑνῶ ὁ ναός Ε καὶ ἡ ὁμάδα τῶν τριῶν ναῶν ἀνατολικά της πόλης (F, G, H) εἶναι μεταγενέστεροι. Σε ὅλους σχεδόν διατηρεῖται ὁ τύπος του μεγάρου, με κλειστό πρόδομο καὶ προσθήκη δεύτερης κιονοστοιχίας στὴν ἀνατολική πλευρά.

Ὁ ἐπιβλητικός περίπτερος ναός C στὴν ἀκρόπολη του Σελινοῦντα οἰκοδομήθηκε το 550-540 π.Χ. Ἔχει 108 κίονες ἀραιά τοποθετημένους σε ἕξι σειρές καὶ σχῆμα μακρόστενο. Οἱ ἀρχαϊκές μετόπες του ἀπεικονίζουν τον Ἡρακλῆ με τους Κέκροπες, τον Περσέα νὰ σκοτώνει τὴ Μέδουσα κ.ά. Ὁ γιγαντιαῖος δίπτερος δωρικός ναός G του Ἀπόλλωνα εἶναι ὁ μεγαλύτερος σε διαστάσεις ναός της Μεγάλης Ἑλλάδας, μετά το ναό του Ἀκράγαντα. Οἱ διαστάσεις του εἶναι 50,07x110,12 μ., ἐνῶ το ὕψος των κιόνων του 14,7 μ. Χτίστηκε το 520-470 π.Χ. Διαθέτει ὀπισθόδομο καὶ πρόναο, ὁ ὁποῖος στολίζεται με πρόστυλο ἀπὸ τέσσερις κίονες στὴν πρόσοψη καὶ ἀπὸ ἕνα δεξιά καὶ ἀριστερά ἀνάμεσα σε αὐτούς καὶ τις παραστάδες. Κοντά στὴ νεκρόπολη του Σελινοῦντα βρέθηκαν τάφοι, ἐπιγραφές καὶ τα ἐρείπια του ἀρχαιότατου ναοῦ της Μαλοφόρας Δήμητρας.

Γιὰ νὰ δοῦμε μία ἐνδιαφέρουσα πληροφορία ποὺ μας δίνει το Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ μέσα στὴν «Ἱστορία της Ἀρχαίας Ἑλλάδας»:

«Σε κάθε περίπτωση, ἡ οἰκοδόμηση τῶν ναῶν ἦταν ἐκείνη ποὺ ἀντιπροσώπευε τὴ μεγα­λύτερη πρόκληση καὶ ἐπίσπευσε τὴ μεγαλύ­τερη ἀλλαγῆ, κι ἄς μὴν ὑποτιμοῦμε το γεγονός ὅτι τα χρηματικά ποσά ἦταν πολύ ὑψηλὰ. Η μοναδική περίπτωση πού γνωρίζουμε το κό­στος ἀνέγερσης ἑνὸς ναοῦ στὸ τέλος της ἀρχαϊκῆς περιόδου εἶναι τα 300 τάλαντα τα ὁποία οἱ κάτοικοι τῶν Δελφῶν συγκέντρωσαν με κό­πο ἀπὸ τον ἑλληνικό κόσμο γιὰ νὰ κατασκευάσουν τους ναούς τῶν Ἀλκμεωνιδῶν (Ηρόδ. Β', 180.1 και Ε', 62). Το ποσό αὐτὸ μας δίνει μία τάξη μεγέθους ποὺ μπορεῖ νὰ ἀφορᾶ καὶ το Ὀλύμπιο (ἡ Ὀλυμπιεῖο) στὴν Ἀθήνα ἡ το Ἀπολλώνιο στὸν Σελινοῦντα.»

Ἄς δοῦμε, λοιπόν, ὁρισμένους ἀρχαίους Ἕλληνες ποὺ διέπρεψαν στὴν πόλη αὐτὴ:

Τελεστής ἀπὸ τον Σελινοῦντα (Σελινούντιος)

Ποιητής γύρω στὸ 400 π.Χ. Καλλιέργησε τὴ χο­ρική λυρική ποίηση καὶ νίκησε με ἕναν διθύ­ραμβο το 402 στὴν Ἀθήνα. Μας σώθηκαν ἀποσπάσματα ἀπὸ τους διθυράμβους του ποὺ εἶχαν τους τίτλους 'Ἀργῶ, 'Ἀσκληπιός, Ὑμέναιος'. Tὰ ποιήματά του ἦταν ἀπὸ τα ἀναγνώσματα του Μ. Ἀλεξάνδρου· στὸ ὕφος καὶ τὴ δομή θύμιζαν τα ποιήματα του Τιμόθεου του Μιλήσιου. Ὁ Ἀριστόξενος ὁ Ταραντίνος ἔγραψε βιογραφία του Τελεστή.

Θυμίζουμε εδώ ότι:

Ἀπὸ τους Βίους του Ἀριστόξενου του Ταραντίνου μας σώθηκαν ἀποσπάσματα γιὰ τον Πυθαγόρα, τον Ἀρχύτα τον Ταραντίνο, τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα (με κακόβουλους σαρκαστικούς ὑπαινιγμούς σε βάρος του Ἀριστοτέλη) καὶ τον Τελεστή τον Σελινούντιο.

Ἡ καταγωγή τοῦ θρύλου τοῦ Μαρμαρωμένου Βασιλιά

Ἕνας ἀπὸ τους δημοφιλέστερους ἐθνικούς μας θρύλους εἶναι αὐτὸς του μαρμαρωμένου βασιλιά, ὁ ὁποῖος μέλλει κάποτε νὰ διώξει τους Τούρκους ἀπὸ την Κωνσταντινούπολη καὶ νὰ ἀναβιώσει τὴ βυζαντινή αὐτοκρατορία. Ἀναζητῶντας ὡστόσο την προέλευσή του, θὰ διαπιστώσουμε ὅτι σχετίζεται με μεσσιανικές καὶ ἐσχατολογικές παραδόσεις πού διαπερνοῦν τὴ χιλιόχρονη ἱστορική διάρκεια του Βυζαντίου καὶ φτάνουν μέχρι τις πηγές του πρώιμου Χριστιανισμοῦ, οἱ ὁποῖες, ὡς γνωστόν, εἶναι ἰουδαϊκές.
«Ὅταν μπῆκαν οἱ Τοῦρκοι στὴν Κωνσταντινούπολη, ὁ βασιλιάς ἀντιστάθηκε ἡρωικά. Καθώς ὅμως οἱ ἐχθροὶ τον περικύκλωσαν καὶ ἑτοιμάζονταν νὰ τον σκοτώσουν, ἄγγελος Κυρίου τον ἅρπαξε καὶ τον πῆγε σε μία μυστική σπηλιά. Ἐκεῖ βρίσκεται μαρμαρωμένος καὶ περιμένει τον ἄγγελο νὰ τον σηκώσει καὶ νὰ του ξαναδώσει το σπαθί του. Ὅταν γίνει αὐτὸ, ὁ βασιλιάς θὰ διώξει τους Τούρκους ἀπὸ την Πόλη καὶ θὰ τους κυνηγήσει μέχρι την Κόκκινη Μηλιά».

Αὐτὸς εἶναι με δύο λόγια ὁ θρῦλος πού ἀπηχοῦσε τους πόθους τῶν ὑπόδουλων Ἑλλήνων γιὰ την ἀποτίναξη του τουρκικοῦ ζυγοῦ καὶ την ἐπανασύσταση της βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας. Πρωταγωνιστής ἦταν ὁ τελευταῖος βυζαντινός αὐτοκράτορας, ὁ Κωνσταντῖνος Παλαιολόγος, ὁ ἡρωισμός του ὁποίου ἔκανε τὴ λαϊκή μοῦσα νὰ άρνηθεῖ το γεγονός πῶς εἶχε πεθάνει.

Ὁ θρῦλος του λυτρωτή βασιλιά πρὶν ἀπὸ την Ἅλωση

Το βασικό ὅμως θέμα αὐτῆς της παράδοσης – ὁ βασιλιάς-λυτρωτής ποὺ θὰ κατατρόπωνε τους ἐχθρούς καὶ θὰ ἀποκαθιστοῦσε την τάξη – δὲν γεννήθηκε οὔτε ἐξαιτίας τῶν φρικτῶν συνθηκῶν της Τουρκοκρατίας, οὔτε ἐξαιτίας της προσωπικότητας του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Ἀνάγεται πρὶν ἀπὸ την Ἅλωση του 1453, σε ἐποχὲς κατά τις ὁποῖες οἱ συνθῆκες ἦταν διαφορετικές. Προφητικά καὶ χρησμολογικά κείμενα, ὅπως οἱ «Ὁράσεις του Δανιήλ» καὶ οἱ «Χρησμοί του Λέοντος του Σοφοῦ», προέλεγαν ὅτι ὁ βασιλιάς-λυτρωτής θὰ ἐμφανιζόταν τὴ στιγμή του ἐσχάτου κινδύνου ἡ μετά ἀπὸ μία μεγάλη, ἀλλὰ πρόσκαιρη, καταστροφή. Ο βυζαντινός ἱστορικός Δούκας (εκδ. Βόννης, σ. 289-290) ἀναφέρει χαρακτηριστικά ὅτι κατά την ἡμέρᾳ της Ἁλώσης ὁ λαός συνέρρεε στὴν Ἁγία Σοφία ἀναμένοντας τὴ θεία λύση του δράματος: ὅταν οἱ Τοῦρκοι θὰ ἔμπαιναν στὴν Πόλη σφάζοντας τους Ρωμαίους (Βυζαντινούς), ἄγγελος Κυρίου θὰ κατέβαινε ἀπὸ τον οὐρανὸ, θὰ ἔστεφε βασιλιά κάποιον ἄγνωστο καὶ φτωχοντυμένο ἄνδρα καὶ θὰ του ἔδινε τὴ ρομφαία με την ὁποία θὰ νικοῦσε τους ἄπιστους καὶ θὰ τους ἔδιωχνε ὡς τα σύνορα της Περσίας, στὸν τόπο ποῦ λέγεται Μονοδένδρι.

Ἡ εἰκόνα του ταπεινοῦ καὶ φτωχοῦ (πένητα) ἄνδρα ποῦ θὰ γινόταν ὁ λυτρωτής βασιλιάς εἶχε ἰδιαίτερη ἀπήχηση πρὶν την Ἅλωση. Ἄλλη ἐκδοχὴ μιλοῦσε γιὰ κάποιο μυστηριῶδες πρόσωπο ποὺ δὲν εἶχε πεθάνει, ἀλλὰ κοιμόταν (προδρομική φιγούρα του μαρμαρωμένου βασιλιά) καὶ θὰ ξυπνοῦσε τον κατάλληλο καιρό. Σε ὁρισμένες παραλλαγές εἶχε το ὄνομα Ἰωάννης, γεγονός ποὺ κάνει κάποιους σημερινούς θιασῶτες τῶν προφητειῶν νὰ τον ταυτίζουν με τον Ἰωάννη Γ’ Βατάτζη, ἕναν ἀπὸ τους ἱκανότερους βυζαντινούς αὐτοκράτορες, ὁ ὁποῖος ἔδρασε κατά την ἐποχῆ της λατινικῆς κατάκτησης της Κωνσταντινούπολης (1204-1261). Οἱ περισσότερες ὅμως συμφωνοῦσαν σε ἕνα σημεῖο: μετά την ἐξουδετέρωση τῶν Ἰσμαηλιτῶν (Τούρκων) θὰ ἀκολουθοῦσε μία περίοδος γενικῆς εὐημερίας. Κατόπιν ὁ βασιλιάς θὰ παρέδιδε το στέμμα του στὸ Θεό καὶ τότε ἀκριβῶς θὰ ἐμφανιζόταν ὁ Ἀντίχριστος. Πώς συνδέεται ὅμως ὁ θρῦλος του λυτρωτή βασιλιά με τη χριστιανική παράδοση γιὰ τον Ἀντίχριστο καὶ το Τέλος του Κόσμου;

Ὁ τελευταῖος αὐτοκράτορας των Ρωμαίων

Μετά την Ἀποκάλυψη του Ἰωάννη, το προφητικό βιβλίο ποὺ ἄσκησε τὴ μεγαλύτερη ἐπιρροή τόσο στὴ βυζαντινή, ὅσο καὶ στὴ δυτική ἐσχατολογική παράδοση, ἦταν ἡ Ἀποκάλυψη του Μεθόδιου Πατάρων. Ἄν καὶ ἀποδόθηκε ψευδεπίγραφα στὸν ὁμώνυμο ὁσιομάρτυρα του 4ου αἱ., ἡ προφητεία γράφτηκε στὰ τέλη του 7ου αἱ., ὅταν οἱ Ἄραβες εἶχαν κατακτήσει τις βυζαντινές ἐπαρχίες της Παλαιστίνης, της Συρίας καὶ της Αἰγύπτου καὶ εἶχαν ὑποδουλώσει τους ντόπιους χριστιανούς. Ὁ ψεύδω-Μεθόδιος λοιπόν, ὁ ὁποῖος ἄνηκε σε μία χριστιανική κοινότητα της περιοχῆς της Μεσοποταμίας, προσδοκοῦσε την ἐλεήση ἑνὸς λυτρωτή ποὺ θὰ ἀναχαιτοῦσε την ἀραβική λαίλαπα. Αὐτὸς δὲν μποροῦσε νὰ ἦταν ἄλλος ἀπὸ τον Ρωμαῖο (Βυζαντινό) αὐτοκράτορα.

Σε μεταγενέστερες εποχές, η προφητεία κυκλοφόρησε σε πολλές παραλλαγές καὶ δέχθηκε ἀλλοιώσεις, ἡ ἀρχικὴ της ὅμως ἐκδοχὴ ἔλεγε τα ἐξῆς: «Οἱ Ἰσμαηλίτες γεμᾶτοι ἔπαρση θὰ ἰσχυριστοῦν ὅτι δὲν ὑπάρχει κανένας σωτῆρας γιὰ τους χριστιανούς. Τότε ξαφνικά θὰ σηκωθεῖ καὶ θὰ ἐπιτεθεῖ ἐναντίον τους με μεγάλο θυμό ἕνας βασιλιάς των Ρωμαίων, ὁ ὁποῖος θὰ ξυπνήσει ὅπως ὁ ἄνθρωπος ποὺ ἔχει ξεμεθύσει ἀπὸ το κρασί καὶ θεωροῦνταν ‘ὤσει νεκρός’ καὶ χωρίς ἀξία».

Ἄς σταθοῦμε λίγο στὴν περιγραφή της ἐμφάνισης του αὐτοκράτορα. Πρόκειται γιὰ ἀντιγραφή των στίχων ἀπὸ τους Ψαλμούς του Δαυίδ («Καὶ ἐξηγέρθη ὡς ὁ ὑπνῶν Κύριος, ὡς δυνατός κεκραιπαληκώς ἐξ οἴνου καὶ ἐπάταξε τους ἐχθρούς αὐτοῦ», 77, 65-66) με την προσθήκη ὅτι θεωροῦνταν «σὰν νὰ ἦταν νεκρός», δηλαδή ὑπερβολικά ἀδύναμος. Ἡ αἰνιγματική αὐτή ἀναπαράσταση της μεταμόρφωσης ἑνὸς ἀνίσχυρου ἀρχικά Ρωμαίου αὐτοκράτορα σε πολέμαρχο-ἐκδικητή, ἔδωσε την ἀπαραίτητη τροφή ὥστε νὰ διαμορφωθοῦν οἱ παραλλαγές γιὰ τον ἀνωνύμῳ καὶ «πένητα» ἄνδρα ποὺ θὰ γινόταν ὁ ἐκλεκτὸς του Θεοῦ, καθώς καὶ γιὰ το βασιλιά ποῦ βρισκόταν ἕν ὑπνώσει σε ἕνα μυστικό τόπο καὶ θὰ σηκωνόταν κάποτε γιὰ νὰ ἀποκαταστήσει την τιμή του λαοῦ του. Η τελευταία μάλιστα πέρασε καὶ στη Δύση, με πρωταγωνιστές ὁρισμένους ἀπὸ τους σημαντικότερους ἡγεμόνες της Ἁγίας Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας, ὅπως τον Καρλομάγνο, το Φρειδερίκο Μπαρμπαρόσσα καὶ ἄλλους.

Η συνέχεια της Ἀποκάλυψης εἶναι ἡ ἀκόλουθη: Ἀφοῦ κατατροπώσει τους Ἱσμαηλίτες- Ἄραβες (τὴ θέση τῶν ὁποίων θὰ πάρουν στὶς μεταγενέστερες καὶ ἀναθεωρημένες προφητεῖες οἱ Τοῦρκοι, ὁ νέος θανάσιμος ἰσλαμικός κίνδυνος), ὁ αὐτοκράτορας θὰ ἐγκαινιάσει μία ἐποχῆ παγκόσμιας εἰρήνης καὶ εὐημερίας. Λίγο πρὶν το τέλος αἰτῆς της περιόδου, τα «ρυπαρά ἔθνη» του Γωγ καὶ του Μαγῶγ θὰ βγοῦν ἀπὸ τις «Πύλες του Βορρᾶ», ὁπού τα εἶχε κλείσει σύμφωνα με την παράδοση ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος, γιὰ νὰ ἐξουδετερωθοῦν τελικά ἀπὸ τον ἄγγελο του Θεοῦ. Στή συνέχεια ὁ αὐτοκράτορας θὰ μεταβεῖ στὴν Ἱερουσαλήμ καὶ θὰ ἐναποθέσει το στέμμα του πάνω στὸν Τίμιο Σταυρό ποὺ βρίσκεται στὸ Γολγοθᾶ, σὰν ἀπόδειξη πῶς κάθε ἐπίγεια βασιλεία θὰ λάβει τέλος. Αὐτὴ θὰ εἶναι ἡ ἀρχὴ τῶν «ἔσχατων χρόνων» ποὺ θὰ περιλαμβάνουν την κυριαρχία του Ἀντίχριστου, τὴ συντριβή του καὶ τη Δευτέρα Παρουσία του Χριστοῦ.

Ἕνας «μαρμαρωμένος» βασιλιάς ἀπέναντι στοὺς ἀρχαίους Ἕλληνες!

Ἕνα ἄλλο προφητικό κείμενο πού σχετίζεται ἄμεσα με τον θρῦλο του μαρμαρωμένου βασιλιά, ὁ χρησμός της Τιμπουρτίνας Σίβυλλας, ἀπηχεῖ ἀκόμα παλαιότερες καταστάσεις, ἀφοῦ σε αὐτὸ οἱ ἐχθροὶ ποὺ θὰ κατατροπώνονταν ἀπὸ τον τελευταῖο Ρωμαῖο αὐτοκράτορα δὲν εἶναι οἱ Ἰσμαηλῖτες, ἀλλὰ οἱ «παγανιστές». Ὁ ἀναμενόμενος αὐτοκράτορας, το ὄνομα του ὁποίου θὰ ἦταν Κώνστας, θὰ κατέστρεφε τις πόλεις καὶ τους ναούς τῶν Ἐθνικῶν, θὰ τους βάφτιζε στὸ ὄνομα του Χριστοῦ καὶ σε κάθε ναό θὰ τοποθετοῦσε τον Σταυρό. Ὅποιος ἀρνοῦνταν νὰ ἀποδώσει τιμές στὸ Σταυρό του Κυρίου θὰ τιμωροῦνταν με θάνατο. Η βασιλεία του θὰ ἀποτελοῦσε μία χρυσή ἐποχῆ γιὰ την ἀνθρωπότητα καὶ θὰ διαρκοῦσε 112 χρόνια. Κατά τις ἔσχατες μέρες ὁ αὐτοκράτορας θὰ νικοῦσε τους λαούς του Γωγ καὶ του Μαγώγ, θὰ πήγαινε στὴν Ἱερουσαλήμ ὅπου θὰ παρέδιδε τὴ βασιλεία του στὸ Θεό καὶ τότε θὰ ξεκινοῦσε ἡ ἐποχῆ του Ἀντίχριστου.

ὁ Μεσσίας τῶν Ἰουδαίων

Οἱ βυζαντινές λοιπόν Ἀποκαλύψεις δὲν ἐνδιαφέρονταν μόνο γιὰ τὴ Δευτέρα Παρουσία καὶ την Οὐράνια Βασιλεία. Ἀνησυχοῦσαν παράλληλα γιὰ την τύχη της αὐτοκρατορίας καὶ ἀνέμεναν ἕναν ἡγεμόνα, ὁ ὁποῖος θὰ νικοῦσε ὁριστικά τους ἐχθροὺς ποὺ την ἀπειλοῦσαν καὶ θὰ ἔφερνε μία χρυσή ἐποχῆ ἐπὶ γῆς, λίγο πρὶν το Τέλος του Κόσμου. Με λίγα λόγια ἀνέμεναν ἕναν κοσμικό Μεσσία πρὶν τὴ Δευτέρα Παρουσία του πνευματικοῦ Μεσσία-Χριστοῦ.

Η προέλευση αὐτῆς της δοξασίας ἐντοπίζεται στὶς ἰουδαϊκές ρίζες του χριστιανισμοῦ. Συγκεκριμένα, στὴν ὕστερη ἰουδαϊκή φιλολογία παρατηροῦνταν ἔντονοι διαξιφισμοί σχετικά με τὴ μορφή του Μεσσία, καθώς ἄλλες πηγές τον παρουσίαζαν σὰν κοσμικό ἡγέτη καὶ λυτρωτή του ἑβραϊκοῦ ἔθνους καὶ ἄλλες σὰν ὑπερβατικό λυτρωτή ὅλης της ἀνθρωπότητας. Ὁρισμένοι συγγραφεῖς ἀπόκρυφων κειμένων (Εσδρας Δ’, Βαρούχ Β’), συνδυάζοντας τις δύο ἐκδοχὲς, προφήτευαν ἀρχικὰ την ἔλευση ἑνὸς ἐθνικοῦ Μεσσία ποὺ θὰ κατατρόπωνε τους ἐχθρούς καὶ θὰ ἐγκαινίαζε μία χρυσή ἐποχῆ γιὰ το Ἰσραήλ. Η τελική μάχη θὰ δινόταν με τους Γωγ καὶ Μαγώγ καὶ θὰ ἐπακολουθοῦσε η παγκόσμια βασιλεία του Γιαχβέ.

Ο Χριστιανισμός υἱοθέτησε ἐξ ἀρχῆς την ἐκδοχὴ του Μεσσία ὡς ὑπερβατικοῦ σωτῆρα ὅλης της ἀνθρωπότητας, δημιουργῶντας παράλληλα καὶ ἕναν τελικό ἐχθρὸ ποὺ ἔπρεπε νὰ νικήσει ὁ Χριστός, ὥστε νὰ ἐγκαινιάσει την ἐποχὴ της οὐράνιας βασιλείας: τον Ἀντίχριστο. Κάποιοι χριστιανικοί κύκλοι ὡστόσο δὲν μποροῦσαν νὰ ἀποκοποῦν ἀπὸ την παράδοση γιὰ την ἐπίγεια βασιλεία ἑνὸς κοσμικοῦ Μεσσία. Ἔτσι, σύμφωνα με την Ἀποκάλυψη του Ἰωάννη (Κ’, 1-15), μετά τὴ συντριβή του Ἀντίχριστου θὰ ὑπάρξει μία χιλιετής βασιλεία του Χριστοῦ καὶ τῶν Δικαίων στὴ γῆ. Στὸ τέλος αὐτῆς της περιόδου θὰ γίνει ἡ σύγκρουση με τον Γωγ και τον Μαγώγ καὶ θὰ ἀκολουθήσει ἡ Τελική Κρίση.

Μπορεῖ ἡ ἐπίσημη Ἐκκλησία νὰ θεώρησε το συγκεκριμένο ἀπόσπασμα σὰν δικηγορικό (ποὺ ὑποτίθεται ὅτι συμβόλιζε την πνευματική βασιλεία του Χριστοῦ στὶς καρδιές τῶν πιστῶν, στὸ διάστημα μεταξύ της πρώτης καὶ της δεύτερης ἔλευσής του) καὶ νὰ ἀποκήρυξε σὰν πλάνη την πίστη σε ἕνα γήινο «Παράδεισο» ποὺ θὰ προηγηθεῖ του ἐπουράνιου, ἡ ἰδέα αὐτή ὅμως δὲν ἔσβησε. Η μεταστροφή του Μεγάλου Κωνσταντίνου καὶ ἡ καθιέρωση του χριστιανισμοῦ ὡς ἐπίσημης θρησκείας, συνετέλεσαν ὥστε ἡ ρωμαϊκή αὐτοκρατορία νὰ θεωρηθεῖ σὰν προστάτης τῶν Χριστιανῶν, σὰν το 4Ο καὶ τελευταῖο βασίλειο του ὁράματος του προφήτη Δανιήλ ποὺ ἔμελλε νὰ διαρκέσει μέχρι τις ἔσχατες μέρες. Στὸ πλαίσιο αὐτὸ ἡ μορφή του μελλοντικοῦ τελευταίου αὐτοκράτορα τῶν Ρωμαίων, με τον ὁποῖο θὰ τερμάτιζε κάθε ἐπίγεια βασιλεία, μυθοποιήθηκε καὶ ἔλαβε τα χαρακτηριστικά του κοσμικοῦ Μεσσία της ἰουδαϊκῆς καὶ πρωτοχριστιανικής παράδοσης.

Mε το πέρασμα τῶν αἰώνων καὶ συνεχῶς μετασχηματιζόμενος ὥστε νὰ ἀνταποκρίνεται στὶς συνθῆκες της ἑκάστοτε ἐποχῆς, ὁ μῦθος αὐτὸς διατήρησε τὴ θρησκευτική του ἀπόχρωση (ποὺ ἀντανακλᾶται στὴν προσδοκία γιὰ την «ἀναλαμπὴ της Ὀρθοδοξίας»), ἀποκτῶντας παράλληλα ἐκ νέου ἐθνικὴ σημασία, ὅπως φαίνεται ἀπὸ τὴ νεοελληνική παράδοση γιὰ το μαρμαρωμένο βασιλιά.

Ὁ θεός του ἔρωτα κατά τους Ἀρχαίους Φιλοσόφους

 Ὁ θεός του ἔρωτα κατά τους Ἀρχαίους Φιλοσόφους

Ἕξι Ἀρχαῖοι Ἕλληνες φιλόσοφοι καὶ διανοητές κλήθηκαν στὸ Συμπόσιο του Πλάτωνα νὰ ἐκφράσουν την ἄποψη τους γιὰ το θεό Ἔρωτα καὶ τον ἔρωτα σὰν κατάσταση καὶ συναίσθημα στὴν ἐποχῆ τους.

.

Ὁ θεός του ἔρωτα κατά τους Ἀρχαίους Φιλοσόφους

Ὁ θεός Ἔρωτας εἶναι ὁ πρῶτος θεός ποὺ φανερώθηκε στὴν ἱστορική πορεία του ἀνθρώπινου γένους, εἰπέ ὁ Φαῖδρος, ἐπικαλούμενος τον Ἡσίοδο: «μετά το Χάος, δύο τούτῳ γενέσθαι, Γῆν τε καὶ Ἔρωτα». Ὄχι μόνον ὁ πρεσβύτερος, ἀλλὰ κι ὁ πιὸ μεγάλος καὶ θαυμαστός:

Γιατί μέγας καὶ θαυμαστός; Ἐπειδή την ὀμορφιά καὶ την ποιότητα της ζωῆς τίποτε ἄλλο δὲν μπορεῖ νὰ ἐξασφαλίσει, οὔτε η συγγένεια, οὔτε τα δημόσια ἀξιώματα, οὔτε ὁ πλοῦτος, ὅπως ὁ ἔρωτας. Καὶ τοῦτο, γιατί αὐτὸς, καὶ μόνον αὐτὸς, μας κάνει νὰ ντρεπόμαστε γιὰ τ” ἄσχημα καὶ μας παρακινεῖ, φιλοτιμῶντας μας, γιὰ τα ὡραία:

«Δὲν εἶναι ἕνας καὶ μοναδικός ὁ ἔρωτας», του ἀντιπαρατήρησε ὁ Παυσανίας. «Εἶναι δύο: ὁ πάνδημος καὶ ὁ οὐράνιος. Γι” αὐτὸ πρέπει νὰ διευκρινίζουμε κάθε φορά, σε ποιόν ἀπὸ τους δύο ἀναφερόμαστε.»

Ἄξιος ἐγκωμιασμοῦ εἶναι ὁ οὐράνιος, ἐκεῖνος δηλαδή ὁ ἔρωτας ποῦ παρακινεῖ τους ἀνθρώπους νὰ ἐρωτεύονται με ὄμορφό καὶ καλλιεργημένο τρόπο. Ο ἔρωτας της πάνδημης Ἀφροδίτης ἁρπάζει ὁτιδήποτε κι ἄν τύχει στὸ δρόμο του. Εἶναι ὁ ἔρωτας τὠν φαύλων, ποὺ ποθοῦν μόνο τα σώματα, δίχως νὰ νοιάζονται γιὰ την ψυχή τους καὶ γιὰ την ὀμορφιά της συμπεριφοράς:

Ὁ ἔρωτας εἶναι ἡ ἕλξη τῶν ἀντιθέτων ποὺ ἐναρμονίζονται ὅπως ἡ μελωδική μουσική σύνθεση, εἶπε ὁ Ἐρυξίμαχος.

Ἀκολούθησε ὁ Ἀριστοφάνης καὶ ἀναφέρθηκε σ” ἕνα χαριτωμένο παραμύθι. Εἶπε δηλαδή πῶς ὁ θεός κάποτε ἀποφάσισε νὰ τιμωρήσει τους ἀνθρώπους γιὰ την ἀλαζονεία τους.

Στὰ μακρινά ἐκεῖνα χρόνια ἡ ἀνθρώπινη μορφή ἦταν διπλή, σε σύγκριση με αὐτὴν ποὺ ξέρουμε. Τιμωρῶντας τους ἀνθρώπους ἐκείνης της ἐποχῆς, ὁ θεός τους χώρισε ἐγκάρσια σε δύο, ἔτσι ὅπως εἶναι πιὰ γνωστή ἡ μορφή μας. Κι ἀπὸ τότε καθένας ψάχνει νὰ βρεῖ το χαμένο ταίρι του.

Ἑπομένως ὁ ἔρωτας εἶναι ἡ ἀκατανίκητη ροπή γιὰ την ἐπανασύνδεση στὴν ἀρχικὴ ἑνότητα καὶ ὁλοκλήρωση του ἤδη διχασμένου ἀνθρώπου. Ἐρωτευόμαστε γιατί ποθοῦμε νὰ ξαναβροῦμε τὴ χαμένη μας ἑνότητα, γιατί νοσταλγοῦμε, δηλαδή, την παλιά μας ὁλοκληρωμένη φύση.

Με ποιητική ἐξάρσει ὁ Ἀγαθῶν ἀντέκρουσε το Φαῖδρο, πού εἶχε ἀποκαλέσει τον Ἔρωτά πρεσβύτερο ἀπὸ ὅλους τους θεούς. Αὐτὸς μόνο με τα νιάτα συναναστρέφεται κι εἶναι ὁ ἴδιος πάντα νέος:

Κι ὅποιος τον συναπαντήσει, ἔ, τότε πιά καταλαμβάνεται ἀπὸ ποιητικό οἶστρο ἀκόμη κι ἄν προηγουμένως δὲν εἶχε καμιά μουσική καλλιέργεια. Μὰ το πιὸ σημαντικό στὸν ἔρωτα εἶναι πῶς μας ἀπελευθερώνει ἀπὸ τὴ μοναξιά καὶ την ἀλλοτριότητα ποὺ μας τυραννοῦσε προηγουμένως καὶ γεμίζει την ψυχή μας με την πιὸ εὐτυχισμένη ἐπικοινωνία.

Σωκράτης: Ὁ ἔρωτας εἶναι ἀναβάσῃ ἀπὸ τον κόσμο τῶν θνητῶν

Τελευταῖος μίλησε ὁ Σωκράτης, ἐπικαλούμενος ὅσα του εἶχε ἐκμυστηρευτεῖ μία ἑτέρα, ἡ Διοτίμα: ὁ ἔρωτας εἶναι ἡ ἀναβάσῃ του ἀνθρώπου ἀπὸ τον κόσμο τῶν θνητῶν στὸν ἐνδιάμεσο κόσμο ποὺ τον χωρίζει ἀπὸ ἐκεῖνον τῶν ἀθάνατων θεῶν.

Δαίμονας εἶναι ὁ ἔρωτας. Γιατί οἱ δαίμονες μετέχουν στὴ θνητή φύση τῶν ἀνθρώπων, ἀλλὰ με στοιχεῖα ἀπὸ τὴ θεϊκή ἀθανασία. Καὶ μόνον οἱ δαίμονες μποροῦν νὰ ἀνεβάσουν τους ἀνθρώπους σ” ἐκεῖνα τα σκαλοπάτια, ἀπὸ τα ὁποία εἶναι πιὰ ἐφικτή κάποια ἐπικοινωνία ἀνάμεσα τους καὶ στοὺς θεούς:

Ὁ ἔρωτας, ποὺ σ” ὅλα του εἶναι μέγιστος καὶ πολυμήχανος, μπορεῖ νὰ προσδιοριστεῖ με δύο λέξεις, ὡς ἡ ἐπιθυμία πού τρέφουν οἱ ἄνθρωποι γιὰ κάθε τί το καλό, ὥστε νὰ “ναί εὐτυχισμένοι:

Κάθε ἄνθρωπος ἔχει μέσα του το σπέρμα του καλοῦ σε ἀδράνεια. Ὁ ἔρωτας εἶναι πού το ἐνεργοποιεῖ, προκαλεῖ τη γονιμοποίηση, την κυοφορία καὶ τὴ γέννηση του καλοῦ. Ὁ ἔρωτας λοιπόν εἶναι μία ἀπὸ τις πιὸ θαυμαστές κατακτήσεις του ἀνθρώπινου πολιτισμοῦ.

Ξεκίνησε, στὰ ἀπροσδιόριστα βάθη της ἱστορίας του ἀνθρώπινου γένους, σὰν ἁπλὸ καὶ ἀνεπίγνωτο ὁρμέμφυτο – το ἔνστικτο γιὰ την ἀναπαραγωγή καὶ τὴ διατήρηση του εἴδους.

Στή συνέχεια ἀνέβηκε στὸ πρῶτο σκαλοπάτι – της αἰσθησιακῆς ἡδονῆς. Μετά προχώρησε ἕνα βῆμα πιό πάνω, στὸ σκαλοπάτι της αἰσθητικῆς ἕλξης καὶ τελείωσης.

Ἀπ” ἐκεῖ ὁ ἔρωτας κορυφώθηκε στὴν ὄντως πολλαπλή ὁλοκλήρωση καὶ στὴν τελείωση της ἀνθρώπινης προσωπικότητας: συναισθηματική συγκίνηση, αὐθόρμητη ἔφεσή γιὰ προσφορά, δίχως ὑπολογισμούς, φλόγα γιὰ δημιουργία, ἀσυγκράτητη ὁρμὴ νὰ ἀναπτύξει ὁ ἐρωτευμένος ὅλες τις διανοητικές του ἱκανότητες, νὰ δείξει τον καλύτερο ἑαυτὸ του. Ὄχι μόνο νὰ φαίνεται, μὰ νὰ γίνει καὶ νὰ εἶναι πραγματικά καλύτερος,

Ἔτσι ὑψιπετής , καθώς ἀνοίγει τα φτερά του, ὁ ἔρωτας εἶναι εὐαίσθητος στὶς μικρότητες καὶ εὔθραυστος. Σὰν το κυκλάμινο τ” Ἀπρίλη. Φυτρώνει, δίχως νὰ το περιμένεις. Ἐκεῖ ποὺ δὲν το προσδοκᾶς, θάλλει κι εὐωδιάζει στ” ἀγιάζι , δίχως πολλές ἀπαιτήσεις. Κι ὅμως, τόσο εὔκολα μαραίνεται. Χάνεται, γίνεται ρουτῖνα κουραστική. Ὅμοια ἀπροσδόκητα, ὅπως εἶχε ἔρθει.

Ὁ ἔρωτας στὴν Ἀρχαία Ἑλλάδα ἀπασχόλησε φιλοσόφους, ποιητές καὶ καλλιτέχνες ὡστόσο ἡ θεμελίωση της οὐσίας του ἔρωτα παρέμεινε ἕνα δυσεπίλυτο αἴνιγμα γιὰ ὅλους, ἀκόμα καὶ σήμερα.

Οἱ ΚΑΛΟΓΕΡΟΙ ΠΑΡΕΔΩΣΑΝ ΣΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΔΙΟΤΙ ΕΙΧΕ ΑΡΧΙΣΕΙ Ἡ ΕΠΑΝΕΛΛΗΝΙΣΗ

Εἶναι γνωστόν, πὼς κατὰ τὴν Ἅλωση τῆς Κωνσταντινούπολης, οἱ ρασοφόροι λειτούργησαν ὡς πέμπτη φάλαγγα, καλλιεργῶντας εἴτε κλίμα ἡττοπάθειας -ἀντιτιθέμενοι στὴν ἕνωση τῶν Ἐκκλησιῶν- λέγοντας πὼς «εἶναι θέλημα Θεοῦ ἡ Πόλη νὰ τουρκέψει», εἴτε ἐρχόμενοι καὶ σὲ ἀπευθείας συνομιλίες μὲ τοὺς Ὀθωμανούς.



Τίς προδοσίες τῶν ρασοφόρων, προσπαθεῖ μέχρι καὶ σήμερα ἡ Ἐκκλησία νὰ καλύψει μὲ τὸ παραμυθάκι τῆς ξεχασμένης Κερκόπορτας (λὲς καὶ ἐπρόκειτο γιὰ μιὰ ἁπλῆ πόρτα ποὺ ἔκλεινε μὲ ἕνα ἁπλὸ πόμολο ποὺ δὲν ἀσφάλισε καλά).




Βεβαίως, γιὰ νὰ εἴμαστε ἀκριβοδίκαιοι, ἀκόμη κι ἂν παρακάμψουμε τὸ γεγονός, πὼς τοὐλάχιστον 30.000 ρασοφόροι «πέρδονταν κι ἔθρεφαν πρωκτό» (κατὰ τὴν ἔκφραση τοῦ Δημήτρη Λιαντίνη) στὰ πάμπολλα μοναστήρια καὶ τίς ἐκκλησιὲς τῆς περιοχῆς τῆς Κωνσταντινούπολης (μόνο ἐντὸς τῆς πόλεως ὑπῆρχαν, ὅπως λέγεται, 300 μοναστήρια μὲ 10.000 καλόγερους, ἐνῶ διάφορες ἀναφορὲς καὶ ἐκτιμήσεις ἀνεβάζουν τὸν συνολικὸ ἀριθμὸ ἕως καὶ 300.000), ὅταν τὴν ἴδια στιγμή, τὴν ἄμυνα τῆς πόλης προσπαθοῦσαν νὰ κρατήσουν μετὰ βίας 10.000 ἄνδρες, ἀπέναντι στοὺς 150.000 περίπου


Ὀθωμανοὺς πολιορκητές, δὲν θὰ πρέπει νὰ ἀγνοήσουμε καὶ νὰ παραγνωρίσουμε τὸ γεγονὸς πὼς στὸ πλάϊ των ρασοφόρων αὐτῶν συντάχθηκαν καὶ πολλοὶ κοσμικοί, ποὺ βλέποντας τὸ τέλος νὰ πλησιάζει προσπάθησαν νὰ περισώσουν ὅτι μποροῦσαν.




Ἡ Κερκόπορτα -ποὺ ἀξίζει νὰ σημειωθεῖ ὅτι χρησιμοποιοῦνταν κυρίως ἀπὸ μοναχούς-, ὅτι κι ἂν συνέβῃ, δὲν ἀπέφερε τὸ ἀποφασιστικὸ πλῆγμα στὴν ἤδη παραπαίουσα Κωνσταντινούπολη.


Στὴν πραγματικότητα ἡ Βυζαντινὴ Αὐτοκρατορία εἶχε πάψει ἐκ τῶν πραγμάτων νὰ ὑφίσταται, ἀρκετὰ χρόνια πρίν, καὶ εἶχε περιοριστεῖ στὴν περιοχὴ τῆς Κωνσταντινούπολης.


Οἱ Ὀθωμανοὶ εἶχαν ἤδη κατακυριεύσει τὴν ἄλλοτε κραταιὰ αὐτοκρατορία καὶ τὸ μόνο ποὺ ἔμενε ἦταν ἡ χαριστικὴ βολή· τὸ κερασάκι στὴν τούρτα: Ἡ τυπικὴ κατάληψη τῆς πρωτεύουσας.


Καὶ λέμε τυπική, γιατί οὐσιαστικὰ ἡ Κωνσταντινούπολη εἶχε ὑποταχθεῖ, ὅταν πλήρωνε φόρο ὑποτέλειας στὸν Σουλτᾶνο. Ἡ Κωνσταντινούπολη ἔπαψε νὰ ἔχει τὸν ἔλεγχο τῶν Στενῶν, ἀπ' τὴν στιγμὴ ποὺ οἱ Τοῦρκοι εὐθαρσῶς ἔχτισαν δίπλα στὴν Πόλη, στὸν Βόσπορο, τὸ κάστρο «Ρούμελη Χισὰρ» καὶ φορολογοῦσαν τὰ διερχόμενα πλοῖα.




Ἡ Κερκόπορτα (ποὺ παρεμπιπτόντως, δὲν μνημονεύεται οὔτε στὸ χρονικό του Φραντζή, οὔτε τοῦ Μπαρμπάρο), εἴτε «ξεχάστηκε» ἀνοικτή, εἴτε -τὸ πιθανότερον- τὴν ἄνοιξαν κάποιοι ἀπὸ μέσα, δὲν συνέβαλε ἀποφασιστικὰ στὴν κατάληψη τῆς πόλης.


Ἄλλωστε οἱ Τοῦρκοι εἶχαν ἤδη σκαρφαλώσει στὰ μισογκρεμισμένα τείχη καὶ εἰσέβαλαν στὴν πόλη.
Ἐπέφερε ὅμως ἕνα ἄλλο πλῆγμα: Συνέβαλε στὸν ἐγκλωβισμὸ καὶ στὴν παρεμπόδιση διαφυγῆς τῶν ἀλλοφρονούντων κατοίκων.


Ὄχι ὅλων βέβαια, γιατί πολλοί -καὶ κυρίως οἱ ἀνθενωτικοί- κλειστήκαν στὶς ἐκκλησιὲς καὶ τὸ ἄβουλο καὶ φανατισμένο θρησκευτικὰ πλῆθος ἔψελνε μοιρολατρικὰ «Κύριε ἐλέησον» καὶ περίμενε βοήθεια ἀπ' τον ...;οὐρανό. Τὸ ἄνοιγμα τῆς Κερκόπορτας ὅμως, ἐξυπηρετοῦσε ἕναν πολὺ πιὸ οὐσιαστικὸ σκοπό.


Τὸ Κοράνι προβλέπει τὴν προστασία τῶν «ἀπίστων» κατοίκων μιᾶς πόλης ποὺ παραδίδονται οἰκειοθελῶς. Ἐκεῖ λοιπὸν θὰ πρέπει νὰ ἀναζητηθοῦν τὰ βασικὰ κίνητρα αὐτῶν ποὺ ἄνοιξαν τὴν Κερκόπορτα, εἴτε ρασοφόρων, εἴτε κοσμικῶν, εἴτε καὶ τῶν δυὸ μαζί.


Δὲν εἶναι ἄλλωστε τυχαῖο πὼς ἡ περιοχὴ ὅπου βρίσκονταν ἡ Κερκόπορτα -ὅπως καὶ ἀρκετὲς ἀκόμη- δὲν πειράχτηκε ἀπ' τοὺς Τούρκους.




Τὰ παραπάνω ἐνισχύει κι ἕνα ἔγγραφο ποὺ φέρει τὸν τίτλο «Ἡ πτῶσις τῆς Κωνσταντινουπόλεως» καὶ τὸ ὁποῖο συνέταξε ἡ Θεοδώρα Φραντζή, κόρη τοῦ πρωτοβεστιάριου τοῦ Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, Γεωργίου Φραντζή.


Ἡ Θεοδώρα Φραντζὴ ἦταν σύζυγος τοῦ στρατιωτικοῦ σύμβολου τοῦ αὐτοκράτορα, Ἐδουάρδου Ντὲ Ριστόν. Τὸ ἔγγραφο ἐκδόθηκε στὴν Ἀγγλία τὸ 1454, ὅπου εἶχαν καταφύγει καὶ οἱ δύο μετὰ τὴν Ἅλωση.


Στὸ ἔγγραφο αὐτό, περιγράφεται, μεταξὺ ἄλλων καὶ μιὰ περίπτωση συνδιαλλαγῆς ρασοφόρων καὶ κοσμικῶν μὲ τὸν ἐκπρόσωπο τοῦ Μωάμεθ Β' τοῦ Πορθητῆ, Ρεσὶτ Πασᾶ τῆς Ἀνδριανούπολης, λίγες ἡμέρες πρὶν τὴν κατάληψη τῆς πόλης.


Οἱ συναντήσεις γινόταν -κρυφὰ καὶ νύχτα φυσικά- στὸ μοναστήρι τῆς Ἁγίας Εὐθυμίας καὶ κατὰ τύχην ὑπέπεσαν στὴν ἀντίληψη τοῦ Ἐδουάρδου Ντὲ Ριστόν. Ἀπὸ πλευρὰς τῶν ρασοφόρων, στὶς διαπραγματεύσεις αὐτὲς ἔλαβε μέρος ὁ ἱεροκήρυκας τῆς Ἁγίας Σοφίας, Ἰωάσαφ, κι ἀπὸ πλευρᾶς τῶν κοσμικῶν ὁ Μέγας Δούκας Λεόντιος καὶ ὁ ἀρχιναύαρχος Νεόφυτος.




Παρατίθεται ὁ διάλογος μεταξὺ τῶν δωσίλογων καὶ τοῦ Ρεσὶτ Πασᾶ, ἔτσι ὅπως διασώθηκε καὶ δημοσιεύθηκε («Δαυλός», Μάρτιος 1993):



Μέγας Δούκας Λεόντιος: Πρέπει νὰ εἴμαστε ἐξασφαλισμένοι ἀπ' ὅλες τίς πλευρὲς πασᾶ μου.
Ἐσεῖς ζητᾶτε ὅρκους, ἐνέχυρα κι ὁμήρους, χωρὶς νὰ προσφέρετε τίποτε.





Ρεσὶτ Πασᾶς: Ὁ ἀρχηγὸς τῶν πιστῶν, ὁ Μωάμεθ, ὅσο ἐξαρτᾷται ἀπ' αὐτόν, ἐπιθυμεῖ νὰ μὴν χυθεῖ τὸ αἷμα τῶν ὑπηκόων του, καθὼς καὶ τῶν Ναζωραίων, γιατί ἔτσι μᾶς προστάζουν τὰ ἱερά μας βιβλία ποὺ γράφουν: «Αἰχμαλωσία στοὺς ἄπιστους καὶ θάνατος στοὺς ἀποστάτες». Μὲ ἔστειλε λοιπὸν νὰ συνθηκολογήσουμε μαζί σας, ὄχι γιατί ἀμφιβάλλει πὼς ὁ Ἀλλὰχ θὰ τοῦ παραδώσει τὴν Κωνσταντινούπολη, ἀλλὰ γιατί θέλει νὰ χαθοῦν ὅσο γίνεται λιγότεροι ἄνθρωποι γιὰ τὴν ἀπόκτησή της.



Ἰωάσαφ: Αὐτὸ μπορεῖ νὰ γίνει! Νὰ πεῖς ὅμως στὸν σουλτᾶνο σου, ὅτι ἂν θεωρεῖ ὅτι μπορεῖ νὰ καταλάβει τὴν πόλη πολεμῶντας, κάνει λάθος.
Θὰ πρέπει νὰ ρίξει στὴν μάχη ὅλον τὸν στρατό του κι ὁλάκερο τὸ πυροβολικό. Καὶ τότε πάλι, μὰ τοὺς Ἅγιους Ἀναργύρους, δὲν εἶναι σίγουρο πὼς θὰ νικήσει.




Ρεσὶτ Πασᾶς: Σας ἀκούω λοιπόν. Πέστε μας τίς προτάσεις σας.


Ιωάσαφ: Δὲν εἶναι καθόλου δύσκολο νὰ θυμηθεῖτε ὅσα θ' ἀκούσετε καὶ νὰ τὰ πεῖτε στὸν ἀφέντη σας. Πρῶτον, οἱ δέκα κυριότερες ἐκκλησίες καὶ ἡ Ἁγία Σοφία νὰ μείνουν στοὺς χριστιανούς, καθὼς καὶ ὅλα τὰ μοναστήρια μὲ τίς περιουσίες καὶ τὰ εἰσοδήματά τους.


Δεύτερον, ζητοῦμε ἐγγυήσεις ζωῆς, προσώπων, ἰδιοκτησίας, οἰκιῶν, γαιῶν, ὑπηρεσιῶν καὶ ὅλων ἐκείνων, τὰ ὀνόματα τῶν ὁποίων ἀναφέρονται μέσα σ' αὐτὸ τὸ ἔγγραφο ποὺ σᾶς παραδίδω.
Καὶ τρίτον, οἱ χριστιανοὶ ποὺ θὰ σωθοῦν, νὰ μὴν ὑποχρεωθοῦν ν' ἀλλάξουν τρόπο ντυσίματος καὶ νὰ ἔχουν δικαίωμα νὰ καβαλάνε σὲ ἄλογο. Ἐπίσης νὰ μὴν καταπιέζονται θρησκευτικά.




Οἱ συναντήσεις αὐτὲς γνωστοποιήθηκαν στὸν Κωνσταντῖνο Παλαιολόγο, ἀλλὰ ἀποφάσισε νὰ μὴν τοὺς συλλάβει, μέχρι νὰ μάθει τὴν ἀπάντηση τοῦ Μωάμεθ Β'. Στὴν ἑπόμενη συνάντηση, τὸν λόγο πῆρε πρῶτος ὁ Ρεσὶτ Πασᾶς:




Ρεσὶτ Πασᾶς: Σας ἀναγγέλλουμε, ὅτι σύμφωνα μὲ ὅσα εἴπαμε στὴν τελευταία μας συνάντηση, οἱ σύντροφοί μου κι ἐγὼ ἤρθαμε σὲ ἐπαφὴ μὲ τὸν σεβαστό μας σουλτᾶνο στὴν Ἀνδριανούπολη ...;


Ἰωάσαφ: Ἐλπίζω ὅτι ἡ ἀπάντηση τοῦ σουλτάνου θὰ εἶναι εὐχάριστη γιὰ ὅλους. Ὁ κίνδυνος αὐτῶν τῶν συναντήσεων, εἶναι πολὺ μεγάλος γιὰ ἐμᾶς. Ἐσεῖς δὲν ἔχετε νὰ φοβηθεῖτε τίποτε.
Κι ἂν ἡ διαπραγμάτευση ἀποτύχει, ἐμεῖς θὰ ἔχουμε πάντα τὸν φόβο, μήπως καὶ μαθευτοῦν αὐτὰ ποὺ συζητᾶμε, ἐνῶ ἐσεῖς θὰ πάρετε ἀμοιβὴ ἀπὸ τὸν κύριό σας, γι' αὐτήν σας τὴν ἀποστολή.


Ρεσὶτ Πασᾶς: Οἱ ὅροι τοῦ σουλτάνου εἶναι εὐνοϊκοὶ γιὰ ὅλους, ἐκτὸς κι ἄν, παρὰ τὴν ἀπελπιστική σας θέση, φανεῖτε ἄνθρωποι παράλογοι.



Ἰωάσαφ: Ἡ θέση μας βρίσκεται στὰ χέρια τοῦ Θεοῦ. Καὶ δὲν ἤρθαμε ἐδῶ γιὰ ν' ἀκούσουμε ἀπειλές. Προχώρα σὲ παρακαλῶ στὴν ἀπάντηση.
Ἔχε ὅμως ὑπόψιν σου, ὅτι ὅποιες κι ἂν εἶναι οἱ συνέπειες αὐτῶν τῶν νυχτερινῶν μας συναντήσεων, εἶναι ἡ τελευταία φορὰ ποὺ μαζευόμαστε ἐδῶ.


Ρεσὶτ Πασᾶς: Γιὰ τὴν πρώτη πρόταση, δηλαδὴ γιὰ τίς δέκα ἐκκλησιὲς καὶ τὰ μοναστήρια, καθὼς καὶ γιὰ τίς ἐκκλησιαστικὲς περιουσίες, ὁ σουλτᾶνος λέει «ναί», σας τὰ παραχωρεῖ. Γιὰ τὴν δεύτερη, λέει «ναί»· σὰν ἐγγύηση ὁρκίζεται στὸν ἅγιο μᾶς νόμο. Γιὰ τὴν τρίτη, λέει «μερικῶς ναί», γιατί οἱ μουφτῆδες δὲν συμφωνοῦν νὰ ἱππεύουν οἱ χριστιανοὶ σὲ ἄλογα. Διέταξε νὰ ἐξαιρεθοῦν αὐτοὶ ποὺ θὰ τοῦ παραδώσουν τὴν πόλη.



Μὲ τὸ τέλος τῆς συνάντησης, συνελήφθησαν ὅλοι οἱ συνωμότες καὶ ὁδηγήθηκαν στὸν αὐτοκράτορα. Ὁ ἀρχηγὸς τῆς συνωμοσίας, Ἰωάσαφ, ὄχι μόνο δὲν ἀρνήθηκε τὴν ἐνοχή του, ἀλλὰ καυχήθηκε γιὰ τὴν προδοσία του, αἰτιολογῶντας τὴν πὼς προτίμησε νὰ σώσει τὴν Ἐκκλησία «ἀπ' τοὺς Ἄζυμους (Καθολικοὺς) καὶ τὴν βδελυρὰ ἕνωση», ἀκόμη κι ἂν γι' αὐτὸ θὰ ἔπρεπε νὰ βάλει «τέλος στὴν ὕπαρξη αὐτῆς τῆς αὐτοκρατορίας».



Θεωρῶντας ὅτι ἡ πτώση καὶ κατάκτηση τῆς Πόλης εἶναι μοιραία κι ἀναπόφευκτη, λέει καταλήγοντας: «Τί χρειάζονται λοιπὸν οἱ ὑπεκφυγές; Ὅτι εἶναι νὰ γίνει, ἂς γίνει».




Ὁ Παλαιολόγος του ἀπάντησε, ἐπικαλούμενος τὴν προδοσία τοῦ Ἰούδα: «Ἀφοῦ ἦταν θέλημα Θεοῦ, νὰ σταυρωθεῖ ἡ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, τότε καλὰ ἔκανε ὁ Ἰσκαριώτης καὶ τὸν πρόδωσε. Ἄρα σὲ ἐρωτῶ: Ὁ Ἰούδας εἶναι συγχωρητέος;».



Ὁ Ἰωάσαφ, μπροστὰ σ' αὐτὸ τὸ ἐπιχείρημα, προτίμησε νὰ ἀπαντήσει μὲ τὴν γνωστὴ ξύλινη καὶ ὑπεκφεύγουσα ἐκκλησιαστικὴ γλῶσσα, λέγοντας: «Πεθαίνω, μαχόμενος κατὰ τῆς ἕνωσης τῶν Ἐκκλησιῶν. Σήμερα μὲ κρίνεις ἐσύ. Αὔριο ὁ Θεὸς θὰ δικάσει ἐσένα».



Φτάνουμε λοιπὸν στὶς μέρες, ὅπου ἡ Ἐκκλησία, ἐντελῶς ὑποκριτικὰ καὶ μὲ θράσος χιλίων καρδιναλίων κι ἄλλων τόσων πιθήκων, «θρηνεῖ» τὸν «μαρμαρωμένο βασιλιᾶ» ποὺ κάποτε θ' ἀναστηθεῖ καὶ θὰ ξαναπάρει τὴν Πόλη ποὺ οἱ ἴδιοι οἱ ρασοφόροι ἔκαναν τὰ πάντα γιὰ νὰ πέσει στὰ χέρια τῶν Τούρκων (ἂς μὴν ξεχνᾶμε τὴν ἀλησμόνητη ρήση τοῦ πατριάρχη Γεννάδιου, ποὺ ἔβγαινε στοὺς δρόμους καὶ καταριόταν τὸν Παλαιολόγο, μόλις ἔπεσε ἡ Πόλη: «Δὲν βλέπετε ὅτι ἡ Ὀρθοδοξία ἐθριάμβευσεν; Ἀπὸ τοῦ νῦν, οὐδὲν πλέον φοβεῖται»), ὅπως κι ἔκαναν τὰ πάντα γιὰ νὰ μὴν φύγει ἀπ' τὰ χέρια τους (βλέπε ἀφορισμοὺς καὶ προδοσίες).


Εἶναι ἀληθινὰ θαυμαστό, τί σχιζοφρενικὲς καταστάσεις μπορεῖ πράγματι νὰ δημιουργήσει ἡ περίφημη ἑλληνορθόδοξη «παράδοση».
Ἄς μὴν ξεχνᾶμε, πὼς τὴν ἔλευση τοῦ ἴδιου ἄγγελου Κυρίου, ποὺ σύμφωνα καὶ πάλι μὲ τὴν ἑλληνορθόδοξη «παράδοση», παρέλαβε τὸν Κωνσταντῖνο Παλαιολόγο καὶ τὸν μαρμάρωσε, μέχρι τὴν μεγάλη ὥρα ποὺ θὰ ἐπέστρεφε καὶ πάλι γιὰ νὰ ξαναπάρει τὴν Πόλη (τί ἀνοησίες ποὺ ἦταν καὶ εἶναι διατεθειμένος νὰ πιστέψει ὁ κόσμος ...wink, «προφήτευαν» οἱ ἀνθενωτικοὶ ρασοφόροι καὶ πρὶν τὴν Ἅλωση.
Μόνο ποὺ θὰ ἐρχόταν γιὰ διαφορετικὸ σκοπό: Νὰ καθαιρέσει τὸν Παλαιολόγο καὶ νὰ ὁρίσει ἄλλον αὐτοκράτορα -προφανῶς ἀνθενωτικό.
Ὡς τέτοιο «θεῖο» σημάδι μάλιστα, ἑρμήνευσαν μιὰ ἔκλειψη σελήνης ποὺ συνέβῃ την 23η Μαΐου 1453, σπέρνοντας τὸν πανικὸ καὶ ἐνισχύοντας τίς ὑπονομευτικὲς ἐνέργειες.




Ἀλλὰ μιᾶς καὶ ἔγινε -ἀναπόφευκτα- ἡ ἀναφορὰ στὸν Κωνσταντῖνο Παλαιολόγο, θὰ ἦταν σκόπιμο νὰ ληφθοῦν ὑπόψιν καὶ κάποιες παράμετροι -λιγότερο γνωστές- ποὺ ἀφοροῦν τὸν θάνατό του.
Γνωρίζουμε σήμερα -ἀπὸ τὸ χρονικὸ τοῦ Γεωργίου Φραντζή-, πὼς ὁ Παλαιολόγος ἔπεσε ἡρωικῶς μαχόμενος κι ὅταν ἀναγνωρίσθηκε ἀπ' τοὺς Τούρκους τὸ πτῶμα του ἀπὸ τοὺς χρυσοῦς δικέφαλους ἀετοὺς ποὺ κοσμοῦσαν τὰ πέδιλά του, ἀποκεφαλίστηκε καὶ τὸ μὲν κεφάλι ἐστάλῃ ὡς τρόπαιο σὲ περιφορὰ στὶς ὀθωμανικὲς κτήσεις, ἐνῶ τὸ σῶμα του παραδόθηκε στοὺς χριστιανοὺς γιὰ νὰ ταφεῖ μὲ βασιλικὲς τιμές.
Τὸ ἐρώτημα ποὺ ἀμέσως προκύπτει, εἶναι: Πού 'ν 'το; Ποὺ εἶναι ὁ τάφος του; Γιατί ἀπ' τὴν στιγμὴ ποὺ οἱ ἴδιοι οἱ Ὀθωμανοὶ παρέδωσαν ὅπως λέγεται τὸ σῶμα του, δὲν ὑπῆρχε κανέναν λόγος νὰ τὸν θάψουν κάπου κρυφά.


Ἐκτὸς κι ἂν τὸ ἐξαφάνισαν οἱ ἀνθενωτικοί. Ἀλλὰ σὲ κάθε περίπτωση, δὲν θὰ εἶχε διασωθεῖ ἀπὸ μαρτυρίες αὐτὸς ὁ τόπος; Ἀντ' αὐτοῦ γίνεται βομβαρδισμὸς ἀνοησιῶν περὶ «μαρμαρωμένου βασιλιᾶ» (κάποιοι αἰθεροβάμονες παραμυθατζῆδες μάλιστα, ἐπικαλοῦνται σήμερα μέχρι καὶ μαρτυρίες Τούρκων, οἱ ὁποῖοι λένε ὅτι γνωρίζουν ποὺ βρίσκεται ὁ «μαρμαρωμένος βασιλιᾶς» [ὑπονοεῖται κάπου στὰ ὑπόγεια τῆς Ἀγιὰς Σοφιάς]). Ὁ Ἑνετὸς γιατρός, Νικολὸ Μπαρμπάρο, γράφει πὼς «Γιὰ τὸν αὐτοκράτορα κανένας δὲν μπόρεσε νὰ μάθει ποτὲ εἴδηση γιὰ τίς πράξεις του. Οὔτε ζωντανὸς βρέθηκε κι οὔτε νεκρός, ἀλλὰ μερικοὶ λένε ὅτι τὸν εἶδαν ἀνάμεσα στὰ πτώματα τῶν σκοτωμένων».


ερα καὶ οἱ ἐκδοχὲς ποὺ ἀναφέρονται σὲ τοὐλάχιστον τρία χρονογραφήματα (τοῦ ἐπίσκοπου Σαμουήλ, τοῦ Ἀρμένιου Ἀβραὰμ ἀπ' τὴν Ἄγκυρα καὶ τοῦ Νικολὰ τῆς Τούκια) ποὺ σύμφωνα μ' αὐτές, ὁ Παλαιολόγος δὲν σκοτώθηκε στὴν μάχη, ἀλλὰ τίς κρίσιμες στιγμές, κατέφυγε σὲ πλοῖο καὶ διέφυγε; Ἄλλωστε, ἡ εἰκόνα ποὺ προκύπτει ἀπὸ τὰ περισσότερα χρονικά, εἶναι ὅτι αὐτοὶ ποὺ ἀντιστάθηκαν περισσότερο ἦταν οἱ Γενουάτες μισθοφόροι (ἂν καὶ ὁ ἀρχηγὸς τοὺς Τζιοβάνι Τζιουστινιάνι, ἐγκατέλειψε κι αὐτὸς τὴν μάχη δύο ἡμέρες πρὶν τὴν Ἅλωση), παρὰ οἱ ἴδιοι οἱ Βυζαντινοί. Ὅλα αὐτὰ στὴν κρίση τοῦ καθενός...

29η Μαΐου 1453- Η πραγματική προδοσία

Ποῖοι καὶ γιατί ὁδήγησαν στὴν πτώση της Βασιλεύουσας

Πολλά ἔχουν ἀκουστεῖ καὶ γραφτεῖ γιὰ την ἅλωση της Κωνσταντινούπολης. Το πιὸ γνωστό εἶναι το σενάριο της «κερκόπορτας», ἡ ὁποῖα ἀνοίχθηκε ἐκ των ἔσω ἀπὸ ἄτομα συγκεκριμένης καταγωγῆς καὶ θρησκείας. Σε καμία περίπτωση κάτι τέτοιο δὲν μπορεῖ νὰ ἀποκλειστεῖ, ἀλλὰ ἄς μελετήσουμε τα ἱστορικά δεδομένα ὅπως μας τα παραδίδουν παλαιοί καὶ σύγχρονου συγγραφεῖς ὅπως οἱ Φραντζής,

Δούκας,Barbaro,Leonardo, Ρανσιμαν κλπ.
Βλέποντας κανείς την διάταξη των δυνάμεων των ἀμυνομένων στὸν χάρτη ἐκπλήσσεται γιατί βλέπει σχεδόν μόνο

ΔΥΤΙΚΟΥΣ :

-στὶς Βλαχερνες, ὁ Βενετος βαΐλος ΜΙΝΟΤΟ (ἀπέναντι στὸν ΖΑΓΑΝΟ-ΠΑΣΑ) καὶ δίπλα οἱ ἐπίσης Βενετοί ΜΠΟΚΚΙΑΡΝΤΙ κατά του ΚΑΡΑΤΖΑ-ΠΑΣΑ τῶν Τούρκων)

-στὸ χερσαῖο τεῖχος, στὸ κέντρο (μεσοτειχιον) ὁ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ με τον Γενοβεζο ΤΖΟΥΣΤΙΝΙΑΝΙ δεξιά του καὶ τους ΜΑΝΟΥΕΛ, ΚΟΝΤΑΡΙΝΙ, ΘΕΟΦΙΛΟ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟ καὶ ΚΑΝΤΑΚΟΥΖΗΝΟ στὰ ἀριστερά του ὡς κάτω στὸ νότο στὸ Ἐπταπυργιο.

-στὰ θαλάσσια τείχη, ὁ Καταλανός ΠΕΡΕ ΧΟΥΛΙΑ στὸν Ἱππόδρομο κι ὁ Ἕλληνας Καρδινάλιος ΙΣΊΔΩΡΟΣ (ἀπεσταλμένος του Πάπα Νικολάου με 200 τοξότες) στὴν βυζ. Ἀκρόπολη, ἐνῶ τα τείχη στὴν περιοχή της Ἁγία σοφίας ὑπεράσπιζε ὁ.. Ὀθωμανός ἐξωμότης ΟΡΧΑΝ...

-οἱ ἑλληνικές δυνάμεις με ἡγέτη τον πρωθυπουργό ΛΟΥΚΑ ΝΟΤΑΡΑ (ὁ ὁποῖος καὶ ἐπέζησε της μάχης..) τέθηκαν ὡς γενική ἐφεδρεία στὴν περιοχή Φαναρίου.

-ὁ βυζαντινός στόλος στὸν Κεράτιο με τα λίγα βενετικὰ καὶ γενοβέζικα πλοῖα, μαζί με καμιά δεκαριά του Παλαιολόγου, τα διοικοῦσε ὁ Βενετὸς ναύαρχος ΝΤΙΕΝΤΟ.

-κατά την ἀπογραφή του Φραντζη οἱ Ἕλληνες μαχητὲς ἦταν 4983(!) καὶ οἱ ξένοι(Βενετοί, Γενουατες, Καταλανοι) γύρω στοὺς 2000,σύνολο δηλαδή 7000 ἀμυνόμενοι κατά των 80-100.000 Τούρκων του Μωάμεθ του Πορθητή.

Συνεπῶς τίθεται το ἐξῆς ἐρώτημα: δεδομένου ὅτι ὁ τότε πληθυσμός της Κων/πολης ὑπερέβαινε τις 50-60.000, (45000 αἰχμαλώτους κατέγραψαν οἱ Ὀθωμανοί) σύμφωνα με τις μετριοπαθεῖς πηγές 

 ΠΟΥ ΗΤΑΝ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ?

ΜΟΝΟ 5000 ΜΑΧΙΜΟΥΣ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΣΤΡΑΤΟΛΟΓΗΣΕΙ Ο ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ ΑΠΟ 50-60000 ΠΛΗΘΥΣΜΟ?

ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΠΟΛΕΜΗΣΑΝ ΟΙ ΈΛΛΗΝΕΣ?



Οἱ τραγικές αὐτὲς ἐρωτήσεις μποροῦν νὰ ἀπαντηθοῦν ἀπὸ ἕνα ἁπλὸ τεκμήριο: ἁπλά λιποτάκτησαν καὶ μάλιστα με την προτροπή του μετέπειτα πρώτου Πατριάρχη Γεωργίου -Γενναδίου Σχολάριου, ὁ ὁποῖος εἶχε καλέσει σε μαζική ἀποστασία τους Χριστιανούς μετά την ἀπογραφή της ἕνωσης τῶν δύο ἐκκλησιῶν ἀπὸ τον Παλαιολόγο στὶς 12 Δεκεμβρίου 1452.

Κι ἔτσι πρὶν κἄν χαθεῖ ἡρωικά ὁ Παλαιολογος στὴν Πύλη του Ρωμανού, οἱ Ἀνθενωτικοί ἔσπευσαν νὰ ἀνοίξουν σε ἀρκετὲς συνοικίες (Φανάρι, Πετριον κλπ) τις πύλες στοὺς Ὀθωμανούς "σώζοντας" στὶς περιοχές αὐτὲς τους ναούς τους. Καὶ γιὰ του λόγου το ἀληθὲς, παρατίθεται καὶ ὁ χάρτης των σωζόμενων ἐκκλησιῶν ποῦ ἀποδεικνύει το πῶς ἄνοιξαν τα τείχη στὴν Πόλη.