Ἡ Πηνελόπη μετα των Τραγικὸ θάνατο τοῦ Ὀδυσσέα..!!

Τὸ ὄνομα «Ὀδυσσέας» ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὸ ρῆμα «ὀδύσσομαι» (ὀργίζομαι, μισῶ κάποιον) καὶ σημαίνει ἐξοργισμένος, ἀλλὰ καὶ ὁ μισούμενος ἀπὸ τοὺς θεούς, αὐτὸς ποὺ ἔδωσε ἀφορμές. δυσαρέσκειας, τὸ ἔδωσε ὁ παπποῦς του (ἀπὸ τὴν πλευρὰ τῆς μητέρας του), ὁ Αὐτόλυκος.

Σύμφωνα μὲ τὸν Ὅμηρο τὸ ὄνομα σημαίνει «γιος τῆς πέτρας», ἀλλὰ πιὸ πιθανὸ εἶναι νὰ συγγενεύει ἐτυμολογικὰ μὲ τὴν λέξη «ὁδηγὸς»..

.

Μπορεῖ ἐπίσης νὰ προέρχεται ἀπὸ τὸ ρῆμα «ὀδυνάω» ποὺ σημαίνει «προκαλῶ πόνο» μὲ τὴν ἔννοια «αὐτὸς ποὺ προκαλεῖ καὶ αἰσθάνεται πόνο».

Ὁ Ὀδυσσέας ἐξάλλου αἰσθάνεται ἕναν διαρκῆ πόνο πνευματικὸ ἤ/καὶ σωματικό - προκαλεῖ δηλαδὴ πόνο σὲ κάποιον ἄλλο καὶ παράλληλα κάποιος ἄλλος σ΄αυτόν.

Στὸν Ὀδυσσέα ἀποδίδεται μερικὲς φορὲς καὶ τὸ πατρωνυμικὸ οὐσιαστικὸ Λαερτιάδης, δηλαδὴ «γιος τοῦ Λαέρτη».

Οἱ περισσότεροι θεωροῦν ὅτι ἀφοῦ σκότωσε τοὺς μνηστῆρες καὶ ἀνακατέλαβε τὸ βασίλειο τοῦ, "ζήσανε (μὲ τὴν Πηνελόπη καὶ τὸν Τηλέμαχο), αὐτοὶ καλὰ κι ἐμεῖς καλύτερα".

Εἶναι ὅμως ἔτσι; .

Προσπάθησε νὰ ξαναφτιάξει τὴ ζωή του ὅμως ἡ σχέση του μὲ τὴν Πηνελόπη δὲν ἐξελίχθηκε καλά. Ἄρχισαν οἱ τσακωμοὶ καθὼς ἡ Πηνελόπη, ἀκούγοντας τὸν Ὀδυσσέα νὰ τίς ἱστορεῖ τὰ κατορθώματα καὶ τίς περιπέτειες τῆς, ζήλεψε τὴν Καλυψώ, στὸ νησὶ τῆς ὁποίας ὁ Ὀδυσσέας εἶχε περάσει ἑπτὰ χρόνια.

Ἡ ἴδια τὸν περίμενε ὑπομονετικὰ καὶ δὲν ὑπέκυπτε στοὺς μνηστῆρες, ἐνῶ αὐτὸς ἔπεφτε ἀπὸ τὴν ἀγκαλιὰ τῆς Κίρκης καὶ τῆς Καλυψούς.

Τί ἀπέγινε λοιπὸν ὁ Ὀδυσσέας; Ἄς δοῦμε παρακάτω,,

Οἱ ἑκατὸ μνηστῆρες τῆς βασίλισσας Πηνελόπης εἶχαν σκοτωθεῖ καὶ τὰ πτώματά τους, τὸ ἕνα μετὰ τὸ ἄλλο, τὰ ἔβγαλαν ἀπὸ τὴ σάλα τῆς γιορτῆς τυλιγμένα μὲ χαλιά. Μολονότι κόντευαν μεσάνυχτα, τὸ σπίτι ἦταν ἀκόμη στὸ πόδι μετὰ τὰ φοβερὰ συμβάντα, τὰ παράθυρα ἅπλωναν φῶς μέσα στὴ νύχτα κι οἱ ὑπηρέτες ἔτρεχαν πέρα - δῶθε.

Στὸ λαμπροφώτιστο ὑπνοδωμάτιο ὁ Ὀδυσσέας ἄρχισε νὰ μιλάει στὴ γυναῖκα του τὴν Πηνελόπη γιὰ τίς εἰκοσάχρονες τοῦ περιπέτειες,γιὰ τὴν Τροία, γιὰ τὴ διαμάχη τῶν βασιλιάδων στὸ στρατόπεδο, γιὰ τὸ ταξίδι τῆς ἐπιστροφῆς καὶ τὰ παράξενα τῆς μακρινῆς θάλασσας.

Συγκεκριμένα στὸ τέλος τῆς Ι Ραψωδίας ἀναφέρεται :

Εἶπα, κ' ἐκεῖνος εὔχονταν στὸν μέγαν Ποσειδῶνα, στὸν ἀστροφόρον οὐρανὸν ἁπλώνοντας τὰ χέρια «ὦ Ποσειδῶνα, εἰσάκου με, γεωφόρε μαυροχήτη ἂν εἴμ' υἱός σου ἀληθινά, πατέρα, μὴν ἀφήσῃς ὁ Ὀδυσσηὰς ὁ πορθητής 'ς σπίτι του νὰ φθάσῃ

Λαερτιάδης, κάτοικος τῆς πετρωτὴς Ἰθάκης ἀλλ' ἂν τὸ θέλ' ἡ μοῖρα του νὰ ἰδῇ τοὺς ποθητούς του, τὸ σπίτι τὸ καλόκτιστο, καὶ τὴν γλυκειὰ πατρίδα, ἂς κακοφθάση ἀργὰ πολὺ καὶ ἀπὸ συντρόφους ἔρμος, μὲ ξένην πλώρη, καὶ κακά 'ς τὸ σπίτι μέσα ναύρη

Ὅμως ὅταν ἔφτασε στὴ Σκύλλα καὶ τὴ Χάρυβδη, παρατήρησε πὼς ἡ Πηνελόπη δίπλα του εἶχε ἀποκοιμηθεῖ. Καὶ σκέφτηκε: "τράβηξε πολλὰ σήμερα ἡ καημένη θὰ συνεχίσω αὔριο."

Κι ἀκούμπησε τὸ κεφάλι τοῦ πλάϊ στὸ δικό της, πάνω στὸ πορφυρένιο προσκεφάλι.

Στὸ μακρινὸ ταξίδι τῆς ἐπιστροφῆς ἀπ' ὅλα πιὸ πολλὴ χαρὰ ἔδινε στὸν Ὀδυσσέα το πὼς θὰ διηγιόταν στὴ γυναῖκα του ὅλες αὐτὲς τίς περιπέτειες καὶ πὼς ἐκείνη θὰ κρεμόταν ἀχόρταγα ἀπ' τὰ χείλη του καὶ θὰ τὸν διέκοπτε μὲ ἐρωτήσεις.

Ὅμως γρήγορα κατάλαβε πὼς δὲν ἦταν τόσο προσεκτικὸς ἀκροατὴς σὰν τοὺς Φαίακες, ποὺ δύο μέρες ὁλάκερες ἄκουγαν μὲ προσήλωση τὴ μελωδική του ἀφήγηση.

Ὅταν ἄρχισε τὴ διήγηση στὴν Πηνελόπη, ἐκείνη δούλευε ἀμίλητη τὸ χρυσὸ σχέδιο ἑνὸς κεντήματος καὶ κοίταζε ἀφῃρημένη ἀπ' τὸ παράθυρο.

Ὅταν κάποτε τῆς ἔκανε μιὰ ἐρώτηση, κατάλαβε πὼς μπέρδευε τοὺς Λαιστρυγόνες μὲ τοὺς Λωτοφάγους, κι αὐτὸ τὸν πόναγε, γιατί θυμόταν μὲ ἀκρίβεια τίς ἐμπειρίες του, ποὺ ὅσο γίνονταν πιὸ μακρινές, ὅλο καὶ πιὸ πολὺ τίς ἀγαποῦσε.

Μόνον ὅταν μιλοῦσε γιὰ τὴ νύμφη Καλυψὼ φαινόταν ν' ἀκούει προσεκτικότερα. Καὶ τὸ ἐνδιαφέρον της αὐτὸ τὸν ἐρέθιζε κι ἐξιστοροῦσε τοῦτο τὸ κομμάτι τῆς περιπλάνησής του πιὸ διεξοδικά: τὸ μοναχικὸ νησί, τὸ θαυμαστὸ ἱερὸ ἄλσος, ποὺ στὰ δέντρα του φώλιαζαν τὰ θαλασσοπούλια, καὶ τὴν εὐωδιαστὴ σπηλιὰ τῆς θεᾶς.

-Πόσο καιρὸ ἔμεινες σ' αὐτὴ τὴν Καλυψώ; ρώτησε μιὰ φορά.

-Ἑπτὰ χρόνια, ἀπάντησε αὐτός.

Ἔσκυψε στὸ ἐργόχειρό της καὶ τὰ μάτια της σκοτείνιασαν.

-Περισσότερο θὰ ἤθελα νὰ μάθω γιὰ σένα, τί ἔκανες αὐτὰ τὰ δέκα χρόνια στὴν Καλυψώ.

-Ἑπτὰ χρόνια, ἀπάντησε.

-Χθὲς ἔλεγες δέκα ἔχεις, φαίνεται, πεῖ τόσα ψέματα στὰ ταξίδια σου, καημένε μοῦ φίλε, ποὺ δὲν ξέρεις πιὰ νὰ πεῖς τὴν ἀλήθεια. Ὅμως εἴτε δέκα χρόνια ἦταν εἴτε ἑπτά, ἦταν σίγουρα πολὺς καιρὸς καὶ φαίνεται πὼς καλοπέρασες ἐκεῖ. Ἀπάντησε λοιπὸν στὴν ἐρώτησή μου: τί ἔκανες τόσο καιρό;

Τώρα ἔπρεπε νὰ τῆς ἀπαντήσει:

"-Γυναῖκα, ὅλα αὐτὰ τὰ χρόνια νοσταλγοῦσα ἐσένα, αὐτὰ τὰ χρόνια καθόμουν στὴν ἀμμουδιὰ τοῦ μακρινοῦ νησιοῦ, κοίταζα πέρα ἀπὸ τὴ θάλασσα καὶ παρακαλοῦσα τοὺς θεούς, νὰ μπορέσω νὰ δῶ μιὰ φορὰ μονάχα ἀκόμα τὸν καπνὸ τοῦ σπιτιοῦ σου. "

Ἔτσι ἔπρεπε νὰ ἀπαντήσει....

Βλέποντας ὅμως πὼς τὰ μάτια της τὸν κοίταζαν παγερὰ καὶ σκληρά, τὰ κράτησε μέσα του αὐτά.

Καὶ ποτέ της δὲν ἔμαθε γιὰ τὴ μεγάλη του νοσταλγία γιὰ τὴν πατρίδα.

-Ἔπινα κρασὶ ἐκεῖ, ἀπάντησε ἤρεμα, τὸ κρασὶ εἶναι καλὸ σ' αὐτὰ τὰ νησιά, μολονότι λίγο ξινό...

Ἡ Πηνελόπη μάταια προσπαθεῖ νὰ τὸν καθησυχάσει. Ὁ Ὀδυσσέας ἐξακολουθεῖ νὰ ἀνησυχεῖ, νὰ ἀναρωτιέται:

Ἀπὸ ποῦ θά 'ρθεὶ θάνατος;

Ἀπὸ τὴ θάλασσα ἢ μακριὰ ἀπ' τὴ θάλασσα; Καὶ ποιός θὰ μὲ χτυπήσει;

Παρακάτω στὴν Ψ Ραψωδία, κατὰ τὴ συνομιλία μὲ τὴν Πηνελόπη, λέει:

Ἐκείνης ὁ πολύγνωμος ἀπάντησε Ὀδυσσέας· «Ὦ τρομερή, πόσο σφοδρὰ μὲ βιάζεις νὰ τὸν εἴπω· κ' ἰδοὺ τὸν φανερόνω ἐγώ, χωρὶς τὸ οὐδὲν νὰ κρύψω,

ἀλλὰ ποσῶς δὲν θὰ χαρῇς, καθὼς κ' ἐγὼ δὲν χαίρω· ότ' εἰς πολλαῖς χώραις θνητῶν παράγγειλε μοῦ ἐκεῖνος νὰ πάρω δρόμο, φέρνοντας ἴσιο κουπὶ μαζή μου, ὅσο νὰ φθάσω 'ς τοὺς θνητούς 'ποὺ θάλασσα δὲν ξεύρουν, καὶ ὁπού,ὁποῦ δὲν τρώγουν φαγητὸ μὲ ἄλατ' ἀρτυμένο.

οὔτε τὰ κοκκινόπλωρα καράβι' αὐτοὶ γνωρίζουν, οὔτε τὰ ἴσια κουπιά, 'πού 'ναι πτερὰ τῶν πλοίων, κ' ἕνα σημάδι φανερό μου εἶπε, ὁπού,ὁποῦ δὲν κρύβω· 'ς τὸν δρόμον ἄμ' ἀπαντηθῇ μ' ἐμέν' ἄλλος ὀδίτης καὶ εἰπῇ, 'ς τὸν λαμπρὸν ὦμον μου πὼς ἔχω λιχνιστήρι,

'ς την γῆ νὰ στήσω τὸ κουπί, μοῦ εἶπε, καί, ἀφοῦ κάμω τοῦ Ποσειδῶνα βασιληὰ καλόδεκταις θυσίαις, κριάρι, ταῦρον σφάζοντας, καὶ χοῖρον ἀναβάτην, νὰ γύρῳ 'ς τὴν πατρίδα μου καὶ νὰ δώσ' ἑκατόμβαις τῶν ἀθανάτων, 'πώχουσι τῶν οὐρανῶν τοὺς θόλους,

μὲ τὴν σειρὰ τοῦ καθενός· καὶ θάνατος θὰ μ' εὕρη ἔξω ἀπ' τὰ πέλαγα ἐλαφρός, καὶ θὰ μὲ σβύση ἀγάλι μὲς τὰ λαμπρὰ γεράματα· καὶ ωστόσ' ὁλόγυρά μου θά 'ναι μακάριος ὁ λαός· τούτ' όλ', εἶπε, θὰ γείνουν.

Ὑποψιάζεται τὸν Τηλέμαχο, τὸν ὁποῖο καὶ ἀποφασίζει νὰ ἐξορίσει στὴν Κεφαλληνία. Ἀργότερα, ὅμως, τὸ μετανιώνει, πείθεται καὶ ἠρεμεῖ. O Τηλέμαχος ἀνησυχεῖ, καθὼς εἶναι βέβαιος ὅτι αὐτός, σύμφωνα μὲ τὸν χρησμό, 

θὰ σκοτώσει τὸν πατέρα του. Ἀργότερα ἀποχαιρετᾷ τοὺς γονεῖς του καὶ φεύγει. Ὁ Ὀδυσσέας ἐκφράζει στὴν Πηνελόπη τὴν λύπη ἀλλὰ καὶ τὴν ἀνακούφισή του γιὰ τὴν φυγὴ τοῦ Τηλεμάχου, τὸ κέφι του νὰ κατέβει στὴ θάλασσα μέ τα σκυλιά, καὶ τὴν ἐπιθυμία του νὰ βρεθοῦν ἐπιτέλους μόνοι τὸ βράδυ.

Ὁ Τειρεσίας, τὸν εἶχε ἐπίσης συμβουλεύσει ὅτι γιὰ νὰ ἐξευμενίσει τὸν Ποσειδῶνα ἔπρεπε, ὅταν θὰ γύριζε στὴν Ἰθάκη, νὰ φύγει ἀπὸ τὸν τόπο το νὰ πάρει ἕνα κουπὶ στὸν ὦμο καὶ νὰ ταξιδέψει στὴ στεριὰ μέχρι νὰ βρεῖ κάποιον ποὺ νὰ μὴν γνωρίζει τὴ θάλασσα καὶ τί εἶναι τὸ κουπί. Ἐκεῖ νὰ θυσιάσει στοὺς θεούς.

Σ' αὐτὴ τὴ νέα περιπλάνησή του θὰ συναντήσει κάποιον ποὺ θὰ νομίσει πὼς τὸ κουπὶ στὸν ὦμο του εἶναι λιχνιστήρι (ξύλινο, ἀγροτικὸ ἐργαλεῖο μὲ τὸ ὁποῖο ξεχωρίζεται ὁ καρπὸς τῶν σιτηρῶν ἀπὸ τὸ ἄχυρο). Ἐκεῖ νὰ σταματήσει, θυσιάζοντας στὸν Ποσειδῶνα ἕνα κριάρι, ἕναν κάπρο κι ἕναν ταῦρο.

Μόνο ἔτσι θὰ ἐξασφαλίσει τὸν ὁριστικὸ τοῦ πιὰ νόστο στὴν Ἰθάκη· ὅπου τὸν περιμένουν ἥσυχα χρόνια καὶ βαθιὰ γεράματα· καὶ γύρῳ του ὅλοι οἱ λαοί του θὰ ζοῦν εὐτυχισμένοι ἐκεῖ θὰ τὸν βρεῖ ἀνώδυνος θάνατος, κάπου μακριὰ ὡστόσο ἀπὸ τὸ νερὸ τῆς θάλασσας. (ἐξ ἁλὸς).

Πράγματι κατὰ τὴ μυθολογία ἔτσι κι ἔγινε.

Ὁ Ὀδυσσέας μετὰ τὸν φόνο τῶν μνηστήρων ἔφυγε πάλι γρήγορα μ' ἕνα κουπὶ στὸν ὦμο, γιὰ τὴ Θεσπρωτία τῆς Ἠπείρου. Προχωρῶντας στὸ ἐσωτερικὸ τῆς χώρας, συνάντησε κάποιους ἀνθρώπους ποὺ τὸν ρώτησαν γιατί κουβαλοῦσε μαζί του τὸ λιχνιστήρι. Τότε κατάλαβε πὼς αὐτὸς ἦταν ὁ τόπος ποὺ ἔπρεπε νὰ μπήξει τὸ κουπὶ καὶ νὰ θυσιάσει στὸν Ποσειδῶνα.

Στὴ Θεσπρωτία ὁ Ὀδυσσέας παντρεύτηκε τὴ βασίλισσα Καλλιδίκη. 

Ἀπέκτησε μαζί της ἕνα παιδὶ τὸν Πολυποίτη. Μετὰ τὸν θάνατο τῆς Καλλιδίκης ὕστερα ἀπὸ ἕναν πόλεμο τῶν Θεσπρωτῶν μὲ τοὺς Βρύγους, ὁ Ὀδυσσέας παρέδωσε τὴ βασιλεία τῶν Θεσπρωτῶν στὸν Πολυποίτη καὶ ἐπέστρεψε στὴν Ἰθάκη, πιστεύοντας πὼς θὰ περάσει ἤρεμα γεράματα.

Στὴν Χρηστομάθεια τοῦ Πρόκλου διαβάζουμε τὰ ἑξῆς:

"Μετὰ τὴν ταφὴ τῶν μνηστήρων, ὁ Ὀδυσσέας, ἀφοῦ θυσίασε στὶς Νύμφες, ταξίδεψε στὴν Ἤλιδα, γιὰ νὰ ἐπιθεωρήσει τὰ βουκόλιά του. Ἐκεῖ φιλοξενήθηκε ἀπὸ τὸν Πολύξενο, ἀπὸ τὸν ὁποῖο καὶ ἔλαβε ὡς δῶρο ἕναν κρατῆρα. 

Ἔπειτα ἐπέστρεψε στὴν Ἰθάκη καὶ τέλεσε τὰς ὑπὸ Τειρεσίου ῥηθεῖσας θυσίας. Στὴν συνέχεια πῆγε στὴν Θεσπρωτία, παντρεύτηκε τὴν βασίλισσα Καλλιδίκη, ἡγήθηκε δὲ τῶν Θεσπρωτῶν στὸν πόλεμο ποὺ ξέσπασε ἀνάμεσα σ' αὐτοὺς καὶ τοὺς Βρύγους. Μετὰ τὸν θάνατο τῆς Καλλιδίκης, τὴν ἐξουσία ἀνέλαβε ὀπολυποίτης, γιος του Ὀδυσσέα ἀπὸ τὴν Καλλιδίκη, ὁ δὲ Ὀδυσσέας ἐπέστρεψε στὴν Ἰθάκη.

Στὸ μεταξὺ ὁ Τηλέγονος, γιος ποὺ ἀπέκτησε ὁ Ὀδυσσέας μὲ τὴν Κίρκη, ἀναζητῶντας τὸν πατέρα του ἀποβιβάστηκε στὴν Ἰθάκη καὶ οἱ σύντροφοί του κατέστρεψαν τὸ νησί.

Ὅταν ὁ Ὀδυσσέας ἔμαθε πὼς κάποιο καράβι εἶχε ἀράξει στὴν Ἰθάκη, καὶ πὼς οἱ ναῦτες εἶχαν βγεῖ ἔξω γιὰ λεηλασίες, ἔτρεξε μὲ τὸν στρατό του, νὰ τοὺς διώξει. Χτυπήθηκε ὅμως ἀπὸ τὸν ἀρχηγὸ τῶν ἐπιδρομέων μ' ἕνα κοντάρι, ποὺ ἀντὶ γιὰ σιδερένια λόγχη εἶχε τὸ ἀγκάθι ἑνὸς σαλαχιοῦ. Ἑτοιμοθάνατος μεταφέρθηκε στὸ παλάτι, ὅπου παραπονέθηκε γιὰ τὸ μαντεῖο ποὺ τὸν εἶχε γελάσει, λέγοντάς του νὰ φυλάγεται ἀπὸ τὸν γιο του, ἐνῶ τελικὰ χτυπήθηκε ἀπὸ κάποιον ξένο.

Σύντομα ὅμως φανερώθηκε πὼς ὁ φονιᾶς ἦταν ὁ γιος του Τηλέγονος, ποὺ τοῦ εἶχε γεννήσει ἡ Κίρκη, ὁ ὁποῖος δὲν τὸν γνώριζε. Ἡ αἰχμὴ τοῦ δόρατος, μὲ τὸ ὁποῖο ὁ Τηλέγονος τραυμάτισε θανάσιμα τὸν Ὀδυσσέα, ἦταν κατασκευασμένη ἀπὸ τὸ κέντρον τρυγόνος (τὸ σημερινὸ ὄνομα εἶναι «σελάχι» ἢ «σαλάχι»). Πρόκειται γιὰ ψάρι μὲ πιεσμένο στὴ ράχη καὶ τὴν κοιλιὰ σῶμα, πλακοειδῆ λέπια, μεγάλη οὐρὰ σὰν μαστίγιο ποὺ ἔχει μερικὲς φορὲς δηλητηριῶδες ἀγκάθι, τὸ ὁποῖο κολυμπᾷ γρήγορα καὶ συνήθως κινεῖται σὲ ἀμμώδεις καὶ λασπώδεις βυθούς.

Ὁ Ι. Κακριδὴς (Ἑλληνικὴ Μυθολογία. Ἐκδοτικὴ Ἀθηνῶν, ) ἀναφερόμενος στὴν νεκρομαντεία του Τειρεσία, παρατηρεῖ ὅτι «...οἱ προφητεῖες εἶναι πάντα διφορούμενες...» καὶ ὅτι «πραγματικά, ὁ θάνατος βρίσκει τὸν Ὀδυσσέα ἀπὸ τὴ θάλασσα, ὄχι μόνο ἐπειδὴ ὁ φονιᾶς εἶχε φθάσει στὴν Ἰθάκη μὲ καράβι, ἀλλὰ καὶ γιατί τὸ φονικὸ ὅπλο ἦταν θαλασσινό». Ὅταν ὁ Τηλέγονος κατάλαβε πὼς εἶχε σκοτώσει τὸν πατέρα του, ἦταν πιὰ ἀργά.

Πῆρε τὸ ἄψυχο κορμί του, τὸ γιο του, τὸν Τηλέμαχο, καὶ τὴν Πηνελόπη καὶ κατευθύνθηκε στὴν Αἴα.

Ἐκεῖ ἡ Κίρκη τους ἔκανε ὅλους ἀθάνατους. Ὁ Μῦθος λέει ὅτι ἡ Κίρκη παντρεύτηκε τὸν Τηλέμαχο καὶ ἡ Πηνελόπη τὸν Τηλέγονο...

Η ἵδρυση του μαντείου των Δελφῶν

 

Η ἵδρυση του μαντείου των Δελφῶν

Ο θρῦλος λέει ὅτι οἱ Δελφοί ἦταν το σημεῖο ποῦ συναντήθηκαν οἱ δύο ἀετοί ὅταν ὁ Δίας τους ἔστειλε νὰ πετάξουν ἀπὸ δύο διαφορετικές κατευθύνσεις. Σ' αὐτὸ το σημεῖο ὁ Δίας ἔριξε τον ἱερὸ βράχο καὶ οἱ Δελφοί ἔγιναν γνωστοί στὰ πέρατα του τότε κόσμου ὡς ὁ ὀμφαλὸς της Γῆς, το κέντρο του κόσμου.

«Δέλφις» σημαίνει στ' ἀρχαία Ἑλληνικά Δελφίνι, καὶ γι' αὐτὸ οἱ Δελφοί ὀνομάστηκαν ἔτσι Πρὸς τιμή του δελφινιοῦ, καὶ αὐτὸ γιατί αὐτή τή μορφή πῆρε ὁ Ἀπόλλωνας κατά το ταξίδι της ἐπιστροφῆς του, ὁδηγῶντας το καράβι με τους Κρῆτες ναυτικούς με σκοπό νὰ μείνουν στοὺς Δελφούς γιὰ νὰ χτίσουν το ἱερὸ του καὶ νὰ γίνουν οἱ ιερείς του.

Με την ἐπιστροφή του ὁ Ἀπόλλωνας στέφτηκε ἐπισήμως προστάτης καὶ ἄρχοντάς των Δελφῶν Στὸ σημεῖο ποῦ ἔγινε ἡ σφαγή του Πύθωνα, τοποθετήθηκε ὁ ὀμφαλὸς βράχος. Ο ὀμφαλὸς σημαίνει «κέντρο της γῆς» καὶ ἐκεῖ ἦταν το Ἱερὸ Μαντεῖο των Δελφῶν

Το πώς καὶ ἀπὸ ποῖον δημιουργήθηκε ἀρχικὰ το Μαντεῖο δὲν εἶναι εὔκολο νά βρεθεῖ, ἀφοῦ πολλοί μελετητές θεωροῦν ὅτι ἡ δράση του ἀνάγεται στὴν προκατακλυσμιαῖα ἐποχῆ, γεγονός ποῦ ἐνισχύεται καὶ ἀπὸ τις διάφορες θεότητες ποῦ το προστάτευαν στό διάβα της ἱστορίας: ἡ Γῆ, στὴ συνέχεια ἡ Θέμιδα, ἔπειτα ὁ Ἀπόλλωνας καὶ ὁ Διόνυσος. Καθώς ἡ ἱστορία ἅπλωνε περίτεχνα το πέπλο της πάνω ἀπὸ το Μαντεῖο των Δελφῶν, δημιουργήθηκαν διάφοροι μῦθοι ποῦ ἐξιστοροῦσαν τις ἀπαρχές του. Ἑπομένως, εἶναι ἰδιαίτερα δύσκολο ἕως καὶ ἀκατόρθωτο γιά τον ἱστορικό ἐρευνητή νά διαπιστώσει ἄν ὑπάρχουν ψήγματα ἀλήθειας σε αὐτὲς τις διηγήσεις, καθώς καὶ νά τις ἀποκωδικοποιήσει

Ἕνας ἀπὸ τους πιὸ γνωστούς μύθους δημιουργίας του Μαντείου, ὁ ὁποῖος διασώθηκε ἀπὸ τον Διόδωρο τον Σικελιώτη μιλάει γιά ἕναν βοσκό, ὁ οποίος καθώς ἔβοσκε το κοπάδι του στὴν περιοχή διαπίστωσε ὅτι ἀπὸ ἕνα ἄνοιγμα, δίπλα στίς Φαιδριάδες πέτρες, ἔβγαιναν διάφορες ἀναθυμιάσεις Παρατήρησε μάλιστα ὅτι τα ζῶα ποῦ πλησίαζαν στό ἄνοιγμα ἀποκτοῦσαν μία πολύ περίεργη συμπεριφορά. Πλησιάζοντας, λοιπόν, καὶ ὁ ἴδιος στό χάσμα γιά νά δεῖ τι συμβαίνει ἄρχισε νά λέει διάφορα ἀκατάληπτα πράγματα πέφτοντας σε ἐκστάσῃ, λόγια τα ὁποία ἐκ των ὑστέρων διαπιστώθηκε ὅτι προέλεγαν τα μελλούμενα. Ἀπὸ τότε ἐγκαταστάθηκε στὸ σημεῖο ἐκεῖνο μία ἱέρεια, ἡ Πυθία καὶ ἄρχισε νά λειτουργεῖ το Μαντεῖο Ἕνας ἄλλος μῦθος θέλει τον ἥρωα Παρνασσό, το ὄνομα του ὁποίου δόθηκε στὸ ὁμώνυμο βουνό, ν’ ἀνακαλύπτει σ’ ἐκείνη την περιοχή την οἱωνοσκοπία, μαντεύοντας ἀπὸ τον τρόπο ποῦ πετοῦσαν τα πουλιά της περιοχῆς

Στὴν Ὁμηρική Ὀδύσσεια, στὴν Ραψωδία Θ’ γίνεται ἀναφορά στὸ Μαντεῖο των Δελφῶν, χωρίς ὅμως νά δίνονται ἐπιπλέον πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο καὶ τον χρόνο ἵδρυσής του. Ἐπιπλέον πληροφορίες παίρνουμε ἀπὸ ἄλλα τρία κείμενα: τον Ὁμηρικό Ὕμνο στόν Ἀπόλλωνα καὶ τις τραγωδίες Εὐμενίδες του Αἰσχύλου καὶ Ἰφιγένεια ἐν Ταύροις του Εὐριπίδη

Σύμφωνα με τον Ὁμηρικό Ὕμνο εἰς Ἀπόλλωνα Πύθιον, ὁ Ἀπόλλων ἔχτισε τον πρῶτο του ναό στοὺς Δελφούς, ἀφοῦ σκότωσε πρῶτα τον δράκοντα με μορφή φιδιοῦ Πύθωνα, ἀπὸ το ὄνομα του ὁποίου φαίνεται νά προῆρθαν μετέπειτα καὶ τα ὀνόματα Πυθώ, Πυθία, Πύθιος κλπ. Θέλοντας ὁ θεός νά ἐξαγνίσει τον χῶρο ἀπὸ τή παρουσία του θηρίου ἔφερε ἐκεῖ το ἱερὸ του δέντρο, τή δάφνη, με την ὁποία ἔχτισε μάλιστα καὶ τον πρῶτο του ναό. Το μέρος αὐτὸ χρηματοδοτοῦσε ὁ Ἀπόλλων διά στόματος της Πυθίας, ἡ ὁποία καθόταν πάνω σ’ ἕνα γήινο χάσμα ἀπὸ το ὁποῖο ἔβγαιναν ἀναθυμιάσεις

Μάλιστα σύμφωνα με τον ὕμνο, οἱ πρῶτοι ἱερεῖς του ναοῦ ἦταν Κρῆτες, τους ὁποίους ἔσωσε ὁ ἴδιος ὁ θεός με τὴ μορφή δελφινιοῦ μεταφέροντάς τους στὴν πλάτη του σ’ ἐκείνη την περιοχή. Σε ἐρώτησή τους πρὸς το θεό πώς θὰ καταφέρουν νά ἐπιβιώσουν σε αὐτό τον τόπο, ἐκεῖνοι ποῦ ἦταν συνηθισμένοι νά ζοῦν κοντά στὴ θάλασσα, ὁ θεός τους ἀπάντησε ὅτι θὰ ζήσουν ἀπὸ τις προσφορές των πιστῶν Ἔτσι, λοιπόν, φαίνεται ὅτι οἱ Κρῆτες ἔφεραν στὸν τόπο τὴ λατρεία του Ἀπόλλωνα Δελφίνιου καὶ μᾶλλον ἀπὸ αὐτούς ὀνομάστηκε το μέρος Δελφοί. Ο μῦθος αὐτὸς ἐπιβίωσε σε διάφορες ἑορταστικές ἀναπαραστάσεις ποῦ λάμβαναν χώρα στούς Δελφούς με ἀποκορύφωμα τα Πύθια, τα ὁποία περιελάμβαναν μουσικούς διαγωνισμούς κι ἀθλητικούς ἀγῶνες καὶ τελοῦνταν κάθε τέσσερα χρόνια.

Στὴν τραγωδία Εὐμενίδες ὁ Αἰσχύλος μας παρουσιάζει μία διαφορετική ἐκδοχή Η πρώτη προφήτισσα στούς Δελφούς ἦταν ἡ θεά Γῆ την ὁποία διαδέχθηκε ἡ κόρη της Θέμις. Στὴ συνέχεια ἦρθε ἡ Τιτάνιδα Φοίβη, κόρη ἐπίσης της Γῆς καὶ ἔπειτα ἦρθε ὁ Ἀπόλλων, ὁ ὁποῖος προφανῶς καὶ ὀνομάστηκε Φοῖβος ἀπὸ τὴ Φοίβη. Στὸ μῦθο του Αἰσχύλου, ὁ Ἀπόλλων φαίνεται νά ἦρθε ἀπὸ τὴ Δῆλο καὶ νά ἐγκαταστάθηκε στὸν τόπο χωρίς νά χρειαστεῖ νά φονεύσει τον Πύθωνα.

Στὴν Ἰφιγένεια ἐν Ταύροις του Εὐριπίδη, ἀναφέρεται ὅτι ὁ Ἀπόλλων ἐνῶ ἦταν ἀκόμα βρέφος ἔφτασε μαζί με τὴ μητέρα του Λητώ ἀπὸ τὴ Δῆλο στόν Παρνασσό κι ἐκεῖ κατέλαβε το μαντεῖο, ἀφοῦ πρῶτα σκότωσε το τεράστιο τέρας ποῦ το φύλαγε. Η Γῆ ὅμως θύμωσε γιατί με αὐτὸ τον τρόπο ἐκδιώχθηκε βίαια ἀπὸ το μαντεῖο ἡ κόρη της ἡ Θέμις κι ἄρχισε νά στέλνει προφητικά ὄνειρα στοὺς ἀνθρώπους, με σκοπό ν’ ἀποδυναμώσει τὴ δύναμη του θεοῦ Ἀπόλλωνα Το πρόβλημα ἐπιλύθηκε τελικά με παρέμβαση του Δία, ὁ ὁποῖος πῆρε το μέρος του Ἀπόλλωνα δίνοντάς του την ἐξουσία

Διαπιστώνουμε μέσα ἀπὸ αὐτά τα χαρακτηριστικά παραδείγματα ὅτι ὑπῆρχαν διάφοροι μῦθοι σχετικά με το ἀπὸ ποποῖον καί κάτω ἀπὸ ποποῖες συνθῆκες ξεκίνησε νά λειτουργεῖ το Δελφικό Μαντεῖο, το ὅποιο με τον καιρό ἐξελίχθηκε σε θρησκευτικό κέντρο της ἀρχαίας Ἑλλάδας

Η πρακτική της χρησμοδοσίας

Στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα υπήρχαν διάφορα εἴδη μαντικῆς τα ὁποία χρησιμοποιοῦνταν καί ἦταν ἰδιαίτερα δημοφιλῆ, ὅπως ἡ οἱωνοσκοπία, ἡ σπλαγχνοσκοπία, ἡ ὀνειρομαντεῖα, ἡ κληρομαντεία, ἡ ἀστρολογία κλπ. Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες δὲν ἦταν μοιρολάτρες. Ἀντιθέτως μελετοῦσαν τή φύση καί προσπαθοῦσαν νά διαβάσουν τα μηνύματά της ὥστε νά κατανοήσουν καλύτερα τις δομές του παρόντος καί νά μπορέσουν νά πορευτοῦν σωστά καί στὸ μέλλον. Δὲν θὰ πρέπει ἑπομένως νά τους κρίνουμε με βάση τον σημερινό τρόπο σκέψης, μιᾶς καί ζοῦμε σε πολύ διαφορετικούς καιρούς. Ἐπίσης, πρὶν προχωρήσουμε παρακάτω κι ἀρχίσουμε νά μιλᾶμε γιὰ τή μαντική τέχνη ὅπως αὐτὴ χρησιμοποιοῦνταν στό Δελφικό Μαντεῖο, καλό θὰ ἦταν νὰ ἐπισημάνουμε τον πολύ χρήσιμο διαχωρισμό ποῦ ἐπιχείρησε ὁ Δ. Δημόπουλος στό βιβλίο Στὸ ἄδυτο τῶν ἑλληνικῶν μαντείων.

Χωρίζει, λοιπόν, τὴ μαντική σε δύο εἴδη: την «ἔντεχνό μαντική» καὶ την «ἔνθεο μαντική». Με τον ὅρο «ἔντεχνό μαντική» ἐννοεῖ κάθε μορφή μαντικῆς, ἡ ὁποία γίνεται μέσῳ «προφητῶν», οἱ οποίοι προλέγουν το μέλλον διαβάζοντας διάφορα φυσικά σημάδια. Η μορφή αὐτὴ δὲν εἶναι ὅμως ἀξιόπιστη μιᾶς καὶ το ἀποτέλεσμα ἐξαρτᾶται ἄμεσα ἀπὸ την ἀσυνειδησίαι ἀλλὰ καὶ την ἑρμηνευτική ἱκανότητα των λειτουργῶν του. Ἐνῶ, ἡ «ἔνθεος μαντική» ἀναφέρεται στὶς προφητεῖες ποῦ δίνονταν στοὺς πιστούς ἀπὸ τον ἴδιο τον θεό μέσῳ των ἀντιπροσώπων του. Τέτοια εἶναι κι ἡ περίπτωση του Δελφικοῦ Μαντείου, ὅπου ἡ Πυθία χρησμοδοτούσε διά στόματος του θεοῦ Αὐτό εἶναι καὶ το εἶδος της μαντικῆς τέχνης ποῦ ἐξυψώνει τον ἄνθρωπο, γι’ αὐτὸ καὶ δὲν θὰ πρέπει νὰ ὑποβιβάζεται στὸ ἐπίπεδο της «ἐντέχνου μαντικῆς». Δὲν εἶναι ἄλλωστε τυχαῖο το γεγονός ὅτι το μόνο εἶδος μαντικῆς ποῦ ἔχει ἐπιβιώσει καὶ χρησιμοποιεῖται μαζικά ἀπὸ ἑκατομμύρια ἀνθρώπους εἶναι ἡ «ἔντεχνος μαντική», ἐνῶ ἡ «ἔνθεος μαντική» χάθηκε μαζί με την καταστροφή των μαντείων.

Ὅπως ἦταν φυσικό, οἱ πιστοί εἶχαν σε πολύ ὑψηλή ἐκτίμηση τους χρησμούς ποῦ ἔδινε το Μαντεῖο καθώς θεωροῦσαν ὅτι τους μιλάει ὁ ἴδιος ὁ Ἀπόλλων Η Πυθία καὶ οἱ ἱερεῖς του Μαντείου ἦταν ἁπλά τα φερέφωνα του θείου λόγου. Η πρόσβαση στὸ Μαντεῖο ἦταν ἐλεύθερη σε κάθε πιστό ποῦ ἤθελε νὰ συμβουλευτεῖ τον θεό, ὄχι ὅμως καὶ σε ὁποιοδήποτε ἤθελε νὰ παρίσταται στὴν τελετή ἀπὸ περιέργεια. Η εἴσοδος στὸ ἱερὸ ἀπαγορευόταν μόνο στὶς γυναῖκες Μποροῦσαν ὅμως νὰ στείλουν κάποιον ἀντιπρόσωπο γιὰ νὰ θέσει στὴν Πυθία ἀντί γι’ αὐτές τα ἐρωτήματά τους.

Ο Πλούταρχος στὰ Ἠθικά ἀναφέρει ὅτι ἡ Πυθία ἀρχικὰ χρησμοδοτούσε μία φορά τον χρόνο, στὶς 7 του μῆνα Βυσίου (μέσα Φεβρουαρίου-Μαρτίου), μέρα των γενεθλίων του Ἀπόλλωνα Ἀπὸ τον 6ο αἰῶνα π.Χ. ὅμως ποὺ οἱ πιστοί ἄρχισαν νὰ πληθαίνουν, το Μαντεῖο ἄρχισε νὰ χχρησμοδοτεί στὶς 7 κάθε μῆνα, πλήν των «ἀποφράδων ἡμερῶν», ὅπου δὲν μποροῦσε νὰ δώσει χρησμό ἡ Πυθία καὶ τους τρεῖς χειμερινούς μῆνες, τότε ποὺ ο Ἀπόλλωνας ταξίδευε στοὺς Ὑπερβορεῖους καὶ την ἐξουσία του ἱεροῦ χώρου ἀναλάμβανε ὁ ἀδερφός του Διόνυσος.

Η διαδικασία ποὺ θά ἔπρεπε ν’ ἀκολουθήσουν ὅλοι ὅσοι ζητοῦσαν χρησμό ἦταν ἡ ἐξῆς: κατ’ ἀρχήν πρὶν μποῦν στὸ ἄδυτο, ἔπρεπε νὰ πληρώσουν στοὺς ἱερεῖς τον «πέλανο», ἕνα εἶδος γλυκοῦ, καὶ νὰ φέρουν κάποια ζῶα γιὰ τις θυσίες ποὺ γίνονταν πρὶν τὴ χρησμοδοσία. Ἐπίσης, ἔπρεπε νὰ γνωστοποιήσουν στοὺς ιερείς ἐκ των προτέρων τα ἐρωτήματά τους. Στὴ συνέχεια καθοριζόταν με κλήρωση ἡ σειρά με την ὁποία θά ἔμπαιναν στὸ ἱερὸ γιὰ νὰ πάρουν τον χρησμό τους. Σε πολύ συγκεκριμένες περιπτώσεις, κάποιοι πιστοί ἀπολάμβαναν γιὰ τιμητικούς λόγους το δικαίωμα της «προμαντείας», ἔπαιρναν δηλαδή χρησμό πρὶν ἀπὸ τους ὑπόλοιπους Σημαντικό ρόλο στὴν ὅλη διαδικασία ἔπαιζε ὁ ἐξαγνισμός στὴν Κασταλία πηγή, ποὺ ἀφοροῦσε τόσο την Πυθία ὅσο καὶ τους ἱερεῖς καὶ αὐτούς ποὺ ζητοῦσαν χρησμό.

Ἀφοῦ, λοιπόν, ἐξαγνίζονταν ἔμπαιναν μέσα στὸ ἄδυτο κι ὁδηγοῦνταν σε μία εἰδική θέση μπροστά στὴ Πυθία, χωρίς ὅμως νὰ μποροῦν νὰ τὴ δοῦν Τους χώριζε ἕνα παραπέτασμα. Η Πυθία μασῶντας φύλλα δάφνης καὶ πίνοντας νερό ἀπὸ την Κασσωτίδα πηγή ἄκουγε τα ἐρωτήματά καὶ χρησμοδοτοῦσε. Οἱ χρησμοί ἦταν συνήθως ἔμμετροι, σε δακτυλικό ἑξάμετρο ἄν καὶ καθοριστικό ρόλο γιὰ το ποῖο ἀκριβῶς θά ἦταν το μέτρο του χρησμοῦ ἔπαιζε πάντα το εἶδος του, σε ποῖον δινόταν ἀλλὰ καὶ ὁ βαθμός του προβλήματος. Κάποιες φορές ἡ Πυθία κατέφευγε καὶ σε κληρομαντεία, εἰδικὰ ὅταν τα ἐρωτήματα ἀφοροῦσαν διαζευκτικές ἐρωτήσεις κι ὅταν δὲν ὑπῆρχε πολύς χρόνος γιὰ χάσιμο. Ἐπίδη ὁ λόγος της Πυθίας ἦταν συνήθως δυσκολονόητος καὶ γεμᾶτος γρίφους, οἱ ἱερεῖς του ναοῦ καλοῦνταν νά’ ἀποκωδικοποιήσουν καὶ νὰ μεταφέρουν το μήνυμα του θεοῦ στοὺς χρηστηριαζόμενους.

Εἴπαμε ὅμως λίγο πιὸ πάνω ὅτι υπήρχαν κάποιες μέρες ποῦ ἡ Πυθία δὲν μποροῦσε νὰ χρησμοδοτήσει. Οἱ ἱερεῖς του Μαντείου γιά νὰ διαπιστώσουν ἄν ὁ θεός ἐπιθυμοῦσε νὰ ἀπαντήσει μέσῳ της Πυθίας στὶς ἐρωτήσεις των πιστῶν κατέβρεχαν με κρύο νερό μία κατσίκα. Ἄν το ζωντανό ἔτρεμε, τότε ἐκείνη τὴ μέρα μποροῦσε νὰ χρησμοδοτήσει ἡ Πυθία. Ἄν δὲν ἔτρεμε, τότε ὅλοι οἱ πιστοί καλοῦνταν νὰ ἔρθουν μία ἄλλη μέρα. Ο Πλούταρχος, ὁ ὁποῖος ὑπῆρξε κι ὁ ἴδιος ἱερέας του Δελφικοῦ Μαντείου, κάνει λόγο γιά μία περίπτωση ὅπου ἐνῶ ἡ κατσίκα δὲν ἄρχισε νὰ τρέμει, οἱ ἱερεῖς της ἔριξαν παγωμένο νερό ὥστε νὰ ἐκβιάσουν τὴ διαδικασία. Η Πυθία ἄρχισε νὰ χρησμοδοτεῖ ἐκείνη τὴ μέρα παρά τὴ θέληση τὴ δική της ἀλλὰ καὶ του θεοῦ Ἀπὸ το στόμα της ὅμως ἄρχισαν νὰ βγαίνουν κάποιες ἄναρθρες κραυγές λές καὶ εἶχε καταληφθεῖ ἀπὸ δαίμονα καὶ οὐρλιάζοντας πετάχτηκε ἔξω ἀπὸ το ἱερό, τρομάζοντας ὅλους ὅσοι παρευρίσκονταν μέσα σ’ αὐτὸ Σε λίγες μέρες ἡ Πυθία πέθανε.

Πυθία, ἡ ἐκπρόσωπος του Ἀπόλλωνα

Η Πυθία γιά νὰ ἀποσαφηνίσουμε μία συχνή παρανόηση δὲν ἦταν ἕνα συγκεκριμένο πρόσωπο, ἀλλὰ τίτλος ποῦ δινόταν στὶς προφήτισσες του Ἀπόλλωνα ποῦ ἐπιλέγονταν γιά νὰ ἀφιερώσουν τὴ ζωή τους στὴν ὑπηρεσία του. Ἀρχικά, οἱ πρῶτες Πυθίες ἦταν νεαρές, παρθένες κοπέλες. Μετά ἀπὸ ἕνα συμβάν ὅμως ὅπου νέας ἄνδρας ποῦ εἶχε ἔρθει νὰ ζητήσει χρησμό, ἐρωτεύτηκε μία Πυθία καὶ την ἔκλεψε, οἱ Πυθίες ἦταν γυναῖκες προχωρημένης ἡλικίας, γύρω στὰ 50, συνήθως παντρεμένες με παιδιά. Ἀπὸ τὴ στιγμή ὅμως ποῦ μία γυναῖκα με οἰκογένεια καλοῦνταν νὰ ὑπηρετήσει τον Ἀπόλλωνα, ἐγκατέλειπε το σπίτι καὶ την οἰκογένειά της κι ἔμενε σ’ ἕνα συγκεκριμένο οἴκημα ἐντὸς του ναοῦ γιά νὰ διατηρεῖται ἀμόλυντη Φοροῦσε ἄσπρα ροῦχα καὶ ζοῦσε με βάσει τους κανονισμούς ποῦ της εἶχαν θέσει ἐξ ἀρχῆς οἱ ἱερεῖς. Δὲν χρειαζόταν νὰ ἔχει κάποια συγκεκριμένη μόρφωση, οὔτε καὶ κάποιες ἱκανότητες ἐνόρασης ἡ διορατικότητας. Στὴν ἀρχὴ ἦταν μία ἡ Πυθία.

Ὅσο ὅμως τα χρόνια περνοῦσαν κι ἡ φήμη του Μαντείου μεγάλωνε οἱ Πυθίες ἦταν συνήθως τρεῖς Το ποῖες ἀκριβῶς ἦταν αὐτὲς οἱ γυναῖκες, με ποῖα κριτήρια ἐπιλέγονταν ἀλλὰ καὶ πῶς ἀκριβῶς ἔρχονταν σε ἐπαφῆ με το θεῖο καὶ χρησμοδοτοῦσαν, εἶναι ἐρωτήσεις ποῦ δύσκολα μποροῦν νὰ βροῦν ἀπάντηση Παρ’ ὅλο ποῦ ἔχουν σωθεῖ πολλές μαρτυρίες ἀνθρώπων ποῦ εἴτε διετέλεσαν ιερείς του ναοῦ, εἴτε ἔφτασαν στοὺς Δελφούς γιά νὰ ζητήσουν τὴ συμβολή του θεοῦ, ἡ ἀρχαιολογική σκαπάνη δὲν ἔχει φέρει μέχρι στιγμῆς στό φῶς κάποια εὑρήματα ποῦ θὰ μποροῦσαν νὰ διαλευκάνουν το μυστήριο της χρησμοδοσίας. Μάλιστα, ἡ ἔρευνα των ἀρχαιολόγων κατέληξε στό συμπέρασμα ὅτι σ’ αὐτὴ την περιοχή δὲν ὑπῆρχε κάποιο χάσμα γῆς ἀπ’ το ὁποῖο νὰ ἐκλύονταν ἀναθυμιάσεις Ὅπως καταλαβαίνουμε, το κουβάρι περιπλέκεται ἀκόμα περισσότερο γεννῶντας νέα ἐρωτήματα

Το Μαντεῖο κι ὁ ρόλος του στὴν ἀρχαία ἑλληνική ἱστορία

Ὅσο παράξενη καὶ νὰ μας φαίνεται σήμερα ὅλη αὐτὴ ἡ διαδικασία, θὰ πρέπει νὰ τονίσουμε ὅτι δὲν προβλημάτιζε καθόλου τους ἀρχαίους Ἕλληνες, οἱ ὁποῖοι ἔσπευδαν σωρηδόν γιά νὰ συμβουλευτοῦν το Μαντεῖο Η ἐμπιστοσύνη τους στὴ δύναμη του Μαντείου ἦταν τόσο μεγάλη ποῦ το συμβουλεύονταν γιά πλεῖστα θέματα, τόσο γιά πολιτικά ὅσο καὶ γιά προσωπικά ζητήματα. Ὄχι μόνο φτωχοί ἄνθρωποι ἀλλὰ καὶ βασιλιᾶδες κατέφευγαν στό Μαντεῖο ἡ ἔστελναν τους ἀντιπροσώπους τους προκειμένου νὰ ζητήσουν βοήθεια ἀπὸ τον θεό. Πολλές φορές κατέφθαναν καὶ ἀντιπροσωπεῖες ἀπὸ πόλεις ποῦ εἶχαν πληγεῖ ἀπὸ κάποια φυσική καταστροφή καὶ ζητοῦσαν ἐξιλέωσε

Σε περιόδους κρίσης το πρῶτο πρᾶγμα ποῦ ἔκαναν οἱ Ἕλληνες πρὶν ἀναλάβουν δράση ἦταν νὰ συμβουλευτοῦν το Μαντεῖο Ο πιὸ σημαντικός ρόλος ὅμως ποῦ ἔπαιξε το Μαντεῖο των Δελφῶν ἔχει νὰ κάνει με τὴ στάση ποῦ κράτησε καὶ τον τρόπο με τον ὁποῖο χειρίστηκε τους ἀποικισμούς ποῦ ἔλαβαν χώρα τον 8ο – 6ο αἰῶνα π.Χ.

Κατά τὴ διάρκεια αὐτῶν των αἰώνων οἱ Ἕλληνες ἀποίκισαν τα παράλια της Μικράς Ἀσίας, τον Ἑλλήσποντο καὶ τον Εὔξεινο Πόντο, την Κάτω Σικελία καὶ ἔφτασαν μέχρι καὶ τα παράλια της Ἀφρικῆς, ἱδρύοντας ἑκατοντάδες ἀποικίες, οἱ περισσότερες ἐκ των ὁποίων ἐπρόκειτο νὰ σημειώσουν μία λαμπρή πορεία ποῦ ἔμελλε νὰ ἀλλάξει γιά πάντα τον ἑλληνισμό καὶ τον ὑπόλοιπο κόσμο. Ἕνα μεγάλο μέρος αὐτῆς της ἐπιτυχίας θὰ πρέπει ν’ ἀποδοθεῖ καὶ στό Μαντεῖο των Δελφῶν ὁ ρόλος του ὁποίου, ὅπως φαίνεται ἀπὸ τα ἱστορικά στοιχεῖα, ἦταν μείζονος σημασίας.

Οἱ ἄποικοι ξεκινῶντας νὰ καταλάβουν μία ξένη περιοχή, πολύ μακριά ἀπὸ τὴ γενέτειρά τους γνώριζαν πολύ καλά ὅτι θὰ καλοῦνταν ν’ ἀντιμετωπίσουν μεγάλους κινδύνους. Γι’ αὐτὸ καὶ εἶχαν ἀνάγκη ἀπὸ τὴ βοήθεια καὶ την εὐλογία των θεῶν, την ὁποία ἐπιδίωκαν νὰ ζητήσουν ἀπὸ τον θεό Ἀπόλλωνα, μιᾶς καὶ το Μαντεῖο ἀποτελοῦσε ἐκείνη την ἐποχῆ το κατεξοχήν θρησκευτικό κέντρο του Ελλαδικού χώρου. Ο Ἀπόλλωνας, ὅπως φαίνεται ἀπὸ τους χρησμούς ποῦ ἔχουν σωθεῖ, ἄλλες φορές ἔδινε ἁπλά τὴ συγκατάθεση καὶ την εὐλογία του κι ἄλλες φορές τους ὑποδείκνυε ἀκόμα καὶ σε ποῖα ἀκριβῶς περιοχή νὰ πᾶνε ἡ ὅριζε ὁ ἴδιος τον επικεφαλής του αποικισμού.

Τό Ὄνομα Ἕλλην καὶ ἡ Ἐννοιολογική του Σημασία

Τό Ὄνομα Ἕλλην καὶ ἡ Ἐννοιολογική του Σημασία


Ὅλοι εἴμεθα Ἕλληνες! Οἱ νόμοι μας, ἡ φιλολογία μας, ἡ Θρησκεία μας, οἱ τέχνες μας ἔχουν τις ρίζες τῶν στὴν Ἑλλάδα. Ὁ ἀνθρώπινος τύπος καὶ το ἀνθρώπινο πνεῦμα ἔφθασαν στὴν τελειότητα στὴν Ἑλλάδα"

Βλ. Πέρσυ Σέλλεϋ (1792-1822) "Ελλάς"

1. Ποτέ στὴν ἀρχαιότητα, στὴ ρωμαϊκή, ρωμαιοβυζαντινή καὶ μεταβυζαντινή περίοδο (στὰ 400 χρόνια της ὀθωμανικῆς κυριαρχίας), το ὄνομα Ἕλλην δὲν πολιτογραφήθηκε σὰν δηλωτικό φυλετικῆς καὶ ἐθνικῆς καταγωγῆς ἐκείνου ποῦ το ἔφερε.

Αὐτὸ, καὶ στὶς τέσσερις αὐτὲς περιόδους, συμβόλιζε καὶ ἐξέφραζε τον φορέα τῶν ψηλοτέρων, ὡραιοτέρων καὶ τελειοτέρων πνευματικῶν, φιλοσοφικῶν, θρησκευτικῶν, πολιτιστικῶν, ἀνθρωπιστικῶν, πολιτικῶν, κοινωνικῶν κ.λπ. ΙΔΕΩΔΩΝ ποῦ ἀπὸ τους πανάρχαιους προϊστορικούς χρόνους μέχρι την ἐποχῆ μας μπόρεσε ὁ Ἄνθρωπος νὰ συλλάβει, ἐνστερνιστεῖ, λατρεύσει καὶ μεταδώσει καὶ στοὺς ἄλλους Ἀνθρώπους.

Ἀκόμα αὐτὸ, καὶ στὶς τέσσερις αὐτὲς περιόδους, ἀποτελοῦσε το διαχωριστικό ὁρόσημο ἀνάμεσα στοὺς βάρβαρους, δηλαδή στοὺς ἀπολίτιστους λαούς (Ἑβραίους, Βορειοευρωπαῖους, Εὐρωασιάτες καὶ Πέρσες), καὶ κείνους ποῦ εἶχαν ἐκπολιτιστεῖ, δηλαδή ὅσους εἶχαν ἀσπασθεῖ καὶ ἀκολουθοῦσαν ("χρώμενοι της Ἑλλάδος φωνῆς" ὁμιλοῦσαν την ἑλληνική γλῶσσα) τον Πολιτισμό, τις πνευματικές, φιλοσοφικές, θρησκευτικές, ἀνθρωπιστικές, πολιτικές, κοινωνικές ἀξίες, ἀρχὲς καὶ παραδόσεις τῶν Ἑλλήνων.

Ἡ πολιτογράφηση του ὀνόματος Ἕλλην, σὰν δηλωτικοῦ φυλετικῆς καὶ ἐθνικῆς καταγωγῆς, ἔγινε μόνο μετά την ὁριστική (το 1821) καταστροφή της πνευματικοπολιτιστικής Αὐτοκρατορίας τῶν Ελλήνων και την "κατασκευή" του Κρατιδίου ποῦ ὀνόμασαν Νέα Ἑλλάδα.

Τὸ ὄνομα Ἕλλην οὔτε ὑποδήλωνε ΠΟΤΕ, οὔτε ὑποδηλώνει, οὔτε εἶναι ΔΥΝΑΤΟ (ἐκ της γραμματικῆς καὶ ἐννοιολογικῆς του ἐτυμολογίας) νὰ ὑποδηλώσει τον Ἰθαγενῆ, τον αὐτόχθονα (χθών-αυτός = κείνους ποῦ γεννήθηκε στὸν συγκεκριμένο γεωγραφικό χῶρο ποῦ λέγεται Ἑλλάδα-στή γῆ της Ἑλλάδος), ἡ τον Γαιήοχο ή Γαιούχο, τον ἀπὸ ή ἐπὶ της Γαίας-γῆς = περιοχῆς, ἐδάφους, καὶ χώρας γεννηθέντα, οὔτε τον αὐτόνομο (σ' ἀντίθεση με τον ὑπήκοο) = ἐλεύθερο Ἄνθρωπο ὁ ὁποῖος σέβεται καὶ τηρεῖ τις παραδόσεις, ἀξίες καὶ ἀρχὲς (πολιτιστικές, πνευματικές, λατρευτικές, κοινωνικές κ.λπ.) καὶ τους θεσμούς καὶ νόμους της Πολιτείας στὴν ὁποία γεννήθηκε καὶ γαλουχήθηκε (στὴ συγκεκριμένη περίπτωση της Ἑλληνικῆς σήμερα καὶ στὴν ἀρχαιότητα της Ἀθηναϊκῆς, Σπαρτιατικῆς, Κρητικῆς, Μακεδονικῆς, Αἰτωλικής, Κορινθιακής κ.λπ.), οὔτε φυσικά τον Ὑπήκοο = Πολίτη, ὁ ὁποῖος μπορεῖ νὰ ἔχει ὁποιαδήποτε φυλετική ἢ ἐθνική καταγωγή καὶ νὰ ἀκολουθεῖ καὶ νὰ τηρεῖ ὁποιεσδήποτε πολιτιστικές, λατρευτικές κ.λπ. παραδόσεις, ἀρχὲς καὶ ἀξίες, ἀλλὰ ποῦ ἁπλῶς μόνο εἶναι ὑποχρεωμένος νὰ σέβεται καὶ τηρεῖ τὴ γραπτή, καὶ ὄχι ἐθιμική, Νομοθεσία της χώρας, ἡ της Πόλης της ὁποίας ζήτησε νὰ τον ἀναγνωρίσει σὰν Πολίτη της = Ὑπήκοό της κι' ἐκείνη ἔκανε ἀποδεκτή την αἰτήση του.

2. Το ὄνομα Ἕλλην οὔτε εἶχε, οὔτε ἔχει, οὔτε μπορεῖ νὰ ἀποκτήσει ἐθνικὴ σημασία καὶ ἐθνικὸ περιεχόμενο. Εἶχε, ἔχει καὶ θὰ ἔχει ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ σημασία καὶ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ περιεχόμενο. Γιατί οὔτε γραμματικά, οὔτε ἐννοιολογικά δὲν ἐκφράζει καὶ δὲν ὑποδηλοῖ τους ὄρους Ἰθαγένεια καὶ Ἐθνικότητα.

Ἕλλην μπορεῖ νὰ εἶναι ὁ ὁποιοσδήποτε, ἀπὸ ὁποιαδήποτε Φυλή καὶ σε ὁποιοδήποτε μέρος της γῆς καὶ ἐάν γεννήθηκε, ἀρκεῖ μόνο νὰ ἔχει, ἀπὸ τους γονεῖς του, ἡ το περιβάλλον του (πολιτειακό, κοινωνικό κ.λπ.) γαλουχηθεῖ καὶ ἀνδρωθεῖ με τα ἰδεώδη, τις ἀρχὲς, ἀξίες καὶ παραδόσεις του Ἑλληνισμοῦ.

Δύο πολύ μεγάλοι Ἕλληνες, πολύ ἀνώτεροι ἀπὸ πολλούς ἀπὸ μας ποῦ ἔχουμε γεννηθεῖ στὴν Ἑλλάδα, ἔχουμε καθαρό ἑλληνικό αἷμα (Α' ἡ Αβ' θετικό), ἑλληνική Ἰθαγένεια, παίδευση καὶ Ὑπηκοότητα ἦταν π.χ.:

1) Ο γεννημένος στὴν Γαλατία, με πολύ βαθειά ριζωμένη στὴ γῆ της την γενεαλογική του ρίζα,ΜΕΓΙΣΤΟΣ Ρωμαῖος Αὐτοκράτορας Ἰουλιανός, ὁ δικαίως ἐπονομασθείς ΗΛΙΟΣ, ποῦ ἐπειδή καὶ κατά την τελευταία του πνοή συνέχιζε νὰ παραμένει Ἕλλην ἀρνούμενος νὰ γίνει Βάρβαρος - Ἰουδαιοχριστιανός - Ἑβραῖος, ἀποκλήθηκε, ἀπὸ τους Ἑβραίους καὶ Ἰουδαιοχριστιανούς, Παραβάτης.

Καὶ 2) Ο ΜΕΓΑΛΟΣ Φιλόσοφος Πρφύριος ὁ Τύριος (234-310 μ.Χ.) ὁ ὁποῖος γεννήθηκε στὴ Βαβυλῶνα, ἀπὸ γονεῖς Βαβυλώνιους, ποῦ καὶ αὐτῶν ἡ γενεαλογική ρίζα ἦταν βαθειά ριζωμένη στὴ βαβυλώνια γῆ, καὶ ποῦ στὸν τάφο του ἀκόμα, με τις ὑποθῆκες του το "ΚΑΤΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ", το "ΠΡΟΣ ΑΝΕΒΥ ΕΠΙΣΤΟΛΗ" καὶ το "ΠΡΟΣ ΜΑΡΚΕΛΛΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗ", συνεχίζει νὰ παραμένει Ἕλληνας.

3. Το ὄνομα Ἕλλην δὲν παράγεται ἀπὸ το Ἑλλὰς, ἀλλὰ το δεύτερο ἀπὸ το πρῶτο. Ἕλλην, Ἑλλάς, Ἑλληνισμός καὶ Ἔθνος τῶν Ἑλλήνων εἶναι δύο ὀνόματα καὶ δύο ὅροι με ἀλληλοεξαρτώμενες ἔννοιες ἀλλὰ με διαφοροποιημένο το σημασιολογικό τους περιεχόμενο.

4. Σε κανένα ἀπὸ τα περισωθέντα ἔργα τῶν Ἀρχαίων Ἑλλήνων συγγραφέων (ἀπ' ὅσα ἔχω ὑπ' ὄψη μου) δὲν γίνεται, οὔτε ἄμεση, οὔτε ἔμμεση ἐννοιολογική ἑρμηνεία του ὀνόματος Ἕλλην. Η μόνη ἑρμηνεία ποῦ γίνεται, σε πολλά ἀπ' αὐτὰ τα ἔργα, εἶναι ἐτυμολογική.

Ὅλοι οἱ Ἀρχαῖοι, μεταγενέστεροί τους καὶ νεώτεροι Συγγραφεῖς ποῦ ἔχουν ἐτυμολογήσει την καταγωγή του ὀνόματος Ἕλλην ἔχουν στηριχτεῖ στὴν ἑρμηνεία ποῦ ἔχει δώσει ὁ Ὅμηρος (Ὀδύσσεια Δ' 726 καὶ Ἰλιάδα Β' 683 καὶ Στ' 684), ὁ ὁποῖος ἀναφέρει ὅτι αὐτὸ παράγεται ἀπὸ το Ἑλλάς, την πόλη της Θεσσαλίας την ὁποία ἔκτισε ὁ Ἕλλην ὁ Γυιός του Δευκαλίωνα.

Την ἴδια ἑρμηνεία του Ὁμήρου ἔχουν υἱοθετήσει καὶ ὅλα τα ὀρθογραφικά, ἑρμηνευτικά καὶ ἐτυμολογικά λεξικά της Ἀρχαίας καὶ Νέας Ἑλληνικῆς γλώσσας, ὅπως π.χ. του Ἡσυχίου, Εὐσταθίου, Στέφανου Βυζαντίου, Λίντελ Σκώτ, Γαζή, Βερναρδάκη, Σακελλαρίου, Κωνσταντινίδη, Χατζιδάκη, Δημητράκου. Σε κανένα ὅμως ἀπὸ τα λεξικά αὐτὰ δὲν γίνεται ἐννοιολογική ἑρμηνεία του ὀνόματος αὐτοῦ.

Πολλοί νεώτεροι Ἱστορικοί, Φιλόλογοι καὶ Γλωσσολόγοι δίδουν καὶ μία δεύτερη ἐτυμολογική ἑρμηνεία.

Κατά την ἑρμηνεία αὐτή αὐτὸ παράγεται ἀπὸ το ὄνομα Ἑλλάς-Έλλοι.

Το ὄνομα αὐτὸ το ἔφερε ἕνα ἀπὸ τα ἀρχαιότερα ἱερατικά γένη το ὁποῖο ἰεράτευε κληρονομικῶς στὸ Ἱερὸ του Δία στῆ Δωδώνη της Ἠπείρου.

Καὶ ἡ πρώτη καὶ ἡ δεύτερη ἑρμηνεία, ὅπως βλέπουμε εἶναι μόνο ἐτυμολογική καὶ ὄχι ἐννοιολογική. Καὶ σὰν ἐτυμολογικές ὅμως δὲν εἷναι σωστές. Δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι σωστές γιὰ τους ἁπλούστατους λόγους:

1ος) Ἀφοῦ, κατά την πρώτη ἐτυμολόγηση, ὁ Ἕλλην, ὁ Γυιός του Δευκαλίωνα, ἔκτισε την Πόλη: Ἑλλὰς, το πρῶτο ὄνομα προηγεῖται του δευτέρου. Ἑπομένως εἶναι καὶ φυσιολογικό καὶ λογικό νὰ παράγεται το Ἑλλάς ἀπὸ το Ἕλλην καὶ ὄχι το ἀντίθετο.

2ος) Το Ἑλλάς-Έλλοι, ποῦ κατά την δεύτερη ἐτυμολόγηση παράγεται το Ἕλλην-Έλληνες, παράγεται ἀπὸ το Ἑλλοπία. Ἑλλοπία ὀνομαζόταν ὁ κάμπος της Ἠπείρου (σημερινός τῶν Ἰωαννίνων) στὸν ὁποῖο ἦταν κτισμένος ὁ Ναός του Δωδωναῖου Διός. Ἀπὸ το ὄνομα αὐτὸ ἀποκλήθηκαν Ἕλλοποι, διατηρῶντας ταυτόχρονα καὶ το προηγούμενό τους, το Σέλλοι, μόνο οἱ ἱερεῖς ποῦ ὑπηρετοῦσαν στὸν Ναό αὐτὸ.

Το δεύτερο το Σέλλοι, το εἶχαν πρὶν πᾶνε (στὴν πεδιάδα της Ἑλλοπίας, ὅπου καὶ το Ἑλλοποι, καὶ στὴν κοιλάδα αὐτῆς Τομάρου, σημερινή Ὀλύτσικας, ἀπὸ ὅπου καὶ το τρίτο τους ὄνομα Τόμαροι, ἡ Τούμαροι) στὴν Δωδώνη. Αὐτὸ το εἶχαν πάρει ἀπὸ την πελασγική πόλη της Θεσπρωτίας Ἕλλα, ἡ Σέλλα ποῦ καὶ αὐτὴ το εἶχε πάρει ἀπὸ τον ποταμό Σελλήεντα (Κωκκυτόν) της αὐτῆς περιοχῆς.

3ος) Ὅλοι οἱ μετά-ὀμηρικοί Συγγραφεῖς, οἱ Ἀλεξανδρινοί, Ρωμαῖοι καὶ Βυζαντινοί Ἱστορικοί καὶ Λεξικογράφοι, ὅπως καὶ οἱ Νέοι, Νεώτεροι καὶ Σύγχρονοι Ἕλληνες καὶ ξένοι Ἱστορικοί, Φιλόλογοι, Ἐθνολόγοι καὶ Γλωσσολόγοι ἐνῶ στηρίζονται, κυρίως, στὴν ὁμηρική ἐτυμολόγηση ἔχουν ταυτοχρόνως υἱοθετήσει καὶ την ἑρμηνεία του Ἀπολλόδωρου, ὁ ὁποῖος, ὅπως ἔχουμε δεῖ σε προηγούμενες σελίδες καὶ ὅπως θὰ ξαναδοῦμε ἀμέσως παρακάτω, γράφει: "Ο ἴδιος μὲν ὁ Ἕλλην ὀνόμασε Ἕλληνας αὐτούς ποῦ πρωτύτερα ὀνομάζοντο Γραικοί...".

Μόνο οἱ τρεῖς παραπάνω λόγοι ἀποκλείουν, καὶ την πιθανότητα ἀκόμα νὰ εἶναι σωστή ἡ ἐτυμολόγηση του Ὁμήρου καὶ κατ' ἐπεκτάσει καὶ ὅλες οἱ ἄλλες, ποῦ στηρίζονται σ' αὐτὴν ἡ στὰ ὀνόματα Ἕλλος -Ἕλλοι, Σέλλος-Σέλλοι.

Ἑπομένως το Ἕλλην-Έλληνες, ἡ Ἑλλαν της δωρικῆς καὶ αἰολικῆς, δὲν μπορεῖ νὰ παράγεται, οὔτε ἀπὸ το Ἕλλας, οὔτε ἀπὸ το Ἑλλοι ή Σέλλοι, οὔτε ἀπὸ το Ἑλλα ή Σέλλα.

Οὔτε ἡ γραμματική του ἐτυμολογία, οὔτε, κυρίως, ἡ ἐννοιολογική του σημασία του ἀφήνουν περιθώρια νὰ προέρχεται ἀπ' αὐτή. Ἀντιθέτως, ὅπως προαναφέρεται, το Ἑλλάς παράγεται ἀπ' αὐτό.

ΙΩΑΝΝΗΣ Π. ΦΟΥΡΑΚΗΣ, "Ἑβραῖοι: Οἱ Πλαστογράφοι της Ἑλληνικής Ἱστορίας", Βιβλίο Πρῶτο - Ἡμίτομος Α', σελ. 36-40.

Ὁ μῦθος τῆς Μαύρης Θάλασσας

 

Ὁ Εὔξεινος Πόντος ἢ Μαύρη Θάλασσα εἶναι ἐσωτερικὴ θάλασσα μεταξὺ τῆς νοτιοανατολικῆς Εὐρώπης καὶ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας.Ο ὅρος «Μαύρη Θάλασσα» δὲν ἐντοπίζεται 

σὲ ἡμερομηνία νωρίτερα τοῦ 12ου αἰῶνα. 

Ὁ Στράβων ἀναφέρει πὼς στὴν ἀρχαιότητα, ὁ Εὔξεινος Πόντος συχνὰ ἀποκαλεῖτο ἁπλὰ Πόντος (δηλαδὴ «Θάλασσα»). 

Ὁ Ἡρόδοτος, ὡστόσο, κάποια στιγμὴ στὸ ἔργο του χρησιμοποιεῖ ἐναλλακτικὰ τοὺς ὅρους Ἐρυθρὰ Θάλασσα καὶ Νότιος Θάλασσα. 

Ἡ Ἑλληνο-Ρωμαϊκὴ παράδοση ἀναφέρεται στὴ Μαύρη Θάλασσα ἀποκλειστικὰ ὡς Εὔξεινο Πόντο, δηλαδὴ Φιλόξενη Θάλασσα. 

Ὁ ὅρος ἀποτελεῖ εὐφημισμὸ ποὺ ἀντικατέστησε τὸν πρότερο ὅρο Ἄξεινος Πόντος (δηλ. Ἀφιλόξενη Θάλασσα), τὸν ὁποῖο πρωτοσυναντᾶμε στὸν Πίνδαρο (ἀρχὲς τοῦ 5ου αἰῶνα π.Χ.). Ὁ Στράβων πιστεύει πὼς ὁ Εὔξεινος Πόντος ἀποκαλεῖτο ἀφιλόξενος πρὸ τῆς Ἑλληνικῆς ἀποικιοποίησης, ἀφ' ἑνὸς γιατί ἡ διάπλευσή του ἦταν δύσκολη, καὶ ἀφ' ἑτέρου διότι οἱ ἀκτές του κατοικοῦνταν ἀπὸ ἄγριες φυλές, καὶ πὼς τὸ ὄνομα ἄλλαξε σὲ φιλόξενος ἀφοῦ οἱ [Μιλήσιοι] ἀποίκησαν τὴν περιοχή, καθιστῶντας την μέρος τοῦ Ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ. 

Ο κατακλυσμός, ο Νώε, ο Δευκαλίωνας και το Έπος του Γκιλγκαμές!

Εἶναι γεγονὸς ὅτι σὲ κάθε σχεδὸν πολιτισμὸ ποὺ ἐμφανίστηκε ποτὲ στὴ Γῆ ὑπάρχει ἕνας θρῦλος γιὰ ἕναν κατακλυσμὸ ποὺ συνέβη στὰ παλιὰ ἐκεῖνα χρόνια καὶ ξεκλήρισε τὴν οἰκουμένη. 

Οἱ λεπτομέρειες ποικίλουν ἀλλὰ ἡ βασικὴ πλοκὴ παραμένει ἡ ἴδια: ἡ πλημμύρα ἀφανίζει τοὺς πάντες ἐκτὸς ἀπὸ λίγους καὶ ἐκλεκτούς. 

Ἡ βίαιη πλημμύρα ποὺ ἐξαφανίζει λοιπὸν ὀργανωμένες κοινωνίες διαπερνᾶ τὴ μυθολογία ἑκατοντάδων κυριολεκτικὰ πολιτισμῶν, ἀπὸ τὴ Μέση Ἀνατολὴ καὶ τὴν Ἀμερικὴ μέχρι τὴν Ἰνδία, τὴν Κίνα καὶ τὴ Νότια Ἀσία, γιὰ νὰ ἀναφέρουμε μερικὰ μόνο. 

Οἱ ἀκαδημαϊκοὶ ἔχουν μάλιστα ἐντοπίσει στοὺς ἀναρίθμητους μύθους ὁμοιότητες ποὺ δὲν μποροῦν νὰ ἀγνοηθοῦν: 

Μελετῶντας περισσότερες ἀπὸ 200 ἀντίστοιχες ἱστορίες κατακλυσμοῦ, ὁ ἐρευνητὴς James Perloff παρατήρησε ὅτι ἡ ἰδέα τῆς πλανητικῆς πλημμύρας παρατηρεῖται στὸ 95% τῶν λαϊκῶν παραδόσεων, οἱ ἄνθρωποι σώζονται μὲ τὴ βοήθεια καραβιοῦ στὸ 70% ἐξ αὐτῶν, ἐνῷ στὸ 57% οἱ ἐπιζῶντες βρίσκουν καταφύγιο πάνω σὲ βουνό. 

Καὶ βέβαια ἡ πιὸ προβεβλημένη ἱστορία δὲν εἶναι ἄλλη ἀπὸ τὴ βιβλικὴ ἀναφορὰ στὸν Νῶε καὶ τὴν Κιβωτό του, μὲ τὴ θεϊκὴ μήνη νὰ ἀναγνωρίζει τὴ φαυλότητα τῆς ἀνθρωπότητας καὶ νὰ ἀποφασίζει νὰ καταστρέψει ὅλη τὴν πλάση, χαρίζοντας τὴ ζωὴ στὸν Νῶε, τὴν οἰκογένειά του καὶ τὰ ζῶα ποὺ ἐπιβίωσαν μέσῳ τῆς Κιβωτοῦ γιὰ νὰ ἀνασυστήσουν τὴ ζωὴ στὸν πλανήτη. 

Ἀκόμα παλιότερο ἀπὸ τὸν θρῦλο τῆς βιβλικῆς Γένεσης εἶναι τὸ βαβυλωνιακὸ ἔπος του Γκιλγκαμές, ἡ ἱστορία ἑνὸς βασιλιᾶ δηλαδὴ ποὺ ξεκινᾶ ἕνα συναρπαστικὸ ταξίδι γιὰ νὰ βρεῖ τὸ μυστικὸ τῆς ἀθανασίας, ὅταν καὶ συναντᾶ στὸ διάβα του τὸν Utnapishtim, ποὺ εἶχε ἐπιβιώσει ἀπὸ τὸν κατακλυσμὸ ποὺ στάλθηκε στὴ Γῆ ἀπὸ τοὺς θεούς: προειδοποιημένος ἀπὸ τὸν Enki, τὸν θεὸ τοῦ νεροῦ, ὁ Utnapishtim κατασκεύασε ἕνα καράβι καὶ ἔσωσε ἔτσι οἰκείους καὶ φίλους, καθὼς καὶ ζῶα, τεχνῖτες καὶ πολύτιμα μέταλλα. 

Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες καὶ κατόπιν οἱ Ρωμαῖοι μεγάλωναν μὲ τὸν μῦθο τοῦ Δευκαλίωνα καὶ τῆς Πύρρας, οἱ ὁποῖοι ἔσωσαν ὅ,τι ἄξιζε νὰ σωθεῖ ἀπὸ τὴ μανία τοῦ Δία ποὺ στράφηκε κατὰ τῆς ἀνθρώπινης διαφθορᾶς. 

Ἰρλανδικὲς λαϊκὲς παραδόσεις κάνουν λόγο γιὰ τὴ βασίλισσα Cesair καὶ τὴν αὐλή της, ποὺ ἀρμένιζαν γιὰ 7 ὁλόκληρα χρόνια γιὰ νὰ ἀποφύγουν τὸν πνιγμό, ὅταν οἱ ὠκεανοὶ κατάκλυσαν τὴ χώρα. Καὶ βέβαια οἱ πρῶτοι εὐρωπαῖοι ἐξερευνητὲς τῆς Ἀμερικῆς δὲν θὰ μποροῦσαν νὰ μὴ μείνουν μὲ τὸ στόμα ἀνοιχτὸ ὅταν ἄκουσαν τοὺς ἀντίστοιχους θρύλους τῶν ἰνδιάνων ποὺ παραήταν κοντὰ στὴ βιβλικὸ χρονικὸ τοῦ Νῶε, κάνοντας τὸ ἱσπανικὸ ἱερατεῖο νὰ ὀσμίζεται δράση τοῦ Σατανᾶ: θεώρησαν δηλαδὴ ὅτι ὁ Διάολος εἶχε φυτέψει στὰ μυαλὰ τῶν γηγενῶν τέτοιες ἱστορίες γιὰ νὰ τοὺς μπερδέψει καὶ νὰ χάσουν τὸν δρόμο τους! 

Τί σχέση ὅμως μπορεῖ νὰ ἔχει ἡ Μαύρη Θάλασσα μὲ τοὺς μύθους τοῦ κατακλυσμοῦ; Πολὺ στενή, ἂν πιστέψουμε τὴ θεωρία... 

Ἡ θεωρία 

Οἱ γεωλόγοι William Ryan καὶ Walter Pitman τοῦ Πανεπιστημίου Κολούμπια διερωτήθηκαν λοιπὸν στὰ τέλη τῆς δεκαετίας τοῦ 1990 τί μπορεῖ νὰ ἐξηγήσει τη σχεδὸν οἰκουμενικὴ ἐπικράτηση τοῦ μύθου τοῦ κατακλυσμοῦ. Τί ὑποστηρίζουν; Ὅτι καθὼς ἡ Ἐποχὴ τῶν Παγετώνων ἔφτανε στὸ τέλος της καὶ οἱ παγωμένοι ὄγκοι ἔλιωναν, ἕνα τεῖχος νεροῦ ξεχύθηκε ἀπὸ τὴ Μεσόγειο στὴ Μαύρη Θάλασσα! 

Στὴν Ἐποχὴ τῶν Παγετώνων λοιπόν, ἰσχυρίζονται οἱ δύο ἐπιστήμονες, ὁ Εὔξεινος Πόντος ἦταν μιὰ ἀπομονωμένη λίμνη ποὺ περιβαλλόταν ἀπὸ εὔφορα ἐδάφη. Κάπου 12.000 χρόνια πρίν, κοντὰ στὸ τέλος τῆς Ἐποχῆς τῶν Παγετώνων, ἡ θερμοκρασία τῆς Γῆς ἄρχισε νὰ αὐξάνει, μὲ τὰ τεράστια κομμάτια πάγου ποὺ κάλυπταν ὅλο τὸ Βόρειο Ἡμισφαίριο νὰ λιώνουν προοδευτικά. Ὡς ἀποτέλεσμα, οἱ θάλασσες γέμιζαν νερό. 

Φτάνοντας στὰ 7.000 χρόνια πρίν, ἡ ἐπιφάνεια τῆς Μεσογείου διογκώθηκε, μὲ τὸ παραπανίσιο θαλασσινὸ νερὸ νὰ βρίσκει διέξοδο πρὸς τὰ βόρεια, στὸ μέρος ποὺ εἶναι σήμερα ἡ Τουρκία. Διοχετευμένο λοιπὸν μέσῳ τῶν Στενῶν τοῦ Βοσπόρου, τὸ νερὸ χτύπησε τὴ Μαύρη Θάλασσα μὲ ὁρμὴ 200 φορὲς παραπάνω ἀπὸ τὴ μανία τῶν Καταρρακτῶν του Νιαγάρα! Ἡ στάθμη τῆς πάλαι ποτὲ λίμνης ἀνέβαινε κατὰ 15 ἑκατοστὰ τὴν ἡμέρα, μὲ τὰ παράκτια ἐδάφη νὰ χάνονται γιὰ πάντα κάτω ἀπὸ τὸ νερο Καταγραμμένη στὴ μνήμη τῶν κατατρομαγμένων ἐπιζώντων, ἡ ἱστορία τῆς πλημμύρας πρέπει νὰ πέρασε στὶς ἑπόμενες γενιές, μὲ τὸν χρόνο νὰ προσθέτει καὶ νὰ ἀφαιρεῖ χαρακτηριστικά, καταλήγοντας τελικὰ στὸν μῦθο τοῦ Νῶε καὶ τὶς ἄλλες παραδόσεις τῆς Μέσης Ἀνατολῆς. Αὐτὸ τοὐλάχιστον ἰσχυρίζεται ἡ ἐρευνητικὴ ὑπόθεση... 

Ἡ ἀναζήτηση 

Ὁ θαλάσσιος βιολόγος Bob Ballard χτενίζει τὸν πυθμένα τῆς Μαύρης Θάλασσας ἀναζητῶντας ἀπομεινάρια ἀρχαίων οἰκισμῶν, γεγονὸς ποὺ θὰ ἐπιβεβαιώσει τὴν ὑπόθεση ὅτι μιὰ κατακλυσμιαία πλημμύρα χτύπησε τὴν περιοχὴ 7.000 περίπου πρίν, ἡ ὁποία ἔμελλε νὰ ἀλλάξει τὸ τοπίο καθοριστικὰ καὶ νὰ ὁδηγήσει προοδευτικὰ στὴν ἀνάπτυξη τοῦ μύθου τοῦ Νῶε. 

Ἂν ἡ ὑπόθεση ἔχει ἔρεισμα στὴν πραγματικότητα, τότε ἴχνη ἀνθρώπινης δράσης πρέπει νὰ κείτονται στὸν βυθό του Εὔξεινου Πόντου. Κι αὐτὸ ἀκριβῶς ἔδειξε ἀποστολὴ τοῦ 1998, παρουσιάζοντας μιὰ σειρὰ ἀπὸ ἐνδείξεις ποὺ προδίδουν ἀνθρώπινη δραστηριότητα. 

Ἡ ἐξερευνητικὴ ἀποστολὴ τοῦ ἴδιου τοῦ Ballard τὸ 1999 ἀποκάλυψε μιὰ ὑποθαλάσσια -πιά- κοιλάδα ποταμοῦ ἀλλὰ καὶ μιὰ ἀρχαία ἀκτογραμμή, στὴν ὁποία βρέθηκαν ταυτοχρόνως ἀπολιθωμένα κελύφη ἀπὸ μαλάκια τόσο τῆς θάλασσας ὅσο καὶ τοῦ γλυκοῦ νεροῦ, τὴν ἴδια ὥρα ποὺ ἡ χρονολόγηση μὲ ἄνθρακα φαίνεται νὰ ὑποστηρίζει τὴ θεωρία τῆς λίμνης ποὺ κατακλύστηκε ἀπὸ θαλασσινὸ νερὸ 7.000 χρόνια πρίν. Ταυτοχρόνως, ἐντοπίστηκε καὶ φυσικὴ παρουσία ἀνθρώπου, μέσῳ οἰκοδομημάτων της 

Ἐποχῆς τοῦ Λίθου καὶ πρώιμων ἐργαλείων. 

Οἱ ἔρευνες συνεχίζονται πλέον περνῶντας στὸ ἑπόμενο ἐπίπεδο: ὁ Ballard καὶ ἡ ὁμάδα του χρησιμοποιοῦν σόναρ καὶ τηλεκατευθυνόμενα ὀχήματα «χτενίζοντας» τὴ Μαύρη Θάλασσα γιὰ ἴχνη ἀνθρώπινης δράσης, ὅπως κτίρια, καράβια καὶ κεραμικά. Τὴν ὥρα λοιπὸν ποὺ φτάνουμε ὁλοένα καὶ κοντύτερα στὸ νὰ καταλήξουμε ἂν ἔγινε πράγματι οἰκουμενικὸς κατακλυσμὸς στὴ Γῆ, ἀντιμετωπίζουμε τὸ ἐνδεχόμενο μελλοντικῶν κολοσσιαίων πλημμυρῶν. 

Οἱ καταστροφικὲς πλημμύρες ἀπειλοῦν σήμερα τὴ ζωὴ ἑνὸς δισεκατομμυρίου ἀνθρώπων, μὲ τὸν ΟΗΕ νὰ ἐκτιμᾶ ὅτι ὁ ἀριθμὸς θὰ ἀνέρθει στὰ 2 δισ. μέχρι τὸ 2050: 

Ὁ συνδυασμὸς τῆς κλιματικῆς ἀλλαγῆς, τῆς ἀποψίλωσης τῶν δασῶν, τῆς ἀνόδου τῆς στάθμης τῆς θάλασσας καὶ τῆς αὔξησης τοῦ παγκόσμιου πληθυσμοῦ ρίχνει τὴ σκιά του στὸ ἴδιο τὸ μέλλον τῆς ἀνθρωπότητας... 

                                                              

Ἑλληνική ἐπανάσταση τοῦ 1821

Η ΤΕΧΝΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821






"Το κρυφό σχολειό". Ν. Γύζης

Η Ελληνική Επανάσταση κατά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας κηρύσσεται στις 25 Μαρτίου 1821 από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό σε ιδιαίτερα δυσχερείς συνθήκες, κυρίως έπειτα από τις πολύ σκληρές αποφάσεις της Ιερής Συμμαχίας μετά το Συνέδριο της Βιέννης το 1815. Πολιτικά, καμιά μεγάλη δύναμη δεν ήθελε την εξέγερση των Ελλήνων γιατί θα ενίσχυε τις κοινωνικές εξεγέρσεις στην Ευρώπη που εκείνη την εποχή ήταν σε έξαρση. Μετά, η κάθε χώρα είχε συμφέροντα στην ύπαρξη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, παρόμοια συμφέροντα με τα σημερινά, γεωγραφικά και οικονομικά. Ο πνευματικός κόσμος της Ευρώπης όμως είχε διαποτίσει τους λαούς με τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό που διδάσκονταν στα Πανεπιστήμια και επέφερε μια γενική και ισχυρή διάθεση συστράτευση με τους εξεγερμένους Έλληνες. Στρατολογήθηκαν οικειοθελώς πολλοί φοιτητές και παλιοί στρατιώτες. Έλληνες του εξωτερικού και φιλέλληνες με εράνους έστελναν χρήματα, τρόφιμα και όπλα. Πέρα από αυτό, και οι άνθρωποι της τέχνης (κυρίως μέσα από την ζωγραφική και την ποίηση) ενίσχυαν το φιλελληνικό πνεύμα. Από καιρό, πολλοί φιλέλληνες που θαύμαζαν την κλασική αρχαιότητα επισκέπτονταν την τουρκοκρατούμενη Ελλάδα. Αρχαιόφιλοι αλλά και αρχαιοκάπηλοι, συγγραφείς και καλλιτέχνες ποθούσαν να θαυμάσουν τα αρχαία μνημεία, να πατήσουν την γη των αρχαίων Ελλήνων σοφών. Ζωγράφιζαν ερείπια με διάχυτη τη δόξα της αρχαίας Ελλάδας. Ο αριθμός των έργων αυτού του αιώνα εντυπωσιάζει! Το γνωστότερο μοτίβο ήταν η Ακρόπολη. Ως τότε, το αρχαίο πνεύμα επισκίαζε την πραγματικότητα των σύγχρονων Ελλήνων. Αδυνατούσαν να εκτιμήσουν οτιδήποτε στην Ελλάδα που δεν αφορά την αρχαιότητα.


"Οι Τούρκοι, θεωρούντες εαυτούς κύριους της χώρας, υποβάλλουν τους Έλληνας εις απόλυτον τυραννίαν… Η αμάθεια και η έλλειψη κάθε ενδιαφέροντος επροξένησαν εις τας αρχαιότητας περισσότερας βλάβας παρά η επίδρασις του χρόνου. Δια να μην κοπιάσουν δια τη μεταφορά υλικού από τα λατομεία, καταστρέφουν λαμπρά μνημεία της αρχαιότητος και μεταχειρίζονται κομμάτια των δια την κατασκευήν αθλίων σπιτιών. Είδα τα ερείπια ενός ναού με υπέροχον αρχιτεκτονικήν, όγκου γρανίτου, μάρμαρα πολύτιμα, ανάγλυφα και κοσμήματα λεπτότατα, να χρησιμοποιούνται δια να κατασκευαστή ένα πρόχωμα και να διοχετευθή αλλού το νερό του αυλακιού ενός μύλου… Ένα άγαλμα, που δεν ήτο δυνατόν να μετατοπισθή, κατεστράφη από τους φανατικούς οπαδούς του Κορανίου, που προγράφει κάθε ανθρώπινον ομοίωμα. Τέλος, εις ένα εργαστήριο είδα έναν κατασκευαστή τάφων να καταγίνεται να εξαλείψη από αρχαία μάρμαρα τας επιγραφάς δια να τα χρησιμοποιήση ως τύμβον κάποιου απόγονου του Μωάμεθ.." γράφει στα "Γράμματα περί Μορέως" το 1797 ο γάλλος ζωγράφος, αρχιτέκτονας και χαράκτης Antoine Laurent Castellan (1772- 1838).

Έργο του Edward Dodwell





Ο Edward Dodwell είναι από τους ελάχιστους που κατέγραψε ζωγραφικά την τότε καθημερινότητα. Με τον καιρό όμως, άρχισε να τους ξενίζει η δυστυχία των υπόδουλων Ελλήνων σε σχέση με την παλιά τους δόξα και ένιωσαν υποχρέωση τους να τους βοηθήσουν. Καταλάβαιναν ότι οι τέχνες και η φιλοσοφία της Ελλάδας ήταν η βάση του Ευρωπαϊκού τους πολιτισμού. Εξάλλου στην Ευρώπη είχε προηγηθεί και ο Διαφωτισμός.






Τόμας Φίλιπς Λόρδος Βύρων

Τα διάχυτα συναισθήματα υπέρ της Ελλάδας πριν το 1820 κλιμακώθηκαν χάρη στην προσωπικότητα και το έργο του Άγγλου ποιητή λόρδου Βύρωνα όπου περιόδευσε στην Ελλάδα από το 1809 ως το 1811. Επιστρέφοντας στην Αγγλία με το χειρόγραφο των στίχων του «Child Harold» επιβάλλει την σύγχρονη πραγματικότητα στην φαντασία και την συνείδηση της Ευρώπης. Σε αυτό αναφέρεται στο ταξίδι του στην μυθική Ήπειρο. Πληροφορεί πως: «Πέντε χιλιάδες Σουλιώτες, ανάμεσα από τα βράχια και το κάστρο πάνω στο Σούλι, αντιστάθηκαν σε 30.000 Αλβανούς για 18 ολόκληρα χρόνια. Το φρούριο τελικά πάρθηκε από δωροδοκία» καταλήγοντας πως «Σε αυτόν τον αγώνα κατορθώθηκαν ηρωικές πράξεις αντάξιες των καλύτερων ημερών της Ελλάδας». Στο ποίημα του ύμνησε την φύση της Ηπείρου με τα βουνά και τους ποταμούς της, όπως και την αδούλωτη ψυχή και την παλικαριά των Ελλήνων. Ξεκινά το ποίημα του από την διαμονή του στους Δελφούς λέγοντας:
«Μούσα! Που στην Ελλάδα θαρρούσαν πως είσαι από ουράνια γενιά,
Μούσα, πλασμένη η μυθολογούμενη κατά του ραψωδού την πεθυμιά…
Και στέκω με λύπη στον Δελφικό από πολύ καιρό ερημικό βωμό,
Όπου εξόν από μιαν υπότονη πηγή το παν είναι βουβό.»
Ακόμη λίγοι στίχοι του από την Γ΄ Ραψωδία του Δον Ζουάν που έγραψε στις ακτές του Σουλίου:
«Πάνω στους βράχους του Σουλίου και επά στης Πάργας την ακτή
Ζούν ακόμα απόγονοι, από μια τέτοια μεγάλη φυλή,
που μόνο μανάδες Δώριδες έχουν γεννήσει
και ίσως εκεί κάποιος σπόρος έχει βλαστήσει
που πάει ίσια στο αίμα των απογόνων του Ηρακλή».
Και στον Ύμνο για την Ελλάδα γράφει: « Αρχαία πατρίδα των ελευθέρων ψυχών, φωτισμένη Ελλάδα, τιμή της ανθρωπότητας το ξαναγέννημα σου! Με θερμές ζητωκραυγές αποδέχονται η γη και ο ουρανός, με καινούρια δόξα τα παιδιά σου λάμπουν όπως οι γενναίοι πρόγονοι τους και από συμπάθεια πάλι για εσένα κάθε ευγενική και ζεστή καρδιά..»
Η Ελλάδα του Βύρωνα ήταν ζωντανή.
Η αρχαία ιστορία εξάπτει την φαντασία, ενώ οι σφαγές της Χίου και η καταστροφή των Ψαρών όπως και η δραματική πολιορκία του Μεσολογγίου αλλά και η προσφυγιά προκαλούν την συμπόνια. Αυτός ο πόλεμος, κατά την έκφραση της εποχής, ήταν ένας πόλεμος του σταυρού ενάντια της ημισελήνου. Ένας θρησκευτικός πόλεμος που άγγιζε την καρδιά της χριστιανικής Ευρώπης. Αυτό ενισχύθηκε ακόμη με τον απαγχονισμό του Πατριάρχη Γρηγορίου ‘Ε και όλης της Ιεράς Συνόδου.
Μεταξύ Μαρτίου και Μαΐου 1821, η Ελληνική Επανάσταση έχει επεκταθεί σε όλη την Ελλάδα. Μόλις μαθεύτηκε στην Ευρώπη, πολλοί ήθελαν να συμμετάσχουν στον Ελληνικό απελευθερωτικό αγώνα. Από όλες τις κοινωνικές τάξεις. Από ρομαντικοί ως και τυχοδιώκτες. Μέσα σε αυτούς που έρχονταν στον ξεσηκωμένο Ελληνισμό ήταν και πράκτορες ξένων δυνάμεων.
Ο φιλελληνισμός ήταν πάνω από όλα ένα ευρύ λαϊκό κίνημα που συγκινούσε το ίδιο όλες τις τάξεις της Ευρωπαϊκής κοινωνίας. Ανάμεσα τους και άνθρωποι του πνεύματος έγραψαν υποστηρικτικά για την Ελλάδα όπως ο ρομαντικός Γάλλος ποιητής Αλφόνσος Λαμαρτίνος ( 1790 -1869) , ο Βίκτωρ Ουγκώ κ.α.
Ο Τζοακίνο Ροσσίνι συνθέτει μια όπερα με θέμα την πολιορκία της Κορίνθου που παρουσιάστηκε πρώτη φορά στο Παρίσι στις 9 Οκτωβρίου του 1826 στα γαλλικά. Οι Γάλλοι υμνούν την ναυμαχία του Ναβαρίνου! O συνθέτης Κωνσταντίνος Νικολόπουλος, μαθητής του Francois Joseph Fetis και φίλος και συνεργάτης του Αδαμάντιου Κοραή,συνέθετε κομμάτια στρατευμένα στην προετοιμασία της Ελληνικής Επανάστασης. Αργότερα ο Μάντζαρος θα μελοποιήσει τον θούριο του Ρήγα Βελενστινλή αλλά και τον "Ύμνον εις την ελευθερίαν" του Διονύσιου Σολωμού. Την Ελληνική Επανάσταση θα την τραγουδήσουν αργότερα ως όπερα με τα έργα του Παύλου Καρρέρ που ήταν κυρίως οι όπερες "Μάρκος Μπότσαρης", "Δέσπω η ηρωίς του Σουλίου¨και "Κυρά Φροσύνη και ο Αλή Πασάς"..
Ο Λουδοβίκος Ά, πατέρας του Όθωνα που αργότερα θα γινόταν ο βασιλιάς της Ελλάδας, με το ξεκίνημα της Επανάστασης στέλνει στην Ελλάδα τον Βαυαρό ζωγράφο Πίτερ φον Ες (Peter Von Hess) να απεικονίσει τον αγώνα. Ήταν κάτι σαν πολεμικός ανταποκριτής. Η θεματογραφία του Ελληνικού αγώνα γενικά στους Eυρωπαίους καλλιτέχνες ήταν συνδυασμός θρησκευτικού και ηρωικού στοιχείου, κλασικού και ανατολίτικου. Το θέμα έγινε πολύ οικείο στην Ευρώπη που με αυτό εξέφραζαν και την διαμαρτυρία τους στις δικές τους κυβερνήσεις. Στο Σαλόνι του 1824 στο Παρίσι παρουσιάστηκε «Η σφαγή της Χίου» από τον Ντελακρουά που θεωρείται ο κατ΄εξοχήν φιλέλληνας ζωγράφος. Στο έργο του παρουσίαζε την πραγματικότητα του πολέμου, χωρίς τίποτα το επιτηδευμένο.
Η εξέλιξη της Ελληνικής Επανάστασης μεταδίδονταν άμεσα από ανταποκριτές της Σμύρνης και της Κωνσταντινούπολης μέσω ελληνικών πλοίων που ταξίδευαν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στην Ευρώπη και στην συνέχεια από τους Έλληνες φοιτητές που σπούδαζαν εκεί. Τα νέα προωθούνταν στις εφημερίδες.
Προϋπάρχουσας της Γαλλικής και της Αμερικανικής Επανάστασης και το ρεύμα του ρομαντισμού, το κλίμα ευνοούσε την Ελληνική Επανάσταση. Ισχυρές κοινότητες Ελλήνων σε όλη την Ευρώπη είχαν καταφύγει εκεί, μόνιμα ή προσωρινά, και διατηρούσαν δεσμούς με την καταγωγή τους. Ο Αδαμάντιος Κοραής στο Παρίσι, ο μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας Ιγνάτιος που βρισκόταν στην Πίζ. Ο σπουδαίος γιατρός που κούραρε και τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, ο Πέτρος Ηπίτης ο οποίος είχε σπουδάσει στην Βιέννη και στο Βουκουρέστι και με τις περιοδείες του σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες και τις γνωριμίες του, προωθούσε το Ελληνικό ζήτημα. Και πολλοί άλλοι.
Μας κάνει εντύπωση ο ρόλος του πανίσχυρου Ελβετού τραπεζίτη Eynard (που είχε σχέσεις με όλους τους ηγέτες στην Ευρώπη) ως συντονιστή της φιλελληνικής προσπάθειας. Αυτός έδωσε υπέρογκα ποσά από την τσέπη του στον αγώνα για να τροφοδοτήσει τους πολιορκημένους Έλληνες στο Μεσολόγγι και να εξαγοράσει τους Έλληνες αιχμαλώτους, όπως και πολλά άλλα.
Στην Γερμανία ο Winckelmann, πατέρας της κλασικής αρχαιολογίας, στο σύγγραμμα του «Σκέψεις για τη μίμηση των Ελληνικών έργων στη ζωγραφική και τη γλυπτική» εξήρε το Ελληνικό καλλιτεχνικό ιδεώδες. Προέτρεπε όλους τους καλλιτέχνες να διδαχθούν και να μιμηθούν την αρχαία Ελληνική τέχνη σαν την ανώτερη μορφή τέχνης. Σημαντικότατο υποστηρικτικό ρόλο έπαιξε και ο Γκαίτε που ως ποιητής, μυθιστοριογράφος, θεωρητικός της τέχνης και επιστήμονας, ανέδειξε το ποιοτικό έργο των Ελλήνων μέσα στους αιώνες. Στην Λειψία όπου σπούδασε νομικά και εικαστικά είχε έρθει σε επαφή με το δυναμικό Ελληνικό στοιχείο της πόλης. Πολλά έργα του τα αφιέρωσε στην Ελληνική αρχαιότητα. Από τις ρήσεις του σχετικά με την Ελλάδα ήταν «’Άκουσα στον Άγιο Πέτρο της Ρώμης το Ευαγγέλιο σε όλες τις γλώσσες. Η Ελληνική αντήχησε άστρο λαμπερό μέσα στην νύχτα» και το «Ότι είναι ο νους και η καρδιά για τον άνθρωπο, είναι και η Ελλάδα για την οικουμένη» όπως και το «Από όλους τους λαούς, οι Έλληνες ονειρεύτηκαν το όνειρο της ζωής με τον πιο όμορφο τρόπο».
Στην Γαλλία, το φιλελληνικό κίνημα ξεκίνησε από το ιστορικό μυθιστόρημα του αββά Barthelemy το 1788 «Το ταξίδι του νεαρού Ανάρχαρση στην Ελλάδα τον 4ο αιώνα π.Χ.». Αυτός είχε επισκεφτεί την Ελλάδα και μιλούσε για τα δεινά των ομόθρησκων Ελλήνων από τους Οθωμανούς και την "τεράστια ευθύνη των Ευρωπαίων για αυτό". Ακολούθησαν και άλλοι λογοτέχνες περιηγητές. Ο ρομαντικός Γάλλος ποιητής Αλφόνσος Λαμαρτίνος (Lamartine) μίλησε για το θέμα, ειδικά με τα έργα του «Επίκληση για τους Έλληνες» και «Το τελευταίο Άσμα» το 1820.
Ο Βίκτωρ Ουγκώ, που ήταν ένας από τους εκπροσώπους του Γαλλικού ρομαντισμού έγραψε ποιήματα εμπνευσμένος από την Ελληνική Επανάσταση. Όπως «Το Ελληνόπουλο» που γράφτηκε το 1828 σε μετάφραση Παλαμά και ξεκινά έτσι: «Τούρκοι διάβηκαν. Χαλασμός, θάνατος πέρα ως πέρα. Η Χίο, το ολόμορφο νησί, μαύρη απομένει ξέρα…». Και η ερώτηση του ξένου προς το μοναδικό μαραζωμένο παιδί που βρήκε μόνο του μετά την καταστροφή: «Σαν τι μπορούσε να σου διώξει τάχα το μαράζι;» Ο Ουγκώ βάζει το παιδί να αποκρίνεται: "Διαβάτη μου, κράζει το Ελληνόπουλο με το γαλάζιο μάτι, βόλια, μπαρούτη θέλω, να!". Και έτσι τελειώνει το ποίημα. Ο Ουγκώ με αυτό τον τρόπο προτρέπει τους Γάλλους να βοηθήσουν αυτό το παιδί! Να αναφέρουμε και το ποίημα του «Ενθουσιασμός» όπου καλεί όλους τους Γάλλους να υποστηρίξουν με την ζωή τους τον αγώνα για την ελευθερία της Ελλάδας! Το παρακάτω ποίημα του ανήκει στην συλλογή του «Ύμνοι προς τους ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης του 1821».
«Εις την Ελλάδα! Εις την Ελλάδα!
Λεβέντες γειά σας! Πέρα για πέρα,
Ανάγκη είναι με γρήγοράδα να αναχωρήσω πριν φύγει η μέρα…
Τα χρόνια φθάνουν των μαρτυρίων, το αίμα φθάνει οπώχουν χύσει.
Φθάνει η Ελλάδα η δοξασμένη, σήμερα ακόμα σκλάβα να μένει…
Πότε θα φύγω; .. Πώς; Το βραδάκι; Αύριο ίσως αργά θα φθάσω.
Άλογα.. όπλα.. και ένα καραβάκι
Να περιμένει στη Μασσαλία , το καραβάκι στην παραλία.
Ή φτερά μάλλον για να προφθάσω…
Εμπρός, ω φίλοι! Τι καρτεράτε;
Εις το καράβι μέσα εμπάτε, ανδρείοι Γάλλοι ξακουσμένοι…»


Ανάλογα, και πολύ πιο νωρίς, το 1816, ο Γάλλος Alfred de Vigny στο ποίημα του «Ελένη» γράφει για την «Αθάνατη Ελλάδα, την Βασίλισσα των Τεχνών». Ο Claude Faurier θα εκδώσει τα «Ελληνικά Δημοτικά Τραγούδια» σε 2 τόμους (1824 και 1825). Εκδόθηκαν τάχιστα και στην Ρωσία, στην Αγγλία και στην Γερμανία και έγιναν ανάρπαστα συγκινώντας όλο τον κόσμο της Ευρώπης.
Με όλα αυτά, ανταποκρίθηκαν Γάλλοι και Ιταλοί ως εθελοντές υπό την ηγεσία του Baleste οι οποίοι έφθασαν στην Ελλάδα αρχές Ιουνίου του 1821. Μέσα σε όλους αυτούς συγκαταλέγεται και ο Γάλλος αξιωματικός του ναυτικού Jourdain de la Graviere, ο οποίος στην συνέχεια δημοσίευσε και απομνημονεύματα για την Ελληνική Επανάσταση. Άλλη μια πολύ δυνατή φιγούρα ήταν και ο Γάλλος συνταγματάρχης Φαβιέρος (έτσι ήταν γνωστός στους Έλληνες). Στην Ελλάδα ήρθε το 1825 και οργάνωσε σώμα τακτικού στρατού από φιλέλληνες.
Η Αγγλία βοήθησε και αυτή στον αγώνα μέσα από την φιλελληνική επιτροπή του Λονδίνου στην οποία άνηκε και ο Μπάιρον (Βύρων). Ο Άγγλος ποιητής Percy Bysshe Shelley (βασικός εκπρόσωπος του ρομαντισμού στην Αγγλία) είχε γράψει προλογίζοντας το λυρικό του δράμα «Ελλάς» το 1821: «Είμαστε όλοι μας Έλληνες. Οι νόμοι μας, η λογοτεχνία, η θρησκεία μας, οι τέχνες μας έχουν τις ρίζες τους στην Ελλάδα» (Percy Bysshe Shelley «Ελλάς» 1821, Σύλλογος προς διάδοσιν ωφέλιμων βιβλίων, Αθήνα 1990, σελ. )
Ένας από τους Άγγλους φιλέλληνες ήταν και ο Frank Abney Hasting. Αξιωματικός του ναυτικού και αργότερα κυβερνήτης της «Καρτερία» που ήταν και η πρώτη ατμοκίνητη κορβέτα του Ελληνικού Πολεμικού μας Ναυτικού.
Υπάρχουν όμως και εχθρικές χώρες ως προς την Ελληνική Επανάσταση όπως ήταν ξεκάθαρα η Αυστρία. Η Αγγλία ήταν αρκετά συντηρητική με συμφέροντα στους Οθωμανούς.
Με την Ρωσία η Ελλάδα είχε παραδοσιακά φιλικές σχέσεις και κοινό ορθόδοξο φρόνημα που ενθάρρυνε τον απεγκλωβισμό της Ρωσίας από τα στενά του Βοσπόρου που κατείχαν οι Οθωμανοί. Θυμόμαστε τον μεγάλο αγωνιστή για την ελευθερία της πατρίδας μας, δεινού διπλωμάτη Ιωάννη Καποδίστρια, αλλά και την ενεργητική συμμετοχή των Ελλήνων στο Ρώσικο Πολεμικό της Ναυτικό. Τον ατρόμητο Λάμπρο Κατσώνη (1752 – 1805) που από μικρός έφυγε στην Ρωσία και έφτασε μέχρι Χιλίαρχος στον στόλο της Μεγάλης Αικατερίνης. Ιππότης του Ρωσικού Τάγματος και ήρωας του απελευθερωτικού κινήματος του 1787 που έλαβε μέρος στα Ορλωφικά στα 1770. Επίσης, η Φιλική Εταιρία είχε έδρα της την Οδησσό της Ρωσίας που εκεί άνθιζε η Ελληνική κοινότητα. Από την Ρωσία μας ήρθε και ο πρίγκιπας Αλέξανδρος Υψηλάντης που ήταν στρατιωτικός, λόγιος αλλά και ο αρχηγός της Φιλικής Εταιρίας. Ο μεγαλύτερος ποιητής της Ρωσίας ο Pushkin (Πούσκιν) με τα ποιήματα του έκανε γνωστό στους Ρώσους τον Ελληνικό αγώνα όπως το ποίημα του «Πίστη Γραικιά μην την θρηνείς! Έχει σαν ήρωας πέσει». Περισσότερο ενδιαφέρον έχει το ποίημα του μετά την ανεξαρτησία της Ελλάδας «Εμπρός Ελλάδα, σήκω!».
Στην Ιταλία που είχε και αυτή Αυστριακή κατοχή σε πολλά κρατίδια της, είχαν και αυτά επαναστατήσει την ίδια περίοδο με τους Έλληνες. Η ιδέα για την ελευθερία ήταν ο συνδετικός κρίκος των δυο λαών. Επιπλέον, εκεί είχαν δημιουργηθεί και αρκετές Ελληνικές παροικίες μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Η βοήθεια των Ιταλών πολλαπλή και πολύ δυναμική. Τους είχαν επηρεάσει οι προσωπικότητες του Μάρκου Μπότσαρη και του Κωνσταντίνου Κανάρη.

Έργα με τον Μάρκο Μπότσαρη



Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη



Μπότσαρης


Μπότσαρης (απο τον Θεόφιλο)



A. de Feoli, Ο θάνατος του παλικαριού (μάλλον του Μάρκου Μπότσαρη)





Έργο του Eugene Ferdinand Victor Delacroix (1798-1863)-Botzaris Surprises the Turkish Camp and Falls Fatally Wounded



Filippo Marsigli - Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη



Franciszek Tomasz Tepa - Ο Μπότσαρης στη μάχη του Καρπενησίου
τη νύχτα της 8ης Αυγούστου 1823, (1852)


Franz Seraph Hanfstaengl - Ο θάνατος του Μπότσαρη 1846




Frederick Weekes - Ο θάνατος του ήρωα (Μάρκου Μπότσαρη)



Georg Emanuel Opitz - Ο θάνατος του Μπότσαρη



Jean-Charles Langlois - Ο θάνατος του Μπότσαρη








Peter Von Hess - Η δολοφονία του Μπότσαρη


Ο Μπότσαρης αποχαιρετά την οικογένεια του








Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη






Ludovico Lipparini - Lord Byron Ο λόρδος Βύρωνας στον τάφο του Μάρκου Μπότσαρη
Έργα με τον Κωνσταντίνο Κανάρη


Κανάρης


Κανάρης. Λιθογραφία. του K. Krazeisen






Καπετάνιος Κανάρης απο τον FriedelAdam (1832)


Dupre - Κανάρης






Κανάρης


Georg Emanuel Opiz (1775-1841)-Σκηνή απο τον
πόλεμο της
Ανεξαρτησίας με τον Κωνσταντίνο Κανάρη






Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας απο τον Κανάρη του Νικηφόρου Λύτρα










ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΙ ΦΙΛΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ




Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός έργων, από πολύ σημαντικούς Ευρωπαίους ζωγράφους που κατά την διάρκεια της Επανάστασης κατέγραψαν τους αγώνες για την ελευθερία και ανεξαρτησία των Ελλήνων. Εκτός από τα μεγάλα ονόματα της Επανάστασης που αποθανατίζονται, αναδεικνύεται ο αγώνας και των ανώνυμων αγωνιστών της που σε πολλά έργα τους, τους ονοματίζουν στους τίτλους τους ως «παλικάρια».








Έργα με ανώνυμα Παλικάρια








August Wilhelm Ammon -
Έλληνας έφιππος ανάμεσα στα αρχαία


Apelle Apelli - Έλληνας στρατιώτης






BERARD, J - Battle Σκηνή μάχης




carl wilhelm von heideck - Παλικάρια μπροστά στον ναό της Κορίνθου




Christian Johann Georg Perlberg - Παλικάρια παλεύουν για την ελευθερία




Dominique Papety - Ενα παλικάρι


Denis Dighton - Field Officer. The Duke of York's
Greek Light Infantry, 1813








Eugene Delacroix - Deux Guerriers Grecs Dansant




Eugène Delacroix - Έλληνας πολεμιστής 1820


Eugene Delacroix - Δυο Σουλιώτες στρατιώτες(1826)






Franz Ludwig Catel - Σπουδή
Έλληνα στρατιώτη 1820-’25


Jean-Claude Bonnefond -Τραυματισμένος Έλληνας
αξιωματικός μπροστά στα τείχη κατειλημμένης πόλης






Juvénal Le Jeune Dolard -Έλληνες στρατιώτες


Leopold Carl Muller -Έλληνες με καριοφύλια






Louis Emile Pinel De Grandchamp
Έλληνας στρατιώτης


Ludovic (Louis Hippolyte) Mouchot
Έλληνας στρατιώτης










Paul Joanovitch (1859-1957)-Έλληνας φρουρός








Richard Parkes Bonnington - Αρματωλός


Peytier Έλληνας κλέφτης




Theodore Leblanc - Camp Des Grecs Palikares Devant Lepante 1827






"Ορεσίβιος" του Καρλ Χαγκ


William Derby (1786-1847)-
Ένας Εύζωνας, c.1808-38






Η Ευρωπαϊκή ζωγραφική εκείνη την περίοδο σηματοδοτείται από 2 κύρια στοιχεία: Την κοινωνική κυρίως επανάσταση και το ρομαντικό κίνημα. Στην δεκαετία του 1820 οι ρομαντικοί ζωγράφιζαν με ενθουσιασμό τους αγώνες των λαών για ελευθερία και ανεξαρτησία. Δημιουργείται το φιλελληνικό κίνημα για την Ελλάδα. Οι Ευρωπαίοι έβλεπαν στις τέχνες και τη φιλοσοφία της Ελλάδας, την βάση του Ευρωπαϊκού πολιτισμού. Τον 18ο αιώνα πολυτελείς εικονογραφημένες εκδόσεις αποκαλύπτουν μνημεία της αρχαίας Ελληνικής τέχνης.
Ο Ρομαντισμός στην τέχνη δεν είναι ένα αισθητικό φαινόμενο ενός τρόπου και χρόνου αλλά μια κατάσταση της ανθρώπινης συνείδησης. Στην τέχνη εκδηλώθηκε σαν μια αντίθεση στους αρχαίους κλασικούς κανόνες και απόρριψη του υλισμού. Οι κοινωνικές συγκρούσεις και οι νέες ιδέες του Διαφωτισμού είχαν αλλάξει την μορφή, την τεχνοτροπία και την θεματολογία της τέχνης, και από την περίοδο του Ναπολέοντα και μετά, επικράτησε η αναπαράσταση ιστορικών θεμάτων, όπως η Ελληνική Επανάσταση του 1821. Η τέχνη πια ξεφεύγει από το αριστοκρατικό πλαίσιο και ανοίγεται στον κόσμο και την ζωή. Προάγγελος ήταν ο φιλόσοφος Ζαν Ζακ Ρουσσώ όπου έλεγε ότι οι κρίσεις μας πρέπει να θεμελιώνονται περισσότερο στις αξιώσεις του συναισθήματος και λιγότερο στη λογική. Τρείς ζωγράφοι θεωρούνται οι πρίγκιπες του ρομαντισμού: Ο Γκόγια, ο Βελάσκεθ και ο φιλέλληνας Ντελακρουά.


Delacroix-Η σφαγή της Χίου






Ο Γάλλος Ντελακρουά (Ferdinard Victor Eugene Delacroix 26/3/1798- 13/8/1863) ήταν ένας μεγάλος πρεσβευτής της Ελληνικής Επανάστασης, παρόλο που δεν είχε επισκεφτεί ποτέ την Ελλάδα. Η επαφή του με τα τεκταινόμενα στην Ελλάδα ήταν μέσα από την φιλία του με τον λόρδο Βύρωνα. Ζωγράφιζε Ελληνικά θέματα και μετά την απελευθέρωση. Το κορυφαίο έργο του «Η σφαγή της Χίου» το 1824, βασίστηκε στα «Απομνημονεύματα» του συνταγματάρχη Voutier το 1823. Η σφαγή της Χίου



έγινε στις 30 Μαρτίου του 1822. Οι 7000 άντρες του Οθωμανικού στρατού που αποβιβάστηκε στο νησί έκαψαν όλα τα σπίτια, σκότωσαν όλα τα παιδιά κάτω από 3 ετών, όλους τους άντρες από 12 ετών και πάνω και όλες τις γυναίκες από 40 ετών και πάνω με εξαίρεση όσους θα ασπάζονταν βιαίως το Ισλάμ. Συνολικά, πάνω από 40.000 Έλληνες σφαγιάστηκαν και αιχμαλωτίστηκαν! Με το έργο του αυτό ο Ντελακρουά αναστάτωσε όλο το Παρίσι, ξύπνησε συνειδήσεις και προσέφερε μεγάλη βοήθεια στον αγώνα των Ελλήνων, σε μια εποχή που δεν υπήρχε ακόμη αναπτυγμένη η δημοσιογραφία.


Delacroix -Η μάχη του Γκιαούρη και του Πασά


Delacroix - Επεισόδιο με Έλληνα πολεμιστή




Delacroix - Τούρκος παραδίνεται σε Έλληνα ιππέα


Delacroix- Φιγούρα Έλληνα στρατιώτη






Delacroix- Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγιού




Η πολιορκία του Μεσολογγίου ενέπνευσε πολλούς ζωγράφους, όπως τον Βέλγο J. D. Odevaere με το έργο του «Οι τελευταίοι υπερασπιστές του Μεσολογγίου», τoν Louis Joseph Toussaint Rossignon με το «Η τελευταία μετάληψη των Μεσολογγιτών», τον Ary Scheffer «Η αριστερά φρουρά του Μεσολογγίου», τον Jean M. Mercier "Μεσολογγίτες πρόσφυγες", τον Francois Emile de Lansac "Σκηνή από το Μεσολόγγι", τον Giuseppe Pietro Mazzola "Ο Ιμπραήμ επιτίθεται στο Μεσολόγγι", τον Louis Benjamin Devouges "Ο όρκος των Μεσολλογγιτών", «Η έξοδος του Μεσολογγίου» του Έλληνα Θεόδωρου Βρυζάκη..








Έργα με θέμα τα γεγονότα στο Μεσολόγγι




Βρυζάκης - Η έξοδος του Μεσολογγίου


Jean M. Mercier Μεσολογγίτες πρόσφυγες




Francois Emile de Lansac-Σκηνή απο το Μεσολόγγι 1827




Σουλιώτισσες γυναίκες 1827






Giuseppe Pietro Mazzola- Ο Ιμπραήμ επιτίθεται στο Μεσολόγγι


Haralambos Pahis - Μεσολόγγι


Ary Scheffer - Η αριστερά της φρουράς του Μεσολογγίου






Joseph Denis Odevaere, 1826
- Η τελευταία άμυνα του ΜεσολογγίουApril 22, 1826






Louis Benjamin Marie Devouges -Ο όρκος των Μεσογολλιτών 1828




Louis Josef Toussain Rossignion -Η τελευταία μετάληψη των Μεσολογγιτών
















Αugusto Grossi- H φυγή απο την Πάργα






Ο Ιταλός ποιητής Giovanni Berchet εξέδωσε ένα ποίημα του το 1821 με τίτλο «I Profughi di Parga” όπου ανάμεσα σε άλλα γεγονότα της ελληνικής επανάστασης αναφέρει και την πώληση της Πάργας από τους Άγγλους στον Πασά. Η Πάργα ήταν σημαντικότατο λιμάνι από όπου εφοδιάζονταν οι Σουλιώτες με τρόφιμα και όπλα. Εκεί κατέφυγαν οι εναπομείναντες αγωνιστές μετά την πτώση του Σουλίου και από εκεί ο Άγγλος διοικητής των Επτανήσων Thomas Maitland τους εκδίωξε, μαζί με τους 4000 Παργιανούς στις 28 Απριλίου του 1819 πουλώντας την Πάργα πολύ ακριβά (150.000 λίρες) στον Αλί Πασά με σκοπό να μειώσει και την εκεί επιρροή των Ρώσων. Όλοι κατέληξαν πρόσφυγες στα Επτάνησα. Οι Άγγλοι δεν τους άφησαν να πάρουν τίποτε άλλο μαζί τους, εκτός από τα ιερά κειμήλια και ένα πολύ παλιό λάβαρο. Το 1930 αυτά επέστρεψαν με τιμές στην Πάργα με μοίρα του Ελληνικού στόλου και επικεφαλή το καταδρομικό "Έλλη".




Antonio Bonamore χαλκογραφία Η φυγή των Παργινών απο την πατρίδα τους






Όταν εκπατρίστηκαν, ένας ξένος περιηγητής που ήταν αυτόπτης μάρτυρας ανέφερε πως "Το θέαμα αυτού του πολιτισμένου λαού, που γονάτιζε για να ασπαστεί για τελευταία φορά τα χώματα του ποτίζοντας τα με τα δάκρυα του, ήταν σπαρακτικό. Άλλοι έπαιρναν μια χούφτα χώμα για παρηγορία στην εξορία και για κληρονομιά στα παιδιά τους, θυμητάρι των συμφορών και ελπίδα γυρισμού με χρόνια και καιρούς για την πατρίδα, άλλοι έπαιρναν τη στάχτη από τα κόκκαλα των γονιών τους και πολλοί τα ίδια τα κόκκαλα γιατί δεν προλάβαιναν να τα κάψουν". Στην Πάργα οι Οθωμανοί εγκαταστήσαν Τουρκαλβανούς. Η κίνηση των Άγγλων να πουλήσουν στους Οθωμανούς την Πάργα, προκάλεσε παγκόσμια κατακραυγή! Το ποίημα του Berchet, ενέπνευσε τον ζωγράφο Francesco Hayez και φιλοτέχνησε το έργο «Οι πρόσφυγες της Πάργας». Το ιταλικό κοινό το αγκάλιασε με θέρμη! Σημαντικό είναι και το ανάλογο έργο του ζωγράφου Διονύσιου Τσόκου με τίτλο «Η φυγή της Πάργας», όπως και το έργο του Alphonse Apollodore Gallet "Το δράμα της Πάργας"(1827) που παρουσιάστηκε στο Σαλόνι του Παρισιού την ίδια χρονιά. Στο έργο, διακρίνεται στο βάθος αριστερά η φρεγάτα "Γλασκώβη". Τα βλέμματα των Ελλήνων ταραγμένα, άγρια πρόσωπα. Απελπισμένοι άνθρωποι. Ας προσέξουμε δεξιά κάτω την σωριασμένη γυναίκα που έχει καταρρεύσει έχοντας μαζί της τα οστά των προγόνων της.






Alphonse Apollodore Gallet - Το δράμα των Παργανιωτών 1827




Σημαντικά και τα έργα των Augusto Grossi "Η φυγή από την Πάργα", Gherubino Cornieti "Οι πρόσφυγες της Πάργας", Edouard Charles Dons "Πρόσφυγες", Pistor Hermann "Φυγάδες", Lorenzo Gravagnin "Ο εκπατρισμός των Παργινών", Theodore Gericault το 1823 "Η επιβίβαση των Παργινών", η χαλκογραφία του Antonio Bonamore "Η φυγή των Παργινών από την πατρίδα τους", η χαλκογραφία του George Foggo "Η τραγωδία της Πάργας" και πόσων άλλων.


Charles Lock Eastlake - Έλληνες πρόσφυγες (1833)




Cherubino Cornienti -I Profughi di Parga




Edouard Charles Dons -Πρόσφυγες










Η φυγή απο την Πάργα- Διονύσιος Τσόκος




Francesco Hayez - Πρόσφυγες απο την Πάργα






Η φυγή απο την Πάργα






Εντυπωσιακό είναι το πόσοι ζωγράφισαν τον θάνατο του οπλαρχηγού Μάρκου Μπότσαρη χρόνια μετά! Ο Μπότσαρης ήταν ένας από τους Σουλιώτες αυτού του ξεριζωμού, όπως και ο Κίτσος Τζαβέλας.
Η Πάργα θα αποτελέσει πηγή έμπνευσης και για τον ποιητή μας Ανδρέα Κάλβο που έγραψε το 1824 την "Ωδή έβδομη είς Πάργαν". Σε κάποιους στίχους του λέει: "Καλός, γλυκός ο αέρας όπου πρώταν επίναμεν, και η θρέπτειρα γη από τον ιδρώτα μας πεποτισμένη". Και ο Διονύσιος Σολωμός θα γράψει στο έργο του "Λάμπρος" για την προδοσία του Άγγλου προστάτη "που γνέφει στον Αλή να έρθει με πολύ χρυσάφι". Ξένοι λογοτέχνες, συγγραφείς και ποιητές που έγραψαν σχετικά με πολύ πάθος καταγγέλλοντας τους Άγγλους είναι ο Γάλλος συγγραφέας Amaury Duval το 1820, ο Γάλλος πολιτικός και συγγραφέας Abel Francois Villenmain με τα φλογερά άρθρα του στον τύπο, ο Γάλλος πολιτικός, στρατιωτικός, θεατρικός συγγραφέας Jean Pons Guillaume Viennet με το ποίημα του "Πάργα", ο κορυφαίος Ιταλός ποιητής και θεατρικός συγγραφέας Vincenzo Monti που το σονέτο του για την Πάργα κυκλοφόρησε σε πολλές χώρες.








Ο Βαυαρός ζωγράφος Πίτερ φον Ες (Peter Von Hess 1792 - 1871) ζωγραφίζει την επανάσταση, σαν πολεμικός ανταποκριτής. Ζωγράφισε 39 σκηνές. Με το έργο του χάραξε στην μνήμη μας τις μορφές των ηρώων του 1821. Ο Πίτερ φον Ες είχε σπουδάσει στην Ακαδημία του Μονάχου και αργότερα έγινε εκεί καθηγητής διδάσκοντας και Έλληνες ζωγράφους όπως τον Βρυζάκη. Έγινε πολύ γνωστός από τα ιστορικά γεγονότα που ζωγράφιζε. Εκτός από την Ελληνική Επανάσταση, είχε ζωγραφίσει σκηνές από την εισβολή του Μ. Ναπολέοντα στην Ρωσία κατά παραγγελία του τσάρου Αλέξανδρου Β΄, τον καταυλισμό του Αυστριακού λαού κτλ. Την δεύτερη φορά που επισκέφτηκε την Ελλάδα, ζωγράφισε την κεντρική αίθουσα του ανακτόρου του βασιλιά, το οποίο κάηκε στην πυρκαγιά του 1909.
Κάποια απο τα έργα του:






Peter Von Hess


Peter Von Hess








Peter Von Hess Ο Αντώνης Οικονόμου
στην Ύδρα


Peter Von Hess Ο μητροπολίτης Γερμανός
ευλογεί τη σημαία της ελευθερίας






Peter Von Hess Ο Τομπάζης πυρπολεί
το πρώτο τούρκικο Τρίκροτο


Peter Von Hess Η Μπουμπουλίνα










Peter Von Hess
Η απελευθέρωση της Ελλάδας


Peter Von Hess Ο απαγχονισμός του
Πατριάρχη Γρηγορίου Έ




Peter Von Hess Ο Νικηταράς
κουβαλά πληγωμένο στους ώμους του


Peter Von Hess










































Karl Krazeisen- Τζαβέλας


Ο Karl Krazeisen (1794 – 1878) ήταν Γερμανός αξιωματικός του στρατού, φιλέλληνας που πολέμησε στην Ελληνική Επανάσταση για ένα χρόνο (1826-1827) στην πολιορκία της Αθήνας και της Ακρόπολης. Ζωγράφισε 19 πορτρέτα των μεγάλων ηρώων του αγώνα όπως είναι του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, του Γεώργιου Καραϊσκάκη, του Κωνσταντίνου Κανάρη, του Ανδρέα Μιαούλη, του Ιωάννη Μακρυγιάννη και άλλων. Αυτά τα φιλοτέχνησε παραβρισκόμενος είτε στα στρατόπεδα (Πόρος, Αίγινα, Ναύπλιο, Σαλαμίνα) είτε στην Γ Εθνοσυνέλευση και απέδωσε πιστά τα χαρακτηριστικά τους. Ήταν αυτοδίδακτος ζωγράφος. Φιλοτέχνησε και αρκετά τοπία, όπως το Ναύπλιο και την Ακρόπολη και αρκετά πορτρέτα ακόμα σε χαρτί με μολύβι. Καθώς και το πρώτο Ελληνικό ατμόπλοιο «Καρτερία» στον κατάπλου του οποίου ήταν παρών στον Πόρο. Το σύνολο των έργων του είναι 91 πίνακες. Τα 70 από αυτά είναι σχέδια με μολύβι. Επιστρέφοντας στην Γερμανία λιθογραφεί τα σχέδια του και τα κυκλοφόρησε (από το 1827 ως το 1831) σε 7 λευκώματα με τίτλο «Προσωπογραφίες των διασημότερων Ελλήνων και Φιλελλήνων, μαζί με μερικές απόψεις και ενδυμασίες σχεδιασμένες εκ του φυσικού και δημοσιευμένες από τον Κάρλ Κράτσαιζεν». Έγιναν ανάρπαστα!
Κάποια απο τα έργα του:


Karl Krazeisen - Ο Charles_Favier


Karl Krazeisen - Frank Abney Hastings






Karl Krazeisen- Γ. Καραϊσκάκης




Karl Krazeisen- Γ. Μαυρομιχάλης




Karl Krazeisen- Γ. Κολοκοτρώνης




Karl Krazeisen- Κ. Κανάρης




Karl Krazeisen- Μακρυγιάννης




Karl Krazeisen- Μιαούλης




Karl Krazeisen- Νικηταράς






Ένας Γάλλος τεχνοκριτικός την ίδια περίπου εποχή γράφει: «Βαρέθηκα τους αρχαίους Έλληνες. Εκείνοι που με ενδιαφέρουν είναι οι σύγχρονοι Έλληνες. Ο Έκτωρας, Ο Αχιλλέας, ο Αγαμέμνονας με κουράζουν με την υπερ τελειότητα τους. Γιώργος, Οδυσσέας, Κολοκοτρώνης, να τα ονόματα που σήμερα μιλούν στην καρδιά μου. Αρκετά θρήνησα τα αιώνια πάθη της αιώνιας Τροίας. Ψαρά, τα τελευταία σου δεινοπαθήματα αναστατώνουν την ψυχή μου. Τι σημασία έχουν για εμένα οι στρατιώτες του βασιλέα Πριάμου; Αυτοί που με ενθουσιάζουν είναι οι κλέφτες και οι αρματολοί. Σε αφήνω λοιπόν αρχαία Ελλάδα που για εσένα χύθηκε τόσο αίμα και που στοίχησες στους ποιητές μας τόσο μελάνι και στους ζωγράφους μας τόσα χρώματα. Χαίρε λοιπόν εσύ Ελλάδα νέα και υπερήφανη».




Τα έργα του Karl Krazeisen αλλά και του Διονύσιου Τσόκου συντροφεύουν όμορφες μνήμες από τα πρώτα σχολικά μου χρόνια. Ήταν αναρτημένα στην σειρά στον τοίχο του μακρύ διαδρόμου που οδηγούσε στις αίθουσες και η μάνα μου, που με πήγαινε εκεί ως "πρωτάκι", μου έλεγε ότι για να βρω την πόρτα της δικής μου αίθουσας, που ήταν όλες ίδιες, θα ακολουθούσα τα πορτρέτα όλων των ηρώων απέναντι στον τοίχο και θα σταματούσα στην ζωγραφιά της Μπουμπουλίνας και του Κανάρη. Εκεί ήταν η πόρτα της δικής μου αίθουσας.








Ο Διονύσιος Τσόκος (1814 ή 1820 – 1862) θεωρείται, και δικαίως, ως ο πρώτος εθνικός ζωγράφος της ελεύθερης πια Ελλάδας. Τα πρώτα μαθήματα τα πήρε από τον συντοπίτη του Νικόλαο Καντούνη και έπειτα σπούδασε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βενετίας με καθηγητή του τον φιλέλληνα Ludovico Lipparini που ζωγράφισε πολλά έργα για την Επανάσταση των Ελλήνων και έτσι στήριξε περισσότερο την αγάπη του Τσόκου για αυτά τα θέματα. Στην Ελλάδα ήρθε το 1847 και το 1856 γίνεται καθηγητής στο Αρσάκειο. Θα ζωγραφίσει σειρά από έργα με την Ελληνική Επανάσταση και όλα με μεγάλη επιτυχία! Τα πορτρέτα των αγωνιστών συγκινούν βαθειά, όπως και τα έργα του «Η φυγή από την Πάργα», «Ο όρκος των Φιλικών», «Η δολοφονία του Καποδίστρια» που βάζει και τον εαυτό του στο άκρο δεξιά κτλ. Η δουλειά του έχει ακαδημαϊκά στοιχεία και κάποιες επιρροές από την Επτανησιακή Σχολή. Τα έργα του έχουν μικρό μέγεθος και συγκινούν προβάλλοντας τον ηρωισμό των προσώπων χωρίς να εξιδανικεύει εμφανώς.
Κάποια απο τα έργα του:


Διονύσιος Τσόκος Η δολοφονία του Καποδίστρια




Διονύσιος Τσόκος- Φυγή απο την Πάργα




Διονύσιος Τσόκος- Ανδρούτσος


Διονύσιος Τσόκος- Καποδίστριας






Διονύσιος Τσόκος Όρκος του Κολοκοτρώνη στην Φιλική




Διονύσιος Τσόκος Η φυγή απο την Πάργα








Διονύσιος Τσόκος Βάφτιση στην Ζάκυνθο




Ludovico Lipparini ( Μπολόνια 17/2/1800 – Βενετία 1856) Σπούδασε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βενετίας. Ο καθηγητής του T. Matteini τον καθοδήγησε στην μελέτη της Ελληνικής τεχνικής και σχεδίασης αλλά και στην μάθηση πορτρέτων με γνώμονα έργα κυρίως του Ρέμπραντ και του Βελάσκεθ. Ο Francesco Hayez ήταν συμμαθητής του. Το 1821- 1822 στη Ρώμη μελέτησε τις αρχαιότητες των ρωμαίων κυρίως και είδε πόσο ήταν επηρεασμένα από την αρχαία Ελληνική τέχνη και την φιλοσοφία της που επηρέασε όλη την ανθρωπότητα! Θαύμαζε πολύ το Ελληνικό πνεύμα. Έκανε και άλλα σχετικά ταξίδια και πολύ όμορφα έργα όπως το «Ο όρκος των Οράτιων». Επηρεασμένος από τον Hayez και το έργο του «Οι πρόσφυγες της Πάργας», από το φιλελληνικό κλίμα και από το βιβλίο του Francois Pouqueville για την «Ιστορία της Αναγέννησης της Ελλάδας» ζωγραφίζει ανάλογα θέματα. Μερικά από τα έργα του είναι «Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός υψώνει την σημαία της Ανεξαρτησίας του Ελληνικού αγώνα», «Ο θάνατος του Μ. Μπότσαρη» τα οποία προβλήθηκαν σε μεγάλες εκθέσεις στην Βενετία. Αγαπημένο του θέμα ο Έλληνας αγωνιστής με παλικαρίσια θέληση ως σύμβολο του αγώνα για την ελευθερία. Από το 1847 έγινε πρόεδρος της Ακαδημίας Καλών Τεχνών της Βενετίας.
Κάποια απο τα έργα του:




Antonio Liparrini Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη






Ludovico Lipparini -Έλληνας Κουρσάρος, 1839




Ludovico Lipparini - Ο λόρδος Βύρωνας στον τάφο του Μάρκου Μπότσαρη




Antonio Liparrini Ο θάνατος του Τζαβέλα














Francesco Hayez - Farewell of a Greek
warrior and his beloved


Όσον αφορά τον Francesco Hayez (10/2/1791- 21/12/1882) , είχε και αυτός αγανακτήσει από την πώληση της Πάργας από τους ‘Άγγλους στους Τούρκους, όπως και όλοι οι Ευρωπαίοι. Ζωγράφισε το «Οι πρόσφυγες της Πάργας» εμπνευσμένο από το ομώνυμο ποίημα του Giovanni Bechet και ίσως απο το βιβλίο του ποιητή Ugo Foscolo με τίτλο «Αι ατυχίαι και η παραχώρησης της Πάργας» (1819). Στα πρόσωπα αναδύεται η μεταξύ τους αδελφοσύνη και στα βλέμματα αποτυπώνεται η τραγωδία τους. Ζωγραφίζει τον εαυτό του σαν ο παπάς της σκηνής, μάλλον για να δείξει την ταύτιση του με αυτό το πρόσωπο σαν θρησκευτικό σύμβολο. Ο Hayez στο βιβλίο του “Le mie memorie” (σελ. 168 εκδ. Vicenza 1995) γράφει πως η Ιταλία «έβλεπε τον ίδιο της τον εαυτό σε εκείνη την κοντινή ιστορία της Πάργας» και πως ο ποιητής Bechet «στον άνθρωπο της Πάργας είχε υμνήσει τον πόνο των ιταλών εξόριστων». Αργότερα, το 1845, ο μαθητής του ο Carlo Berligioso ξαναζωγραφίζει το ίδιο θέμα με τον ίδιο τίτλο και τον ίδιο τρόπο. Με μια παραλλαγή μόνο: τα ρούχα των Ελλήνων, είναι σε πιο ανατολίτικο στυλ. Και ξανά, ο Cherubino Cornienti το 1843 θα ζωγραφίσει το ίδιο θέμα. Η δική του παραλλαγή είναι πως πια η βάρκα έχει ολιγάριθμους μέσα της. Μόνο μια γυναίκα ζωντανή με τα παιδιά της και δυο άντρες στο κουπί.
Κάποια απο τα έργα του:


Francesco Hayez -Πρόσφυγες απο την Πάργα-1831




Francesco Hayez -Φυγή απο την Χίο




Antoine-Laurent Άποψη ανεμόμυλων, πιθανόν
σε κάποιο νησί του Αιγαίου














Ο Antoine Laurent Castellan είχε επισκεφτεί την Πελοπόννησο, Ύδρα, Κύθηρα, Ζάκυνθο, Κέα, Ψαρά, Εύβοια, Λέσβος , Ελλήσποντο, Κωνσταντινούπολη για να συμμετάσχει ως σχεδιαστής σε ένα άνοιγμα της Γαλλίας προς την Οθωμανική αυτοκρατορία. Δημοσίευσε σειρές με επιστολές από αυτούς τους τόπους με έργα του πάνω που είχε χαράξει ο ίδιος. Ο λόρδος Βύρων τον επαίνεσε ιδιαίτερα για το έργο του "Οι Μοίρες, οι συνήθειες και τα κουστούμια των Οθωμανών". Επίσης, ο Castellan είχε εφεύρει έναν διαφορετικό τρόπο να εργάζεται: Ζωγράφιζε και με κερί. (δείτε έργα του στον σύνδεσμο του εξαιρετικού Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη στο el.traveloues.gr/collection.php?view20 ).

Το βιβλίο του Antoine-Laurent

"Οι Μοίρες, οι συνήθειες και τα κουστούμια των Οθωμανών"




Λιθογραφία της Μαντούς Μαυρογένους
από τον Adam Friedel von Friedelsburg



Παπαφλέσσας- Friedel von Friedelsburgάντας





Παναγιώτης Ζωγράφος, Η μάχη της Ακρόπολης

Ο Παναγιώτης Ζωγράφος γεννήθηκε το 1800 στη Βορδώνια Λακωνίας. Ήταν ένας από τους αγωνιστές του ’21. Αυτοδίδακτος ζωγράφος που είχε ασχοληθεί με την αγιογραφία της μεταβυζαντινής λαϊκής παράδοσης. Ο στρατηγός Ιωάννης Μακρυγιάννης τον κάλεσε το 1836 μαζί με τους 2 γιούς του για να αναπαραστήσει σε εικόνα αυτά που ζούσαν και τα ήξεραν τόσο καλά. Ο Μακρυγιάννης κατέγραψε όλους τους αγώνες στα «Απομνημονεύματα» του και επειδή ο περισσότερος κόσμος ήταν αγράμματος κατάλαβε την ανάγκη της εικόνας. Ο ίδιος έμαθε γράμματα σε πολύ μεγάλη ηλικία μόνο για να καταγράψει τα γεγονότα και να σώσει τη μνήμη μας σαν έθνος. Αρχικά είχε αναθέσει τα ζωγραφικά έργα σε έναν φράγκο (δηλ ευρωπαίο) ζωγράφο αλλά τελικά προτίμησε τον Ζωγράφο, γιατί ήταν και αυτός ο ίδιος αγωνιστής και ήξερε και γιατί ήθελε τα γεγονότα να αποδοθούν περιγραφικά με τον «υπέρλογο χώρο» της μεταβυζαντινής λαϊκής παράδοσης. Ο Ζωγράφος ήταν αυτό που χρειαζόταν ο Μακρυγιάννης. Ο Μακρυγιάννης περιέγραφε, ο Ζωγράφος ζωγράφιζε. Από την συνεργασία τους προέκυψαν 25 έργα σε ξύλο με αυγοτέμπερα (υλικά της αγιογραφίας). Τα 24 από αυτά τα αντέγραψαν 4 φορές και τα δώρισαν στον βασιλιά Όθωνα, στον Τσάρο της Ρωσίας, τον βασιλιά της Γαλλίας και βασιλιά της Αγγλίας μέσω των πρεσβευτών τους. Ήταν μια προσπάθεια του Μακρυγιάννη να επηρεάσει θετικά τους ξένους ηγέτες προς τα Ελληνικά συμφέροντα. Τα έργα του Ζωγράφου έχουν οπτική από ψηλά προς τα κάτω. Μοιάζει σαν να βλέπεις τις μάχες πετώντας με αεροπλάνο. Ο Ζωγράφος θεωρείται, και δικαίως, ως ο πρόδρομος του ζωγράφου Θεόφιλου.

Η μάχη της Σφακτηρίας  και  η  ναυμαχία του Ναβαρίνου
1825-Παναγιώτης  Ζωγραφος

Παναγιώτης  Ζωγράφος   Ναυμαχία

Παναγιώτης  Ζωγράφος  Η πολιορκία  των  Αθηνών 1827

Βρυζάκης -Έλληνας Πολεμιστής

Ο Θεόδωρος Βρυζάκης (19 Οκτωβρίου 1814 – 6 Δεκεμβρίου 1878) είναι ο πρώτος Έλληνας που σπούδασε την ζωγραφική στην περίφημη Σχολή του Μονάχου. Γεννήθηκε στη Θήβα σε άγριες καταστάσεις. Είδε τον πατέρα του να τον απαγχονίζουν οι Τούρκοι τον Μάιο του 1821. Ήταν 7 χρονών. Όταν έγινε 18 χρονών, ένας Γερμανός φιλόλογος τον παρότρυνε και μετανάστευσε στο Μόναχο της Βαυαρίας. Μιαν άλλη εκδοχή είναι πως τον έστειλε ο Όθωνας ως γιό θύματος του αγώνα. Δεν γύρισε ποτέ πίσω. Τα θέματα του όμως είναι σχεδόν αποκλειστικά από την Ελληνική Επανάσταση. Θεωρούνται πληθωρικά, με πομπώδες ύφος που δεν ενοχλεί όμως καθόλου, καθαρά χαρακτηριστικά των ρομαντικών ζωγράφων της εποχής του, τα οποία θα έχουν πολύ μεγάλη ζήτηση ως πιστές αναπαραστάσεις της Ελληνικής Επανάστασης. Το 1844 θα φοιτήσει στην Ακαδημία του Μονάχου έχοντας την υποτροφία της Ελληνικής παροικίας του Μονάχου. Οι δάσκαλοι του ήταν φιλέλληνες ρομαντικοί με κορυφαίο τον Peter Von Hess. Το 1855 θα συμμετάσχει στην Διεθνή Έκθεση του Παρισιού με το έργο του «Η έξοδος του Μεσολογγίου». Αργότερα θα το παρουσιάσει σε μεγάλη έκθεση στη Λειψία, μαζί με τα πολύ δυνατά του έργα «Ο όρκος της Αγίας Λαύρας», «Ο Λόρδος Βύρωνας στο Μεσολόγγι» κτλ. Στην διαθήκη του κληροδότησε όλα τα έργα του εργαστηρίου του στο Πανεπιστήμιο των Αθηνών.

Βρυζάκης - Η άφιξη  του  Λόρδου  Βύρωνα  στο Μεσολόγγι  1861

Βρυζάκης

Βρυζάκης   Καραούλι

Βρυζακης - Η Ελλάς Ευγνωμονούσα

Βρυζάκης   Πορτρέτο  του  Αναγνωστόπουλου

Βρυζάκης  Πολεμικό συμβούλιο

Θεόδωρος Βρυζάκης  Μάχη

Βρυζάκης, Στρατόπεδο Καραϊσκάκη

Θεόδωρος Βρυζάκης  Ο θρύλος της Αγίας Λαύρας

Alexandre-Gabriel Decamps - Μάχη  Έλληνα και Τούρκου

Alexandre-Marie Colin - Ο Γκιαούρης

Auguste Étienne François Mayer - Greek revolution battle

Emile Jean Horace Vernet -
Ο  Γκιαούρης νικά τον Πασά

Eugene Delacroix - Γκιαούρης Πασας

eugene-ferdinand-victor-delacroix-Μάχη Γκιαούρη Πασα

Henri  Leopold  Levy  -Γκιαούρης και Τούρκος
(Έλληνας παλεύει για την ανεξαρτησία του)

Ivan Aivazovsky-1817-1900- Το κάψιμο της τουρκικής
ναυαρχίδας απο τον Κανάρη

Άλλοι ζωγράφοι που εμπνεύστηκαν από την επανάσταση του 1821 και θα τους δημοσιεύσω την επόμενη φορά γιατί είναι πολλά για την παρουσίαση εδώ και τα έργα τους που αξίζουν είναι οι: Andrea Gasparini, Auguste Vinchon, Augusto Grossi, Claude Francois Pinet, Edward Dodwell, Eugene Peytier, Filippo Marsigli, Francis Philip Stefanoff, Francois Andre Vincent, Franz Ludwing Catel, French school, Gatteri Giuseppe Lorenzo, Georg Pelberg, Georg Emanuel Opiz, George Philip Peinagle, Gerome, Giuseppe Pietro Mazzola, Henri Leopold Levy, Henri Decaisne, Hugues Fourau, Jean Baptiste Vanmour, Jean Claude Bonnefond, Johann Georg Cristian Pelberg, Joseph Cartwright, Jules le Coeur, Vincent Nicolas Raverat, A.G. Decamps, Anton Schranz, Karl Wilhelm Freiherr Von Heideck, Cermal Jaroslav, Chudiakov, D. Trouos, Denis Dighton, E. Grollos, Ernst Wilhelm Rietscel, F.P. Stefanoff, Finert D. Noel, French School, Gatteri Jiuseppe Lorenzo, Georg Pelberg, Giovanni Marghinotti, Gottlieb Bodmer, Henri Decaisne, Jean Charles Langlois, Jean Claude Bonnefond, Leonardo Gavagnin, Louis Dupre, Luigi Marta, Marinelli Vincenzo, Michele Bisi, N. L. F. Gosse, Paja Jovanovic, Pierre Bonirotte, Prosper Baccuet, Stanislas Henri Benoit Darondeau, Theodore Leblanc, Vasily Grigoryevich, Loise Rang Batu, Joseph Mallord William Terner και άλλοι ξένοι ζωγράφοι που μου διαφεύγουν. Από τους Έλληνες ζωγράφους αξία έχουν τα έργα του Αλέξανδρου Ησαϊα και αργότερα τα σπουδαία έργα από τον Νικηφόρο Λύτρα (για την βιογραφία του πατήστε ΕΔΩ ), του Γύζη (για την βιογραφία του πατήστε ΕΔΩ) , του Θεόδωρο Ράλλη (για την βιογραφία του πατήστε ΕΔΩ), του Κωνσταντίνου Βολανάκη (για την βιογραφία του πατήστε ΕΔΩ ) του Θεόφιλου (για την βιογραφία του πατήστε ΕΔΩ) και άλλων, τα οποία έχουν σχέση με το ελληνικό θέμα. Έχει αξία να δούμε τα έργα αυτών των Ελλήνων ζωγράφων στις ήδη υπάρχουσες βιογραφίες ως την επόμενη φορά.


22 Μαρτίου 1829 το πρωτόκολλο του Λονδίνου καθορίζει την συνοριακή γραμμή του ελληνικού κράτους. Ο Φον Ες εικονογραφεί τις εξελίξεις. Οι Μεγάλες Δυνάμεις στέλνουν τον δεκαεφτάχρονο Οθωνα ως ηγεμόνα της Ελλάδας. 6 Φεβρ 1833 ο βασιλιάς Όθων αποβιβάζεται στο Ναύπλιο με τους 3 αντιβασιλείς.

Peter von Hess - Η είσοδος του βασιλιά της  Ελλάδας  Όθωνα στην Αθήνα

ΕΠΙΛΟΓΟΣ


"Οι Τούρκοι, θεωρούντες εαυτούς κύριους της χώρας, υποβάλλουν τους Έλληνας εις απόλυτον τυραννία", γράφει στα "Γράμματα περί Μορέως" (1797) ο Γάλλος ζωγράφος, αρχιτέκτονας και χαράκτης Antoine Laurent Castellan. Μεγάλο κακό κάποια χώρα να κυριαρχεί πάνω σε μια άλλη χώρα και να ορίζει την ζωή υπόδουλων κατά το δοκούν. Για να μην γίνεται αυτό, είναι κορυφαία ανάγκη να ξεκινήσουμε από τον πυρήνα: Τον άνθρωπο, τον κάθε έναν από εμάς που απαρτίζει την κοινωνία μας, το Έθνος μας, τον κόσμο μας. Ο άνθρωπος, για να νοιώθει άνθρωπος χρειάζεται να είναι ελεύθερος να εκφράζει τις πρακτικές του ανάγκες στην βάση της εσωτερικής του πραγματικότητας και να γίνονται σεβαστές μέσα σε έναν συνεχή διάλογο. Αυτό για να μπορεί να γίνει, χρειάζεται να μάθουμε από μωρά ότι ο κάθε άλλος άνθρωπος από μας έχει ομοιότητες με μας στον χαρακτήρα αλλά και διαφορές. Αυτές έχουμε χρέος να κατανοήσουμε και να σεβαστούμε. Το μεγάλο μας χρέος στη ζωή είναι να καταφέρουμε να κατανοήσουμε τον κάθε άλλον άνθρωπο που έχουμε μπροστά μας κάθε φορά, για να μπορέσουμε να τον σεβαστούμε στην μεταξύ μας σχέση. Να γίνουμε ψυχολόγοι του εαυτού μας και του άλλου. Δεν έχουμε συνηθίσει να σκεφτόμαστε έτσι και αυτό μας ξενίζει. Οι διαπροσωπικές μας σχέσεις είναι το κύτταρο της κοινωνίας. Σε αυτό χρειάζεται να εστιαστεί η παιδεία μας, πολύ περισσότερο από την επαγγελματική μας εκπαίδευση. Όσο αυτό δεν γίνεται και οι διαπροσωπικές μας σχέσεις θα συνεχίζουν να χτίζονται στην αναζήτηση ενίσχυσης της θέσης του καθένα μας από τρίτους, θα έχουμε κοινωνίες οι οποίες θα βασίζονται στην δύναμη της επιβολής και όχι στην αγάπη. Ο ζυγός δεν αφορά μόνον τα έθνη. Ξεκινά από τις διαπροσωπικές σχέσεις και επεκτείνεται. Αυτό δεν μπορεί παρά να καταλήγει σε πολέμους μεγάλης αγριότητας, αν αναλογιστούμε μάλιστα τα τόσο τερατώδη και αθέατα όπλα που έχουν συσσωρευτεί.
Η επιστήμη της ψυχολογίας χρειάζεται να βγει από τα στεγανά των πανεπιστημίων και των γραφείων των ειδικών και να μπει εμφαντικά στα σχολεία και στα σπίτια μας μέσω της τηλεόρασης κυρίως. Μια επιστήμη που όμως δεν θα εστιάζει στην υποστήριξη της επιβολής του δυνατότερου στον αδύνατο (γιατί υπάρχουν και τέτοιες σχολές, ότι ψάχνει κανείς βρίσκει) αλλά στην κατανόηση και τον σεβασμό, του ενός για τον άλλον. Χρειάζεται να ωριμάσουμε. Να ανοίξει η συζήτηση. Να μάθουμε να κατανοούμε, να σεβόμαστε και να αγαπάμε για να μπορέσει ο ένας να γιατρεύει τις πληγές του άλλου. Να νικήσουμε τον κακό μας εαυτό που μας ωθεί να βρούμε στα γρήγορα δύναμη με ενισχύσεις τρίτων και έτσι ακυρώνουμε την διαπροσωπική σχέση, τον πυρήνα της ζωής μας ως κοινωνία. Ας θυμηθούμε πως ο τόσο σημαντικός Έλληνας Ιωάννης Καποδίστριας στο ξεκίνημα της Επανάστασης είχε τις αντιρρήσεις του λέγοντας ότι δεν έχουμε ακόμα την ανάλογη παιδεία που χρειάζεται. Το ήξερε αυτό και ας μην είχε αναπτυχθεί ακόμα η επιστήμη της ψυχολογίας. Έγινε η Επανάσταση (πολύ δύσκολο εγχείρημα!) κατά των Οθωμανών αλλά όχι κατά του κακού μας εαυτού. Αυτό υπάρχει ακόμα ως αίτημα.
Πόσο μπορούμε να ελπίζουμε ότι στην μετά τον ιό κατάσταση θα υπάρχουν ακόμη αυτά τα περιθώρια; Συνεχώς προσεύχομαι για αυτό. Να μην μας συνεριστεί ο Θεός για τις κακίες μας και να μας ενισχύσει στην προσπάθεια για το καλό!