Γιόρταζαν οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες την Πρωτοχρονιά;Ἕνα ἐρώτημα ποῦ ἡ ἀπάντηση του ἔχει σίγουρα ἐνδιαφέρον

Πρέπει κατ’ ἀρχὰς νὰ εἰπωθεῖ ὅτι οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες δὲν φαίνεται νὰ γιόρταζαν την Πρωτοχρονιά.
Γι’ αὐτούς μεγαλύτερη σημασία εἶχε ἡ ἀρχὴ κάθε μῆνα ποῦ ὀνομαζόταν νουμηνία.

Στήν Ἀθήνα, ὡστόσο, μία ἐπιγραφική μαρτυρία μας πληροφορεῖ γιὰ μία θρησκευτική τελετή ποῦ γινόταν στὴν ἀρχὴ του νέου ἔτους ἢ, σωστότερα, την τελευταία ἡμέρα του ἀπερχομένου, ἀφοροῦσε ὅμως περιορισμένο ἀριθμὸ ἀτόμων.

Ἐπρόκειτο γιὰ μία θυσία τῶν ἀπερχόμενων ἀξιωματούχων στὸν Δία Σωτῆρα καὶ την Ἀθηνᾶ Σωτῆρα καὶ ἀπέβλεπε στὴν ἐξασφάλιση της εὔνοιας τῶν θεῶν αὐτῶν γιὰ τὴ νέα χρονιά.

Μόλις στὰ ρωμαϊκά χρόνια καὶ κάτω ἀπὸ την ἐπίδραση της ἴδιας της Ρώμης ἄρχισέ ὁ ἑορτασμός της Πρωτοχρονιάς, ὁ ὁποῖος ἐπεκτάθηκε σε ὅλη την ἐπικράτεια της ρωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας, ἑπομένως καὶ στὸν ἑλληνικό χῶρο.

Ἦταν ὁ Ἰούλιος Καίσαρας ποῦ το 46 π.Χ. καθιέρωσε την 1η Ἰανουαρίου ὡς ἀρχὴ του ἔτους, κάτι ποῦ ἔκτοτε γνώρισε εὐρεῖα διάδοση στὴ Δύση με λιγοστές καὶ περιορισμένες τοπικά καὶ χρονικά ἐξαιρέσεις, ὅπως π.χ. στὴν ἐποχῆ του Καρόλου του Μεγάλου (ὁ τελευταῖος ἐπειδή συνέβη νὰ ἀνεβεῖ στὸν θρόνο τα Χριστούγεννα του 800 μ.Χ. ὅρισε γιὰ την ἐπικράτειά του ὥς ἀρχὴ του χρόνου τις 25 Δεκεμβρίου.)

Στὸν Ἰούλιο Καίσαρα καὶ στὶς γνώσεις του περίφημου ἀστρονόμου ἀπὸ την Ἀλεξάνδρεια Σωσιγένη, τὴ συνδρομή του ὁποίου εἶχε ζητήσει, ὀφείλουμε καὶ την προσαρμογή του ἔτους στὴ διάρκεια της περιστροφῆς της Γῆς γύρω ἀπὸ τον Ἥλιο. Η σειρά των μηνῶν ποῦ ἰσχύουν σήμερα, ἡ διάρκεια καὶ οἱ ὀνομασίες τους ὀφείλονται ἐν πολλοῖς στὴ διορατικότητα του ρωμαίου στρατηλάτη καὶ πολιτικοῦ.

Στήν ἀρχαία Ἑλλάδα το ἔτος το ἀποτελοῦσαν δώδεκα σεληνιακοί μῆνες, οἱ ὁποῖοι εἶχαν συνήθως 29 καὶ 30 ἡμέρες ἐναλλάξ (πρόκειται για τους «κοίλους» καὶ «πλήρεις» μῆνες, ἀντίστοιχα, τῶν Ἀρχαίων). Τα ὅρια κάθε μῆνα τα σηματοδοτοῦσε ἡ ἐμφάνιση δύο νέων φεγγαριῶν, ἑπομένως ἡ διάρκειά του ἦταν περίπου 29 ½ ἡμέρες.


Ὡστόσο ἡ καθιέρωση ἑνὸς ἔτους 354 ἡμερῶν δημιουργοῦσε πρόβλημα καὶ, ἄν δέν λαμβάνονταν μέτρα, συνεχῶς θὰ διογκωνόταν, ἀφοῦ ἕνα ἡλιακό ἔτος ἔχει 365 ἥμερες.

Γιὰ νὰ ἐκμηδενίσουν τὴ διαφορά αὐτὴ πρόσθεταν κατά διαστήματα, συνήθως ἀνὰ διετία, ἕναν ἐμβόλιμο μῆνα διάρκειας περίπου 22-23 ἡμερῶν. Πιθανότατα οἱ Ἕλληνες χρησιμοποίησαν ἡμερολογιακό ἔτος 12 μηνῶν περίπου τον 8ο αἱ. π.Χ., ἀφοῦ μνεία της ὕπαρξής του ἐντοπίζεται στὸν Ἡσίοδο, ἄν καὶ ὁρισμένοι ἀμφισβητοῦν την ἀξία της μαρτυρίας αὐτῆς.

Πρέπει ἐπίσης νὰ ἀναφέρουμε ὅτι ἡ σχέση ἀνάμεσα στὸ ἡμερολογιακό ἔτος καὶ στὶς γιορτές ἦταν γιὰ τους Ἕλληνες στενή, ὅπως ἀποδεικνύεται ἀπὸ το ὅτι τα ὀνόματα τῶν περισσοτέρων μηνῶν τους προέρχονταν ἀπὸ ὀνομασίες γιορτῶν ποῦ τελοῦνταν κατά τους μῆνες αὐτούς.

Οἱ γιορτές αὐτὲς σπάνια σχετίζονται με ἐπεισόδια ἀπὸ τὴ ζωή τῶν ἴδιων τῶν θεῶν (παράδειγμα ὁ μήνας Γαμηλιώνας (Ἰανουάριος), κατά τον ὁποῖο γιορταζόταν ὁ ἱερὸς γάμος του Δία καὶ της Ἤρας, οἱ ἀνθρώπινοι γάμοι θεωροῦνταν ἐπανάληψη του γάμου αὐτοῦ) καὶ συνήθως ἔχουν νὰ κάνουν με τις ἀγροτικές ἀσχολίες ποῦ ἐλάμβαναν χώρα κατά το ἀντίστοιχο χρονικό διάστημα καὶ με τις ὁποῖες ὁ ἄνθρωπος ἐξασφάλιζε τὴ σοδειά του συνεπῶς καὶ την ὕπαρξη καὶ διαιώνισή του.

Το ὅτι σε ἀρκετὰ μέρη του ἀρχαίου ἑλληνικοῦ κόσμου τα ὀνόματα τῶν μηνῶν δὲν σχετίζονται με τις γιορτές των σημαντικότερων θεῶν τους ἀλλὰ συνήθως με αὐτὲς του Ἀπόλλωνα σημαίνει ὅτι στὴν καθιέρωσή τους πρέπει νὰ ἔχει συμβάλει ἀποφασιστικά ἕνα ἱερὸ του θεοῦ αὐτοῦ με πανελλήνια ἀποδοχὴ, ὅπως ἀποδεδειγμένα ἦταν αὐτὸ στοὺς Δελφούς.

Στὸν πίνακα ποῦ ἀκολουθεῖ ἀναλύεται το ἀρχαιοελληνικό ἡμερολόγιο, το ὁποῖο διαφοροποιοῦνταν σε κάθε πόλη:

Οι μήνες και οι αντιστοιχίες τους με τους σημερινούς αναφέρονται παρακάτω:
Εκατομβαίων (30 ημέρες) 16 Ιουλίου – 15 Αυγούστου

Μεταγειτνιών (29 ημέρες) 16 Αυγούστου – 15 Σεπτεμβρίου

Βοηοδρομιών (30 ημέρες) 16 Σεπτεμβρίου – 15 Οκτωβρίου

Πυανεψιών (29 ημέρες) 16 Οκτωβρίου – 15 Νοεμβρίου

Μαιμακτηριών (30 ημέρες) 16 Νοεμβρίου – 15 Δεκεμβρίου

Ποσειδεών (29 ημέρες) 16 Δεκεμβρίου – 15 Ιανουαρίου
                                                                                                                 Γαμηλιών (30 ημέρες) 16 Ιανουαρίου – 15 Φεβρουαρίου

Ανθεστηριών (29 ημέρες) 16 Φεβρουαρίου – 15 Μαρτίου

Ελαφηβολιών (30 ημέρες) 16 Μαρτίου – 15 Απριλίου

Μουνιχιών (29 ημέρες) 16 Απριλίου – 15 Μαϊου

Θαργηλιών (30 ημέρες) 16 Μαϊου – 15 Ιουνίου

Σκιροφοριών (29 ημέρες) 16 Ιουνίου – 15 Ιουλίου

Ἡλιούγεννα – Ἡ ἑορτὴ τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων! Πῶς μετατράπηκαν σε Χριστούγεννα....

Ἰχνηλατῶνται την ἱστορικότητα της ἑορτῆς ἀνακαλύπτου με
ἐνδιαφέροντα στοιχεῖα ποῦ ἀφοροῦν την ἡμερομηνία της ἑορτῆς,
ἀλλὰ καὶ συσχετίσεις με συνήθειες στὸν ἀρχαῖο κόσμο.
Ἀναζητῶντας την ἀκριβῆ ἡμερομηνία γενέσεως του
Ἰησοῦ ἀνακαλύπτουμε ὅτι ἀφ' ἑνός στὴν καινή Διαθήκη

δὲν γίνεται ἀναφορὰ γιὰ την ἑορτὴ Χριστουγέννων

καὶ ἀφ' ἑτέρου ὅτι κανείς ἀπὸ τους Ἀποστόλους δὲν τήρησε
την 25η Δεκεμβρίου ὡς γενέθλια ἡμέρα του.
Στὴν πραγματικότητα δὲν γνωρίζουμε πότε ἀκριβῶς γεννήθηκε
ὁ Ἰησοῦς Χριστός, (ὑπολογίζεται πῶς γεννήθηκε
μεταξύ του 6 - 2 π. X.) Ὑπάρχουν ὅμως ἐνδείξεις ποὺ συνηγοροῦν
στὴν Φθινοπωρινή γέννηση του, καὶ ὄχι στὴν χειμερινή.
Το ἐδάφιο ἀπὸ το Εὐαγγέλιο του Λουκά παραδείγματος
χάριν ἀναφέρει:

«Οἱ ποιμένες ἦσαν κατά το αὐτὸ μέρος διανυκτερεύοντες ἕν τοῖς ἀγροῖς, καὶ φυλάττοντες

 φύλακας της νυκτός ἐπὶ το ποίμνιον αὐτῶν» (2: 8). Ἡ φράση αὐτὴ ἔρχεται σε ἀντίθεση 

με τις πρακτικές τῶν βοσκῶν καθώς τον χειμῶνα λόγῳ του ψύχους οἱ ποιμένες

 δὲν διανυκτερεύουν στοὺς ἀγροὺς. Αὐτὸ μας ὁδηγεῖ στὸ συμπέρασμα ὅτι ἡ γέννηση 

του Ἰησοῦ δὲν ἔγινε το Δεκέμβριο ἀλλὰ το Φθινόπωρο ἐφόσον τα κοπάδια

 δὲν ἦταν στὶς στάνες. Γνωρίζουμε ἐπίσης ὅτι ἡ γέννηση συνέπεσε, με την

 ἀπογραφή, ποῦ συνήθως γινόταν μετά την συγκομιδή, κατά τις ἀρχὲς Ὀκτωβρίου.

Ὁ Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ἐπίσης συσχετίζει την γέννηση του Ἰησοῦ Χριστοῦ με τη

ν ἑορτὴ της «Σκηνοπηγίας», ἡ ὁποία γινόταν τον Ὀκτώβρη.

Στὴν Ἁγία Γραφή γενέθλιες καὶ ὀνομαστικές ἑορτὲς δὲν συνιστοῦνται.

 Στὴν πραγματικότητα τα Χριστούγεννα δὲν συμπεριλαμβάνοντα στὶς ἀρχαῖες γιορτές

 της Χριστιανικῆς Ἐκκλησίας, καὶ μάλιστα ἡ τήρηση τῶν γενεθλίων καταδικάζονταν 

σὰν ἕνα ἀρχαῖο Ἑλληνικό "εἰδωλολατρικό" ἔθιμο ἀπεχθὲς στοὺς Χριστιανούς.

 Ἡμέρα μνήμης τῶν ἁγίων καὶ μαρτύρων ὅριζαν αὐτὴ τοῦ θανάτου. Ἡ Καθολική 

Ἐγκυκλοπαίδεια ἀναφέρει σχετικά : «Τα Χριστούγεννα δὲν ἦταν ἀνάμεσα στὶ

ς πρῶτες ἑορτὲς της Ἐκκλησίας. Ὁ Εἰρηναῖος καὶ ὁ Τερτυλλιανός την παραλείπουν

 ἀπὸ τους καταλόγους τῶν ἑορτῶν» Ἔτσι Τα Χριστούγεννα ὡς ἑορτὴ τῶν γενεθλίων του

 δὲν γιορτάζονταν τα πρῶτα 300 χρόνια. Ἡ καθιέρωση της 25ης Δεκεμβρίου ὡς ἡμέρα τῶν

 Χριστουγέννων ἔγινε στὴ Ρώμη ἀπὸ τον Πάπα Ἰούλιο τον Α, τον 4ο μ.χ. αἰῶνα, μετά

 ἀπὸ ἔρευνα ποὺ ἔγινε στὰ ἀρχεῖα της Ρώμης γιὰ την χρονιά ἐπὶ Αὐγούστου ὑπογραφῇς,

 καὶ κατόπιν ὑπολογισμῶν βάση τῶν Εὐαγγελίων. Ἕνα στοιχεῖο ποὺ λήφθηκε ὑπόψιν εἶναι 

το ἡ φράση ἀπὸ το κατ’ Ἰωάννη γ’30«Ἐκεῖνον δεῖ αὐξάνειν, ἐμὲ ἐλατούσθαι»

Στήν πραγματικότητα ὅμως αὐτὸ συνέβη διότι ἡ συγκεκριμένη ἡμερομηνία συνέπεφτε 

με τις ἀρχαῖες ἑορτὲς του Χειμερινοῦ Ἡλιοστασίου καὶ την «Ἐπιστροφή» του Ἡλίου. 

Ἔκτοτε ὁ Χριστός ὄφειλε νὰ εἶναι ὁ Ἥλιος ὁ δίδων το φῶς εἰς τον κόσμο. Πρὶν ἑορταζόταν 

στὶς 6 Ἰανουαρίου μαζί με τὴ βάπτιση του Ἰησοῦ (Θεοφάνεια). Ἀργότερα το ἔθιμο 

πιθανολογεῖται ὅτι μεταφέρθηκε στὴν Ἀνατολὴ, πιθανόν ἀπὸ τον Γρηγόριο τον Ναζιανζηνό

 το 378-381 περίπου μ.Χ. Ὁ Ἰωάννης Χρυσόστομος (345-407 μ.Χ.) σε ὁμιλία του γιὰ τὴ 

γέννηση του Χριστοῦ, ἀναφέρει ὅτι εἶχε ἀρχίσει στὴν Ἀντιόχεια νὰ γιορτάζονται τα 

Χριστούγεννα στὶς 25 Δεκεμβρίου. Το σίγουρο εἶναι ὅτι την ἐποχῆ του Ἰουστινιανοῦ, τον

 6ο αἰῶνα, ὁ ἑορτασμός των Χριστουγέννων στὶς 25 Δεκεμβρίου εἶχε ἐξαπλωθεῖ σχεδόν

 σε ὅλη την Ἀνατολὴ.

Τι ἑόρταζαν οἱ Ἀρχαῖοι Ἕλληνες την περίοδο των Χριστουγέννων;

Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες κατά την χειμερινή τροπή του ἥλιου γιόρταζαν την γέννηση

 του Διονύσου. Ὁ Διόνυσος ἀποκαλοῦταν «σωτήρ» καὶ θεῖο «βρέφος», το ὁποῖο 

γεννήθηκε ἀπὸ την παρθένο Σέμελη. Ἦταν ὁ καλός «Ποιμήν», του ὁποίου οἱ ἱερεῖς 

κρατοῦν την ποιμενική ράβδο, ὅπως συνέβαινε καὶ με τον Ὄσιρη. Τον χειμῶνα θρηνοῦσαν 

το σκοτωμό του Διονύσου ἀπὸ τους Τιτᾶνες, ἀλλὰ στὶς 30 Δεκεμβρίου ἑόρταζαν την 

ἀναγέννησή του. Οἱ γυναῖκες-ἱέρειες ἀνέβαιναν στὴν κορυφή του ἱεροῦ βουνοῦ καὶ

 κρατῶντας ἕνα νεογέννητο βρέφος φώναζαν «ὁ Διόνυσος ξαναγεννήθηκε. 

Ὁ Διόνυσος ζεῖ» , ἐνῶ σε ἐπιγραφή ἀφιερωμένη στὸν Διόνυσο ἀναγράφεται:

«Ἐγὼ εἶμαι ποὺ σε προστατεύω καὶ σε ὁδηγῶ, ἐγὼ εἶμαι το 'Ἄλφα καὶ το Ὠμέγα».

Αὐτή ἡ ἀρχαία Ἑλληνική γιορτή, εἶχε ἐπίσης ταυτιστεῖ καὶ με
την γιορτή του Ἡλίου, τον ὁποῖο οἱ ἀρχαῖοι λαοί εἶχαν
θεοποιήσει. Συγκεκριμένα στοὺς Ἕλληνες, εἶχε ταυτιστεῖ με τὸν
Φωτοφόρο Ἀπόλλωνα τοῦ Ἡλίου, ὁ ὁποῖος ἀπεικονιζόταν πάνω
στὸ ἱπταμένῳ ἅρμα του νὰ μοιράζει το φῶς τοῦ Ἡλίου. Οἱ ἀρχαῖοι
λαοί ἀναπαριστοῦσαν την κίνηση του ἥλιου με την ζωή ἑνός
ἀνθρώπου ποῦ γεννιόταν κατά την χειμερινή τροπή του ἥλιου ποῦ
μεγάλωνε βαθμιαία καθώς αὐξάνονταν καὶ οἱ ὧρες ποῦ ὁ
ἥλιος φωταγωγοῦσε την Γῆ, καὶ πέθαινε ἡ ἀνασταίνονταν τον
Μάρτιο την ἡμέρα της Ἐαρινῆς Ἰσημερίας, συμβολίζοντας με
αὐτὸν τον τρόπο την ἀναγέννηση του φυτικοῦ βασιλείου μέσα
ἀπὸ την μήτρα της Γῆς. Το χειμερινό Ἡλιοστάσιο 22-25 Δεκεμβρίου
σημαίνει την ἀρχὴ του χειμῶνα, καὶ ὁ Ἥλιος ἀρχίζει βαθμιαία νὰ
αὐξάνει την ἡμέρα ἑως ὅτου ἐξισωθεῖ με την νύχτα, κατά την
Ἴση-μερία τον Μάρτιο. Τότε ο Ἥλιος νικᾶ το σκοτάδι, καὶ ἔρχεται
ἡ ἄνοιξη, ἡ ἐποχῆ της ἀναγέννησης γιὰ την φύση.

Ἡ ἑορτὴ αὐτὴ πέρασε καὶ στὴν ἀρχαία Ρώμη με τις δημοφιλεῖς
γιορτές των Σατουρνάλιων, πρὸς τιμήν του Κρόνου τον Δεκέμβριο
ἀλλὰ καὶ της θεάς Δήμητρας, γι΄ αὐτὸ καὶ ἔκαναν θυσίες χοίρων
γιὰ την εὐφορία της γῆς . Τα Σατουρνάλια ἦταν ἀπὸ τις σημαντικότερες
καὶ ὀνομάζονταν: « DIES INVICTI SOLIS », δηλαδή
«Ἡμέρα του ἀήττητου ἥλιου». Μία γιορτή ποὺ φυσικά την
εἶχαν πάρει ἀπὸ την γιορτή του Φωτοφόρου Ἀπόλλωνα - Ἡλίου!


Στήν ἀρχαία Ρώμη, ἡ ἑορτὴ ἄρχιζε στὶς 17 Δεκεμβρίου καὶ
διαρκοῦσε ἑπτὰ ἡμέρες. Στήν ἑορτὴ αὐτὴ ἀντάλλασσαν δῶρα,
συνήθως λαμπάδες καὶ στὰ παιδία ἔδιναν πήλινες κούκλας καὶ
γλυκά σε σχῆμα βρέφους γιὰ νὰ θυμίζουν το Κρόνο, ποῦ τρώει τα
παιδιά του. Σταδιακά λοιπόν τα γενέθλια του θεοῦ Ἥλιου μετατράπηκαν
σε γενέθλια του Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ. Θά πρέπει ἐπίσης νὰ σημειωθεῖ
ὅτι οἱ «ἐθνικοί» ἀποκαλοῦσαν την Πρώτη Ἡμέρα της βδομάδας
Ἡμέρα του θεοῦ-Κυρίου Ήλιου, ὁρολογία την ὁποία ἀργότερα
χρησιμοποίησαν καὶ οἱ ἐκκλησιαστικοί Πατέρες γιὰ λόγους
σκοπιμότητας ἴσως. Κάτι ποὺ διασώζεται ἑως σήμερα στὰ
Ἀγγλικά ὥς SUN-DAY, στὰ Γερμανικά SONN-TAG.

Ὁ Ἰουστίνος ὁ μάρτυς (114-165 μ.Χ.) γράφει στῆ 2η ἀπολογία του γιὰ τον Ἰησοῦ 

«...σταυρώθηκε, πρὶν το Σάββατο, 

ΠΟΥ ΗΤΑΝ Η ΗΜΕΡΑ ΤΟΥ "ΚΡΟΝΟΥ"       καὶ την ἑπόμενη ἡμέρα ΠΟΥ ἩΤΑΝ 

Ἡ ἩΜΕΡΑ ΤΟΥ (θεοῦ) "ἩΛΙΟΥ" καὶ ἡ ὁποία μετονομάσθηκε σε ΚΥΡΙΑΚΗ, 

ἀναστήθηκε καὶ ἐμφανίσθηκε στοὺς μαθητές Του...»

Οἱ Αἰγύπτιοι στὶς 25 Δεκεμβρίου ἑόρταζαν την γέννηση του θεοῦ - ἥλιου Ὄσιρη. 

Μετά την δολοφονία του ἕνα δένδρο ξεφύτρωσε στὸ ὁποῖο ὁ Ἴσις,σε κάθε ἐπέτειο

 της γέννησης του στὶς 25 Δεκεμβρίου, ἄφηνε δῶρα γύρω ἀπὸ το δένδρο. Οἱ Βαβυλῶνιοι,

 καὶ οἱ Φοίνικες ὀνόμαζαν το θεό-ἥλιο Βαάλ , οἱ Πέρσες λάτρευαν τη γέννηση του 

Ἀήττητου-ἥλιου καὶ θεοῦ Μίθρα Βασιλιά, ἐνῶ οἱ Βραχμᾶνοι στὴν γέννηση του ψάλλουν:

 «Ἐγέρσου ὦ βασιλιά του κόσμου, ἔλα σε μας ἀπὸ τις σκηνές σου».

Ἐκτὸς ὅμως της ἡμέρας της γέννησης καὶ πολλές ἀπὸ τις παραδόσεις ποὺ συνδέονται με τα 

Χριστούγεννα (ἀνταλλαγῆ δώρων, στολισμοί, κάλαντα, Χριστουγεννιάτικο δέντρο κλπ.) 

ἔχουν τις ρίζες τους σε παλαιότερες θρησκεῖες. Πιὸ συγκεκριμένα τα κάλαντα!
Πίσω ἀπὸ τα κάλαντα κρύβεται ἕνα ἀρχαῖο Ἑλληνικό ἔθιμο με το ὄνομα Εἰρεσιώνη, ποῦ 

ἀναφέρεται ἤδη ἀπὸ τον Ὅμηρο, ὁ ὁποῖος εὑρισκόμενος στὴν Σάμο, σκάρωσε διάφορα 

τραγούδια τα ὁποία μαζί με μία ὁμάδα παιδιῶν τα τραγουδοῦσαν στὰ σπίτια των πλουσίων

 εὐχόμενοι πλοῦτο, χαρά καὶ εἰρήνη. Συμβόλιζε την εὐφορία καὶ γονιμότητα της γῆς

 καὶ ἑορτάζονταν δύο φορές το χρόνο, μία την ἄνοιξη με σκοπό την παράκληση 

τῶν ἀνθρώπων πρὸς τους θεούς κυρίως του Ἀπόλλωνος-ἥλιου καὶ τῶν Ὡρῶν γιὰ προστασία 

της σποράς καὶ μία το φθινόπωρο, γιὰ νὰ τους εὐχαριστήσουν γιὰ την συγκομιδή τῶν καρπῶν.

 Ταυτόχρονα με τις εὐχαριστίες πρὸς τους θεούς, ἔδιναν εὐχές καὶ στοὺς συνανθρώπους.

Τα παιδιά γύριζαν ἀπὸ σπίτι σε σπίτι, κρατῶντας ἐλιᾶς ἡ δάφνης στολισμένα με μαλλί 

(σύμβολο ὑγείας καὶ ὀμορφιᾶς) καὶ καρπούς κάθε λογῆς, τραγουδῶντας γιὰ καλύτερη 

τύχη καὶ γονιμότητα της γῆς. Πολλά ἀπὸ τα παιδιά ἔφεραν τον κλάδο σπίτι τους καὶ τον

 κρεμοῦσαν στὴν πόρτα ὁποῦ ἔμενε ὅλο το ἔτος.(κάτι πού συνηθίζουμε νὰ κάνουμε

 σήμερα την Πρωτομαγιά).

Ἕνα πολύ ἐνδιαφέρον ἄρθρο του Ἀποστόλου Ἀρβανιτόπουλου, σχετικό με τα ἔθιμα του 

χριστουγεννιάτικου δέντρου καὶ τῶν καλάνδων, μας σώζει ὁ Φίλιππος Βρετάκος στὸ βιβλίο

 του "Οἱ δώδεκα μῆνες του ἔτους καὶ αἵ κυριώτεραι ἀορταί τῶν". Σε αὐτὸ το βιβλίο του

 ὁ Φίλιππος Βρετάκος μας λέει:
"Το χριστουγεννιάτικον δένδρον συμβολίζει την αἰωνιότητα της ζωῆς, διότι δὲν γηράσκει 

καὶ δὲν χάνει, ἑπομένως, την νεότητά του. Το δένδρον ὅμως τῶν Χριστουγέννων δὲν το 

εὑρίσκω, ἐγὼ τουλάχιστον, ὡς ξενικήν συνήθειαν, ὡς νομίζεται γενικῶς, ἀλλ' ἐν μέρει ὡς 

ἀρχαίαν ἑλληνικήν. Εἶναι, δηλαδή, ὑπολείμματα της περιφήμου "εἰρεσιώνης", καὶ της 

"ἱκετηρίας" τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων, καὶ μάλιστα τῶν ἀρχαίων Ἀθηναίων. Ἦσαν δὲ ἡ μὲν

 Ἱκετηρία κλάδος ἐλαίας, ἀπὸ του ὁποίου ἐκρέμων ποκάρια μαλλιοῦ, καὶ ἔφερον αὐτὸν

 ὅσοι ἤθελον νὰ ἱκετεύσουν τὸν Θεόν ὁμαδικῶς, διὰ την ἀπαλλαγήν του τόπου ἀπὸ δεινοῦ 

τινός κακοῦ, π.χ. ἀπὸ νοσήματος, πανώλους, χολέρας ἡ ὁμοίου. Ὡς ἐπὶ το πολύ, ὅμως, 

ἐβάσταζε την Ἱκετηρίαν ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος ἤθελε νὰ τεθῆ ὑπὸ την προστασίαν θεοῦ καὶ 

της ἀνωτέρας ἀρχῆς, γιὰ νὰ προβῆ εἷς ἀποκαλύψεις ἐναντίον ἰσχυρῶν ἀνθρώπων ἡ ἀρχόντων." 

("Κληρονομία του ἀρχαίου κόσμου", ἐφημερίς "Ἔθνος", 31 Δεκεμ.1937)

Το χριστουγεννιάτικο δέντρο ἐμφανίστηκε γιὰ πρώτη φορά στὴ Γερμανία στὸ τέλος του 16ου, 

ἀλλὰ ἑως τις ἀρχὲς του 19ου αἰῶνα δὲν ἦταν διαδεδομένο εὐρέως - τοποθετοῦνταν μόνο στὶς 

ἐκκλησίες. Το δέντρο ὥς Χριστιανικό σύμβολο, συμβολίζει την εὐτυχία ποὺ κρύβει γιὰ τον 

ἄνθρωπο ἡ γέννηση του Χριστοῦ. Σταδιακά το δένδρο ἄρχισε νὰ γεμίζει με διάφορα χρήσιμα 

εἴδη- κυρίως φαγώσιμα κι ἀργότερα ροῦχα κι ἀλλὰ εἴδη καθημερινῆς χρήσης, (κάτι ποὺ γινόταν 

στοὺς ἀρχαίους Ἑλληνικούς ναούς) συμβολίζοντας την προσφορά των Θείων Δώρων.

 Στὴν σύγχρονη Ἑλλάδα το ἔθιμο το εἰσήγαγαν οἱ Βαυαροί με τον στολισμό στὰ ἀνάκτορα του

 Ὄθωνα το 1833. Μετά τον το Β’ παγκόσμιο πόλεμο το δέντρο με τις πολύχρωμες μπάλες

 μπῆκε σε ὅλα τα ἑλληνικά σπίτια.

Φυσικά μεγάλη ἐντύπωση προκαλεῖ καὶ το μυθολογικό γεγονός του "Ἅγιο Βασίλη" με το 

ἕλκηθρο του ποῦ το κινοῦν οἱ ἱπτάμενοι τάρανδοι. Οὔτε αὐτὸ ὅπως καταλαβαίνετε, 

δὲν θὰ μποροῦσε νὰ μὴν παρθεῖ ἀπὸ την Ἀρχαία Ἑλλάδα. Ὅπως ἀναφέραμε πιὸ πρίν , 

τον μῆνα Δεκέμβριο, οἱ Ἕλληνες γιόρταζαν τον Διόνυσο ἀλλὰ καὶ τον Φωτοφόρο 

Ἀπόλλωνα- Ἡλίου παριστάνοντας τον πάνω στὸ ἱπτάμενο ἅρμα του, νὰ μοιράζει το φῶς.

 Το ἅρμα ἔγινε ἕλκηθρο, τα ἄλογα ἔγιναν τάρανδοι καὶ το "δῶρο" του φωτός ποὺ μοίραζε

 στοὺς ἀνθρώπους ...ἔγινε κυριολεκτικά "μοίρασμα δώρων".

Τέλος το κόψιμο της βασιλόπιτας Ἀποτελεῖ ἐξελίξη του Ἀρχαῖο Ἑλληνικοῦ ἐθίμου του 

ἐορταστικοῦ ἄρτου, τον ὁποῖο οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες πρόσφεραν στοὺς θεούς σε μεγάλες

 ἀγροτικές γιορτές, ὅπως τα Θαλύσια καὶ τα Θεσμοφόρια.

Ἡλιούγεννα – Ἡ ἑορτὴ τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων! Πῶς μετατράπηκαν σε Χριστούγεννα....

                              

Ἰχνηλατῶνται την ἱστορικότητα της ἑορτῆς ἀνακαλύπτου με ἐνδιαφέροντα στοιχεῖα ποῦ ἀφοροῦν την ἡμερομηνία της ἑορτῆς, ἀλλὰ καὶ συσχετίσεις με συνήθειες στὸν ἀρχαῖο κόσμο. Ἀναζητῶντας την ἀκριβῆ ἡμερομηνία γενέσεως του Ἰησοῦ ἀνακαλύπτουμε ὅτι ἀφ' ἑνός στὴν καινή Διαθήκη δὲν γίνεται ἀναφορὰ γιὰ την ἑορτὴ Χριστουγέννων καὶ ἀφ' ἑτέρου ὅτι κανείς ἀπὸ τους Ἀποστόλους δὲν τήρησε την 25η Δεκεμβρίου ὡς γενέθλια ἡμέρα του. Στὴν πραγματικότητα δὲν γνωρίζουμε πότε ἀκριβῶς γεννήθηκε ὁ Ἰησοῦς Χριστός, (ὑπολογίζεται πῶς γεννήθηκε μεταξύ του 6 - 2 π. X.) Ὑπάρχουν ὅμως ἐνδείξεις ποὺ συνηγοροῦν στὴν Φθινοπωρινή γέννηση του, καὶ ὄχι στὴν χειμερινή.Το ἐδάφιο ἀπὸ το Εὐαγγέλιο του Λουκά παραδείγματος χάριν ἀναφέρει:

Διαβάστε  Περισσότερα  

Δελφικές Ἐντολές: Ἡ κληρονομιά τῶν Ἑλλήνων

 Δελφικές Ἐντολές: Ἡ κληρονομιά τῶν Ἑλλήνων

Οἱ Δελφικαὶ Ἐντολαί, ὡς ἀέναα διδάγματα σοφίας, 

ἀποτελοῦν θεμέλιον τοῦ ἠθικοῦ καὶ πνευματικοῦ βίου 

τῶν Ἀρχαίων Ἑλλήνων. Ἀναγράφονται ὡς σύντομες, 

περιεκτικὲς φράσεις ποὺ ἀπεδίδοντο ἀπὸ τοὺς σοφοὺς 

τοῦ ἀρχαίου κόσμου καὶ ἀποτυπώθηκαν εἰς τὸν ναὸ τοῦ 

Ἀπόλλωνος ἐν Δελφοῖς, τὸ πάλαι ποτέ κέντρον τῆς θρησκευτικῆς 

καὶ πολιτιστικῆς ζωῆς τῆς .

Μέσα ἀπὸ τὴν λιτότητά τους, οἱ Ἐντολαὶ ἐξέφραζαν ἀρχὲς ὅπως 

τὸ «Γνῶθι σαυτόν» καὶ τὸ «Μηδὲν ἄγαν», ποὺ καθοδηγοῦσαν 

τὸν ἄνθρωπον πρὸς τὴν αὐτογνωσίαν, τὴν ἀρετὴν καὶ τὴν

 εὐδαιμονία.

Ἡ ἔρευνα περὶ τῶν Δελφικῶν Ἐντολῶν ἀνοίγει ἕναν διάλογον

 μὲ τὴν ἀρχαία σκέψιν καὶ δίνει τὴν δυνατότητα νὰ κατανοήσωμεν 

καλλίτερον τὴν ἐννοιολογικὴν τοῦ ἠθικοῦ λόγου ἐν τῷ πλαισίῳ 

τοῦ πλαισίῳ.


Δελφικές ἀντολὰς: Ἡ κληρονομιά τῶν Ἑλλήνων 

Τὰ Δελφικά Παραγγέλματα εἶναι οἱ ἐντολές ποῦ ἄφησαν στοὺς 

Ἕλληνες οἱ σοφοί τῆς Ἀρχαίας Ἑλλάδος.

Μία πολύτιμη κληρονομιά γνώσης καί βοείας γιὰ τίς ἐπερχόμενες 

γενεές.
Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες Ἱερεῖς δὲν ἔδιναν συμβουλὲς ούτε ἄκουγαν

τίς ἐξομολογήσεις τῶν πιστῶν, ἀλλὰ ἀσχολοῦνταν μόνο 

μὲ τὴν τέλεση τῶν θυσιῶν καί τῶν ἄλων ἰεροτελεστιῶν.
Ή ἠθική ἐκπαίδευση καί καθοδήγηση τῶν πολιτῶν ξεκινοῦσε 

μὲν ἀπὸ τοῦς παιδαγωγοὺς καί παιδοτρίβες τῆς νεαρής ἡλικίας,

 ἁλλὰ συνεχιζόταν ἀργότερα στὰ μαντεῖα, ἃ ὁποῖα, 

ἐκτός ἀπὸ τὶς χρησμοδοτήσεις τους γιὰ τὰ μελλούμενα

 καὶ τὶς θελήσεις τῶν θεῶν, ἔδιναν καί ἔνα πλῆθος 

ἠθικῶν παραγγελμάτων καὶ προτροπῶν συμβουλευτικοῦ 

χαρακτῆρα γιὰ τὰ προβλήματα τῆς καθημερινῆς ζωῆς.
Περίοπτη θέση βέβαια, κατεῖχε σὲ ὅλα αὐτὰ ,τὸ διάσημο 

σὲ ὅλο τὸν κόσμο Μαντεῖο τῶν Δελφῶν, τοῦ ὁποίου 

τὰ ὀμώνυμα ἠθικὰ παραγγέλματα εἶχαν καταγραφεῖ 

στοὺς τοίχους τοῦ Προνάου τοῦ Ναοῦ τοῦ Ἀπόλλωνος ,

στὸ ὑπέρθυρο ή ἀκόμα καὶ σὲ διάφορες στῆλες ποῦ εἶχαν

 τοποθετηθεῖ περιμετρικά στὶς πλευρές τοῦ νοῦ
Τὰ 147 Δελφικά Παραγγέλματα ή Πυθίας Γράμματα, 

ἦταν λιτά ἀποφθέγματα ἐλαχίστων λέξεων καί ἀνῆκαν 

στοὺς 7 σοφούς τῆς ἀρχαιότητας: Τὸν Θαλῆ τὸν Μιλήσιο, 

τὀν Πιττακό τὀν Μυτιληναίο, τὀν Βία τὀν Πρηνεύ, τὀν Σόλωνα 

τὀν Ἀθηναῖο, τὀν Κλεόβουλο τὀν Ρόδιο, τὀν Περίανδρο 

τὀν Κορίνθιο καί τὀν Χίλωνα τὀν Λακεδαιμόνιο.
Στὸ ἀέτωμα τοῦ νοῦ δέσποζαν τὰ τρία σπουδαιότερα 

Δελφικά Παραγγέλματα, τὰ ὁποία εὔκολα μποροῦσε νὰ διακρίνει

 ὁ πλησιάζων ἐπισκέπτης: Κάτω ἀριστερά τὸ ΓΝΩΘΙ ΣΑΥΤΟΝ

 (νὰ γνωρίσεις τὀν ἑαυτό σου).
Κάτω δεξιά τὸ ΜΗΔΕΝ ΑΓΑΝ (νὰ κάνεις τὰ πάντα με μέτρο, 

αποφεύγοντας τὴν ὑπερβολή).
Ἀνάμεσα τους, στῆ κορυφή, τὸ περίφημο «ΕΝ ΔΕΛΦΟΙΣ Ε» 

(ή ΕΙ), γιά τὸ ὁποῖο ὁ ἱερέας τῶν Δελφῶν Πλούταρχος ἔγραψε 

ὁλόκληρη πραγματείᾳ («Περί τοῦ ὲν Δελφοῖς Ε»), 

προσπαθῶντας νὰ ἐρμηνεύσει τὴν ἀπωλεσθείσα σημασία του.
Ὁ θαυμασμός τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων γιά τά ἀνηρτημένα 

αὐτά ἀποφθέγματα στὸ Μαντεῖο τῶν Δελφῶν ήταν τόσο μεγάλος,

 ώστε ο λυρικός ποιητής Πίνδαρος (522 π.Χ.) θεωρούσε τους

 ἑπτὰ σοφούς, γιοὺς του Ἥλιου, ποὺ με τὴν ἀκτινοβολία τους

 φώτιζαν καὶ καθοδηγοῦσαν τόν ἄνθρωπο στὴν ὁδό τὴς ἀρετῆς...
Σᾶς παραθέτουμε τά παραγγέλματα αὐτά, ὅπως οἱ ἐπισκέπτες τὴς

 Ἀρχαιότητας ἀντίκριζαν στοὺς Δελφούς: 

"Ἐν δέ τῶ προνάω τά ἓν Δελφοῖς γεγραμμένα, 

ἐστιν ὠφελήματα ἀνθρώποις" Παυσανίας


Ἔπου θεῶ - Ἀκολούθα τόν θεό.
Νόμω πείθου.- Νὰ πειθαρχεῖς στὸ Νόμο.
Θεούς σέβου. - Νὰ σέβεσαι τους θεούς.
Γονεῖς αίδοῦ - Νὰ σέβεσαι τους γονεῖς σου.
Ἡττῶ ὑπὲρ δικαίου.- Νὰ καταβάλεσαι γιά τὸ δίκαιο.
Γνῶθι μαθών. - Γνώρισε ἀφοῦ μάθεις.
Ἀκούσας νόει. - Κατανόησε ἀφοῦ ἀκούσεις
Σαυτόν ἴσθι - Γνώρισε τόν ἑαυτό σου.
Ἑστίαν τίμα. - Νὰ τιμάς τὴν ἑστία σου.
Ἆρχε δάε αὐτοῦ - Νὰ κυριαρχεὶς τόν ἑαυτό σου.
Φίλους βοήθει. - Νὰ βοηθᾶς τους φίλους.
θυμοῦ κράτε. - Νὰ συγκρατεῖς τὸ θυμό σου.
Ὄρκω μὴ χρῷ. - Νὰ μὴν ὁρκίζεσαι
Φιλίαν ἀγάπα - Νὰ ἀγαπᾶς τή φιλία.
Παιδείας ἀντέχου - Νὰ προσηλώνεσαι στήν ἐκπαίδευση σου.
Σοφίαν ζήτει. - Νὰ ἀναζητᾶς τή σοφία.
Ψέγε μηδένα. - Νὰ μὴν κατηγορεῖς κανένα.
Επαίνει ἀρετήν - Νὰ ἐπαινεῖς τήν ἀρετή
Πράττε δίκαια. - Νὰ πράττεις δίκαια.
Φίλοις εὐνόει - Νὰ εὐνοεῖς τους φίλους.
Ἐχθρούς αμύνου. - Νὰ προφυλάσσεσαι ἀπό τους ἐχθρούς
Εὐγένειαν ἄσκει - Νὰ εἶσαι εὐγενής
Κακίας ἀπέχου - Νὰ ἀπέχεις ἀπό τήν κακία.
Εὔφημος ἴσθι - Νὰ ἔχεις καλή φήμη.
Ἄκουε πάντα. - Νὰ ἀκοῦς τά πάντα.
Μηδέν ἄγαν - Νὰ μὴν ὑπερβάλλεις
Χρόνου φείδου. - Νὰ μὴ σπαταλᾶς τὸ χρόνο.
Ὕβριν μίσει. - Νὰ μισεῖς τὴν ὕβρη ἱκέτας αίδοῦ Νὰ σέβεσαι τους ἱκέτες.
Υιούς ἐπαίδευε - Νὰ ἐκπαιδεύεις τους γιοὺς σου.
ἔχων χαρίζου. - Ὅταν ἔχεις, νὰ χαρίζεις.
Δόλον φοβοῦ - Νὰ φοβάσαι τὸ δόλο.
Εὐλόγει πάντας - Νὰ λὲς καλὰ λόγια γιὰ ὅλους
Φιλόσοφος γίνου. - Νὰ γίνεις φιλόσοφος.
Ὄσια κρίνε. - Νὰ κρίνεις τά ὅσια
Γνούς πράττε. - Νὰ πράττεις με ἐπίγνωση
Φόνου ἀπέχου - Νὰ μή φονεύεις.
Σοφοῖς χρῷ - Νὰ συναναστρέφεσαι με σοφούς.
Ἦθος δοκίμασε - Νὰ ἐπιδοκιμάζεις το ἦθος.
Ὑφορῶ μηδένα. - Νὰ μὴν εἶσαι καχύποπτος.
Τέχνη χρῷ - Νὰ ἀσκεῖς τὴν Τέχνη.
Εὐεργεσίας τίμα. - Νὰ τιμάς τίς εὐεργεσίες.
Φθόνει μηδενί. - Νὰ μή φθονεῖς κανένα.
Ἐλπίδα αἴνει. - Νὰ δοξάζεις τὴν ἐλπίδα
Διαβολήν μίσει. - Νὰ μισεῖς τή διαβολή.
Δικαίως κτω. - Νὰ ἀποκτᾶς δίκαια.
Ἀγαθούς τίμα. - Νὰ τιμάς τους ἀγαθούς.
Αἰσχύνην σέβου. - Νὰ σέβεσαι τὴν ἐντροπή
Εὐτυχίαν εὔχου - Νὰ εὔχεσαι εὐτυχία.
Ἐργάσου κτητά. - Νὰ κοπιάζεις γιὰ πράγματα ἀξία κτήσης.
Ἔριν μίσει. - Νὰ μισεῖς τὴν ἔριδα Ὄνειδος ἔχθαιρε. Νὰ εχθρεύεσαι τόν χλευασμό.
Γλῶσσαν ἴσχε - Νὰ συγκρατεῖς τή γλώσσα σου.
Ὕβριν αμύνου. - Νὰ προφυλάσσεσαι ἀπό τὴν ὕβρη
Κρίνε δίκαια. - Νὰ κρίνεις δίκαια.
Λέγε εἰδώς. - Νὰ λες γνωρίζοντας.
βίας μή ἔχου. - Νὰ μὴν ἔχεις βία.
Ὁμίλει πρᾶως. - Νὰ ὁμιλεῖς με πραότητα.
Φιλοφρόνει πᾶσιν - Νὰ εἶσαι φιλικός με ὅλους
Γλώττης ἄρχε. - Νὰ κυριαρχεὶς τὴ γλώσσα σου.
Σὲ αὐτόν ἐὺ ποίει. - Νὰ εὐεργετεῖς τὸν ἑαυτό σου.
Εὐπροσήγορος γίνου. - Νὰ εἶσαι εὐπροσήγορος.
Αποκρίνου εν καιρῷ - Νὰ ἀποκρίνεσαι στὸν κατάλληλο καιρό.
Πόνει μετά δικαίου. - Νὰ κοπιάζεις δίκαια.
Πράττε αμετανοήτως. - Νὰ πράττεις με σιγουριά.
Αμαρτάνων μετανόει. - Ὅταν σφάλλεις, νὰ μετανοείς.
Ὀφθαλμοῦ κἐκράτει. - Νὰ κυριαρχεὶς τῶν ὀφθαλμῶν σου.
δουλεύουν χρήσιμα. - Νὰ σκέπτεσαι τά χρήσιμα.
Φιλίαν φύλασσε. - Νὰ φυλάττεις τὴ φιλία.
Εὐγνώμων γίνου. - Νὰ εἶσαι εὐγνώμων.
Ὁμόνοιαν δίωκε. - Νὰ ἐπιδιώκεις τὴν ὁμόνοια Ἄρρητα μὴ λέγε. 

Νὰ μὴν λες τά ἄρρητα.
Ἔχθρας διάλυε. - Νὰ διαλύεις τὶς ἔχθρες
Γῆρας προσδέχου. - Νὰ ἀποδέχεσαι το γῆρας Ἐπί ῥώμῃ μὴ καυχῶ.

 Νὰ μὴν καυχιέσαι γιά τὴ δύναμή σου.
Εὐφημίαν ἄσκει - Νὰ ἐπιδιώκεις καλή φήμη.
Ἀπέχθειαν φεῦγε - Νὰ ἀποφεύγεις τὴν ἀπέχθεια
Πλούτει δικαίως. - Νὰ πλουτίζεις δίκαια.
Κακίαν μίσει. - Νὰ μισεῖς τὴν κακία.
Μανθάνων μὴ κάμνε. - Νὰ μὴν κουράζεσαι νὰ μαθαίνεις.
Οὖς τρέφεις ἀγάπα. - Νὰ ἀγαπᾶς αὐτούς ποῦ τρέφεις.
Απόντι μὴ μάχου. - Νὰ μὴν μάχεσαι αὐτόν ποῦ είναι ἀπών.
Πρεσβύτερον αἰδού. - Νὰ σέβεσαι τους μεγαλύτερους.
Νεώτερον δίδασκε. - Νὰ διδάσκεις τους νεότερους.
Πλούτει ἀπόστει. - Νὰ ἀποστασιοποιεῖσαι ἀπό τὸν πλούτου
Σὲ αὐτόν αιδού. - Νὰ σέβεσαι τὸν ἑαυτό σου.
Μὴ άρχε ὑβρίζων - Νὰ μὴν κυριαρχεὶς με ἀλαζονεία.
Προγόνους στεφάνου. - Νὰ στεφανώνεις τους προγόνους σου.
Θνῆσκε ὑπὲρ πατρίδος. - Νὰ πεθάνεις γιά τὴν πατρίδα σου.
Ἐπί νεκρῶ μὴ γέλα. - Νὰ μὴν περιγελάς τους νεκροὺς Ἀτυχούντι συνάχθου. Νὰ συμπάσχεις με το δυστυχή.
Τύχη μὴ πίστευε. - Νὰ μὴν πιστεύεις τὴν τύχη.
Τελεύτα ἄλυπος. - Νὰ πεθάνεις χωρίς λύπη
Οἱ Δελφικαὶ Ἐντολαί ἀποτελοῦν ἕναν ἀναλλοίωτον θησαυρὸν 

σοφίας, ἐνὸς πολιτισμοῦ ποὺ ἐδίδαξε τὴν ἀρετὴν, τ

ὴν μεσότητα καὶ τὴν ἐναρμόνισιν ἀνθρώπου καὶ σύμπαντος.

 Μέσα ἀπὸ τὴν ἀπλότητά τους, ἀγγίζουν τὴν ἀνθρώπινη φύσιν 

καὶ προσφέρουν ἀρχές ποὺ παραμένουν ἐπίκαιρες καὶ ὠφέλιμες 

ἀκόμη καὶ σήμερον.

Τὰ «Γνῶθι σαυτόν», «Μηδὲν ἄγαν» καὶ τὰ λοιπὰ παραγγέλματα

 δὲν ἀποτελοῦν μόνον ἠθικὲς ὑποδείξεις, ἀλλὰ καὶ μίαν πρόσκλησιν

 πρὸς ἐσωτερικὴν ἔρευναν καὶ ἐνδοσκόπησιν. Ἡ ἐφαρμογὴ τους

 δύναται νὰ ὁδηγήσῃ ὄχι μόνον σὲ μίαν ἀτομικὴν βελτίωσιν, 

ἀλλὰ καὶ σὲ μίαν κοινωνίαν θεμελιωμένην ἐπὶ τῆς δικαιοσύνης, 

τῆς μετριοπάθειας καὶ τοῦ σεβασμοῦ.
Ἐν κατακλείδι, αἱ Δελφικαὶ Ἐντολαὶ παραμένουν 

μία πανανθρώπινη παρακαταθήκη, ὑπενθυμίζοντες τὴν ἀναγκαιότητα τοῦ μέτρου, τῆς σοφίας καὶ τῆς ἀρετῆς ὡς ὁδὸν πρὸς. την αληθηνην ευδεμονίαν

ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΡΑΒΙΝΕ καὶ στοὺς πλησίον λόφους (Μέρος Α')

 ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΡΑΒΙΝΕ καὶ στοὺς πλησίον λόφους (Μέρος Α')

«Τὸ Ραβινὲ κατελήφθῃ καὶ θὰ κρατηθῇ, μέχρις ὅτου καὶ ὁ τελευταῖος μας φονευθεῖ...»(Λογαγὸς Γουλιανός, 1η Μαΐου 1917)




Ἀπόσπασμα ἀπό τό περιοδικό «Ο ΤΟΛΜΩΝ»

Ὁ γεννηθεὶς στὴν Ναύπακτο τὸ 1885 Λεωνίδας Καρακουλάκης ἀρχικὰ εἶχε ἀποφασίσει νὰ σπουδάσει Νομικά. Εἰσήχθῃ ὅμως ἀργότερα στὴ Σχολὴ Ἐφέδρων Ἀξιωματικῶν Κέρκυρας, ἀπ' ὅπου ἀποφοίτησε ὡς Ἔφεδρος Ἀνθυπολοχαγὸς Πεζικοῦ.

Μὲ τὸ βαθμὸ αὐτὸ πῆρε μέρος στοὺς δύο Βαλκανικοὺς πολέμους καὶ ἐν συνεχείᾳ γιὰ πέντε μῆνες συμμετεῖχε στὸν βορειοηπειρωτικὸ Ἀγῶνα.

Διαβάστε  Περισσότερα  

Ἀκολουθεῖ ὁ Ἀ΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Ἀγγλογαλικὰ στρατεύματα ἀποβιβάζονται στὴ Θεσσαλονίκη (Σεπτέμβριος 1915) γιὰ νὰ βοηθήσουν τὴ Σερβία ποὺ δέχεται ἐπίθεση ἀπὸ Γερμανοβουλγάρους καὶ Αὐστριακούς.
Ἡ ἐπιδίωξη τῶν Ἀγγλογάλλων τελικὰ ναυαγεῖ, καὶ Γερμανοὶ καὶ Βούλγαροι, καταδιώκοντας πρὸς νότον τοὺς Σέρβους εἰσδύουν σὲ βάθος 2 χιλιομέτρων στὸ ἑλληνικὸ ἔδαφος καὶ καταλαμβάνουν θέσεις νότια καὶ δυτικά της Εἰδομένης.
Τὸ ἑλληνικό, παρὰ ταῦτα, κράτος δὲν ἀντιδρᾷ στὴν παραβίαση τῶν συνόρων μας παραμένοντας οὐδέτερο πρὸς μεγάλη ἀγανάκτηση τῶν Ἀγγλογάλλων καὶ τοῦ Βενιζέλου.
Ἕνα χρόνο ἀργότερα, τὸ βενιζελικὸ κράτος τῆς Θεσσαλονίκης εἰσέρχεται στὸν πόλεμο στὸ πλευρὸ τῶν Ἀγγλογάλλων.το γόητρο τῆς χώρας μας, ποὺ εἶχε καταβαραθρωθεῖ ἀπὸ τὴν προηγούμενη ἐπιμονή μας νὰ μὴ συμμετάσχουμε στὸν πόλεμο, ἀποκαθίσταται τώρα.
Τοῦτο συμβαίνει κυρίως, ὅταν συγκροτεῖται ὁ Στρατὸς τῆς Ἐθνικῆς Ἀμύνης. Μιὰ ἀπὸ τίς πρῶτες μονάδες τοῦ στρατοῦ αὐτοῦ ἦταν καὶ ἡ Μεραρχία Σερρῶν, στὸ 2ο Σύνταγμα τῆς ὁποίας ὑπηρετεῖ ὁ μόνιμος πλέον Ὑπολοχαγὸς Καρακουλάκης.



Η ΜΕΡΑΡΧΙΑ ΣΕΡΡΩΝ,ΠΑΡΑΤΕΤΑΓΜΕΝΗ ΠΡΟΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΙΝ



Ἡ σύνθεση τῆς ὑπὸ τὸν Συνταγματάρχη Χριστοδούλου ἐκείνης Μεραρχίας εἶχε ὡς ἑξῆς: τὸ 1ο της Σύνταγμα τὸ διοικοῦσε ὁ Ἀντισυνταγματάρχης Πῦρ/κοὺ Ν.Ζαφειρίου, καὶ τὰ τάγματα τοῦ συντάγματος εἶχαν κατὰ σειρά, διοικητὲς τοὺς Λοχαγοὺς Παπακώστα, Γουλιανὸ καὶ Κονδύλη.
Τὸ 2ο Σύνταγμα τῆς Μεραρχίας διοικοῦνταν ἀπὸ τὸν Ἀντισυνταγματάρχη Τσερούλη, μὲ διοικητὲς τῶν ταγμάτων τοὺς Λοχαγοὺς Γρηγοριάδη,Τσάκαλο καὶ Παλλίδη. Καὶ τὸ 3ο Σύνταγμα εἶχε διοικητῆ του τὸν Σύντ/ρχὴ Ν.Καλομενόπουλο μὲ ἐπικεφαλῆς τῶν ταγμάτων τοὺς Σταυριανόπουλο, Κολονάρο καὶ Καρασεβδά.
Τὸ Δεκέμβριο τοῦ 1916 ἡ Μεραρχία Σερρῶν βρίσκεται στὰ δυτικά του Ἀξιοῦ,ὅπου, μαζὶ μὲ τὴν 122α Γαλλικὴ Μεραρχία τοῦ Στρατηγοῦ Ρενιώ, εἶναι ἀντιμέτωπη μὲ Βουλγάρους καὶ Γερμανούς.
Μέχρι τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1917, ἡ ζωὴ στὴ Μεραρχία κυλᾷ ἤρεμα, χωρὶς τὴ διεξαγωγὴ ἀξιοσημείωτων ἐπιχειρήσεων.
Ἡ μόνη ἀπασχόλησή της ἦταν νὰ ἐπιδίδεται- μὲ περιπολίες καὶ μικρῆς ἔκτασης ἐπιθετικὲς ἐνέργειες -σὲ ἐλαφρὲς ἀναγνωρίσεις- πρὸς τὸ μέρος τοῦ ἐχθροῦ.
Ἡ τακτικὴ αὐτὴ θὰ ἀνατραπεῖ,ὅταν, μεταξὺ τῶν ἄλλων ἐπιχειρήσεων, στὸ τάγμα τοῦ -ἀπὸ τὸν Παλαμᾶ Καρδίτσας καταγόμενου- Γουλιανοῦ, θὰ ἀνατεθεῖ ἡ κατάληψη τοῦ λόφου «Ραβινέ» (οἱ Γάλλοι εἶχαν δώσει σὲ χαρακτηριστικὰ ὑψώματα δικές τους συμβατικὲς ὀνομασίες).
Στὴν ὑπὸ συζήτηση μάχη θὰ συμμετάσχει καὶ ὁ Καρακουλάκης, ὁ ὁποῖος ἀπὸ τὴν προηγούμενη μέρα εἶχε πεῖ στὸν Γουλιανό:
«Ἦρθα ἀπό το 2ο Σύνταγμα νὰ λάβω μέρος στὴ μάχη ποὺ θὰ κάνουμε αὔριο, γιὰ νὰ δείξω ποιός εἶμαι»


Τὸ Ραβινὲ (ὑψ. 262 μ.), εὑρισκόμενο (καὶ τότε καὶ τώρα) ἐντὸς τοῦ ἑλληνικοῦ ἐδάφους, βρίσκεται βόρεια ἀπὸ τὸ χωριὸ Πέντε Βρῦσες καὶ βορειοδυτικὰ ἀπὸ τὸ χωριὸ Χαμηλό. Στὸ ὕψωμα εἶχαν ἐγκαταστήσει οἱ Γερμανοὶ μεγάλων δυνατοτήτων παρατηρητήριο καὶ τὸ εἶχαν ὀχυρώσει μὲ κάθε εἴδους κατασκευὲς καὶ καταφύγια ἀπὸ σιδηροπαγὲς σκυρόδεμα.
Οἱ ἐδαφικὲς ἀκολούθως ἀπολήξεις στὰ ἀνατολικά του Ραβινὲ σχηματίζουν στὴ δεξιὰ ὄχθη του Ἀξιοῦ τὸ ὕψωμα «Σεμὲν Ντὲ Φέρ»,τὸ ὁποῖο εὑρισκόμενο ἀμέσως δυτικὰ τῆς σιδηροδρομικῆς γραμμῆς Θεσσαλονίκης-Γευγελής, βρίσκεται τρία χιλιόμετρα νότια τοῦ σιδηροδρομικοῦ σταθμοῦ τῆς Εἰδομένης καὶ 1200 μέτρα βόρεια τοῦ χωριοῦ Δογάνη.
Στὰ δυτικά του Ραβινέ, διαδέχονταν ἡ μία τὴν ἄλλη οἱ,ἀπὸ τοὺς Βουλγάρους τότε,ἐλεγχόμενες ἐδαφικὲς ἐξάρσεις «Ντρομαντέρ»,«Μπομπαντὲρ» καὶ «Πιτὸν Μπλάν».



ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΥΡΟΒΟΛΗΤΑΙ,ΡΥΘΜΙΖΟΥΝ ΠΥΡΟΣΩΛΗΝΕΣ ΟΒΙΔΩΝ,ΠΡΟ ΤΗΣ ΒΟΛΗΣ


Τἕλος, τὰ ὑπόλοιπα τμήματα τῆς Μεραρχίας Σερρῶν κατεῖχαν τίς ἑξῆς θέσεις:
- Τὸ τάγμα Κονδύλη ἦταν παραταγμένο νότια τοῦ Σεμὲν Ντὲ Φέρ, ἀνάμεσα στὸν ἐν λόγῳ λόφο καὶ στὸ σημερινὸ χωριὸ Δογάνη.
- Τὸ Τάγμα Παπακώστα κατεῖχε θέσεις νοτιοανατολικὰ τοῦ λόφου Ντρομαντέρ, μὲ τὸ σημερινὸ χωριὸ Πέντε Βρῦσες νὰ παρεμβάλλεται ἀνάμεσα στὸ τάγμα καὶ στὸν παραπάρω λόφο.
- Δυτικότερα βρισκόταν τὸ Τάγμα Τσάκαλου, ποὺ καὶ αὐτὸ ἔβλεπε πρὸς τὸ Ντρομαντέρ.
- Ἀκόμη πιὸ ἀριστερά, τὸ Τάγμα Παλλίδη εἶχε μέτωπο ἀφενὸς μὲν πρὸς τὸ Μπομπαντὲρ ἀφετέρου δὲ πρὸς τὸ Πιτὸν Μπλαν.
- Καὶ πιὸ δυτικά, τὸ Τάγμα Καρασεβδὰ ἦταν ἀντιμέτωπο μὲ τὴν κατεχόμενη ἐπίσης ἀπὸ τὸν ἐχθρὸ ἐξέχουσα τοῦ Σκρὰ (πλήρης της ὀνομασία: Σιρκὰ Ντὶ Λέγκεν,ὕψ.1096 μ.),ἔχοντας στὰ δεξιά του τὸ χωριὸ Σκρὰ καὶ στὰ ἀριστερά του ἄλλο γαλλικὸ Τάγμα.


Ὡς πρόδρομες ἐπιχειρήσεις τῆς ἑλληνικῆς ἐπίθεσης ἐναντίον τοῦ Ραβινὲ χαρακτηρίζονται οἱ ἑξῆς:
Στὶς 22 Ἀπριλίου 1917,σημειώνεται ἐπιθετικὴ ἐνέργεια τοῦ Τάγματος Τσάκαλου ἐναντίον τοῦ Μπομπαρντέ.
Οἱ ἐπιτιθέμενοι μόνο μὲ ξιφολόγχη, χειροβομβίδες καὶ τὴν πολεμικὴ ἰαχὴ «Ἀέρα», γίνονται κύριοι του ὑψώματος καὶ ἐγκαθιστοῦν σ' αὐτὸ συρματόπλεγμα προκειμένου νὰ ἀναχαιτιστοῦν οἱ ἐχθρικὲς ἀντεπιθέσεις. Σκοτώνεται ὅμως ὁ λεβεντόκορμος Σπαρτιάτης Ἀνθυπολοχαγὸς Καργάκος, ὁ ὁποῖος λίγο πρὶν ἀπὸ τὴ μάχη, καλλωπιζόταν τραγουδῶντας ὑπὸ τὸ φῶς κεριοῦ, μπροστὰ σὲ ἕνα κομμάτι καθρέφτη.
Κι ὅταν ὁ ἐπιτελὴς Ντάνιας τὸν κοίταξε περίεργα, ὁ Καργάκος διέκοψε τὸ τραγούδι του καὶ εἶπε:
«Τί μὲ κοιτᾷς Ντάνια; Δὲν εἶμαι... ὄμορφος; Δὲν σοῦ φαίνομαι σὰν Οὐσσάρος τοῦ Θανάτου, ποὺ πάει νὰ σκοτωθεῖ;...».
Ἔχασαν ἐπίσης τὴ ζωή τους στὸ Μπομπαρντὲ 6 Ἕλληνες ὁπλῖτες, τραυματίστηκε ἕνας ἀκόμη ἀξιωματικός μας καὶ 24 ὁπλῖτες, καὶ συνελήφθηκαν 6 αἰχμάλωτοι.


Τέλος, τὰ ὑπόλοιπα τμήματα τῆς Μεραρχίας Σερρῶν κατεῖχαν τίς ἑξῆς θέσεις:
- Τὸ τάγμα Κονδύλη ἦταν παραταγμένο νότια τοῦ Σεμὲν Ντὲ Φέρ, ἀνάμεσα στὸν ἐν λόγῳ λόφο καὶ στὸ σημερινὸ χωριὸ Δογάνη.
- Τὸ Τάγμα Παπακώστα κατεῖχε θέσεις νοτιοανατολικὰ τοῦ λόφου Ντρομαντέρ, μὲ τὸ σημερινὸ χωριὸ Πέντε Βρῦσες νὰ παρεμβάλλεται ἀνάμεσα στὸ τάγμα καὶ στὸν παραπάρω λόφο.
- Δυτικότερα βρισκόταν τὸ Τάγμα Τσάκαλου, ποὺ καὶ αὐτὸ ἔβλεπε πρὸς τὸ Ντρομαντέρ.
- Ἀκόμη πιὸ ἀριστερά, τὸ Τάγμα Παλλίδη εἶχε μέτωπο ἀφενὸς μὲν πρὸς τὸ Μπομπαντὲρ ἀφετέρου δὲ πρὸς τὸ Πιτὸν Μπλαν.
- Καὶ πιὸ δυτικά, τὸ Τάγμα Καρασεβδὰ ἦταν ἀντιμέτωπο μὲ τὴν κατεχόμενη ἐπίσης ἀπὸ τὸν ἐχθρὸ ἐξέχουσα τοῦ Σκρὰ (πλήρης της ὀνομασία: Σιρκὰ Ντὶ Λέγκεν,ὕψ.1096 μ.),ἔχοντας στὰ δεξιά του τὸ χωριὸ Σκρὰ καὶ στὰ ἀριστερά του ἄλλο γαλλικὸ Τάγμα.



Ἔφεδρος Ἀνθ/γός ΕYΣΤΑΘΙΟΣ ΔΟΓΑΝΗΣ.Ὁ Ἥρως τοῦ Σεμέν ντέ Φέρ




Στὶς 8.20 τὸ βράδυ τῆς 22ας Ἀπριλίου τοῦ 1917, τὸ Τάγμα Κονδύλη ἐπιτίθεται ἐναντίον τοῦ Σεμὲν Ντὲ Φερ.
Ἡ ἐπίθεση πέτυχε καὶ εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα νὰ συλληφθοῦν 5 Βούλγαροι αἰχμάλωτοι, μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ ὁ διοικῶν τὴν ἐχθρικὴ τοποθεσία ἐπιλοχίας. Στὶς 10.30 ὅμως ἀρχίζει σφοδρότατος ἐχθρικὸς βομβαρδισμὸς ἐναντίον τοῦ ὑψώματος καὶ ἀκολουθεῖ βουλγαρικὴ ἀντεπίθεση γιὰ ἀνακατάληψη τοῦ λόφου, ἡ ὁποία ἀποκρούστηκε.
Παράλληλα, καθ' ὅλη τὴ διάρκεια τῆς νύχτας, καὶ παρά το συνεχῆ ἐχθρικὸ βομβαρδισμὸ τῆς τοποθεσίας, λάμβανε χώρα ἀπὸ μέρους τῶν Ἑλλήνων ἡ ἀμυντική της ὀργάνωση μὲ ἀνασκαφὴ χαρακωμάτων καὶ ἀναστροφὴ τῶν πρὶν ἐχθρικῶν.
Στὶς 4.30 τὸ πρωὶ τῆς 24ης Ἀπριλίου, ἀρχίζει ἄλλη σφοδρότατη δράση τοῦ ἐχθρικοῦ πυροβολικοῦ ἐναντίον τοῦ Σεμὲν Ντὲ Φέρ, καὶ ἀκολουθεῖ ἀντεπίθεση 250 Βουλγάρων πεζῶν.
Τὸ ὕψωμα τὸ ὑπερασπίζονται 17 μόνο ἄνδρες καταπονημένοι ἀπὸ τὴν ὀλονύχτια ἐργασία.
Ἐπὶ κεφαλῆς τους βρίσκεται ὁ ἐκ Καλαβρύτων Ἔφεδρος Ἀνθυπολοχαγός- δημοσιογράφος στὸ ἐπάγγελμα- Εὐστάθιος Δογάνης, ποὺ μὲ τὸ προσωπικό του παράδειγμα, παρασύρει τοὺς ἄνδρες του σὲ μία διὰ τῆς λόγχης ἀντεπίθεση. Θραῦσμα ὅμως ἐχθρικῆς χειροβομβίδας στέκεται μοιραῖο γιὰ τὸν ἥρωα Ἀνθυπολοχαγό. Καὶ ναὶ μὲν αὐτὸς κατέθεσε ἐκεῖ τὴ ζωή του, ὅμως ἡ βουλγαρικὴ ἀντεπίθεση ἀποκρούστηκε.
Μετά το θάνατο τοῦ Δογάνη, τὸν ὁποῖο, θὰ τὸν ἀντικαταστήσει ὁ Ἀνθυπίατρος Ἠλίας Ἀποσκίτης - γιατί τότε καὶ οἱ γιατροὶ ἄδραχναν τουφέκι - βρέθηκε τὸ ἑξῆς ἀπό τα πρὶν γραμμένο σημείωμά του:



«...Τώρα πιὰ ποὺ πέθανα μάθετε ὅτι ἦλθα νὰ σκοτωθῶ πολεμῶντας ὑπὲρ τῶν δικαίων τῆς ἀγαπητῆς μας Πατρίδος καὶ γενικότερα ὑπὲρ τῶν ἰδεωδῶν τῆς ἀνθρωπότητος. Ἔχω τὸν ἐγωισμὸ νὰ πιστεύω ὅτι ἀνήκω εἰς τοὺς ἱεροφάντας τῆς ἀνθρωπότητος, ὅσο ταπεινὸς καὶ ἂν εἶμαι...»....


Τὸ ἑπόμενο ἀπόγευμα τέλος διενεργεῖται καὶ τρίτη ἐχθρικὴ ἀντεπίθεση, τὴν ὁποία τὴ συντρίβει τὸ πυροβολικό μας. Οἱ ἀπώλειες τῆς ἑλληνικῆς αὐτῆς πολεμικῆς δραστηριότητας,ἐκτὸς ἀπό το θάνατο τοῦ Δογάνη, ἀνῆλθαν σὲ 16 ὁπλῖτες καὶ 2 ἀξιωματικοὺς νεκρούς, καὶ σὲ 50 ὁπλῖτες τραυματίες.


Στὸ ἀριστερὸ ἄκρο τοῦ μετώπου, στὶς 23 Ἀπριλίου 1917 τὸ Τάγμα Καρασεβδὰ εἶχε ἤδη ἐπιτεθεῖ κατὰ τοῦ Σκρὰ (πρώτη μάχη Σκρὰ).
Στὴν ἐπίθεση συμμετεῖχε ἕνας λόχος Ἑλλήνων παλαιμάχων τοῦ Δυτικοῦ μετώπου καὶ τῶν Δαρδανελίων μὲ τοὺς Ὑπολοχαγοὺς Παῦλο Γύπαρη καὶ Ν.Ζέρβα καὶ ἕνα γαλλικὸ τάγμα ἀλπινιστῶν.
Προηγήθηκε προπαρασκευαστικὸς βομβαρδισμὸς ἀπὸ τὴ μοῖρα ὀρειβατικοῦ πυροβολικοῦ του Λουκᾶ Σακελλαρόπουλου (πυροβολαρχίες Ἀβραμίδη καὶ Ματάλα) καθὼς καὶ ἀπὸ γαλλικὲς πυροβολαρχίες. Ἔτσι, ὁ στόχος τῆς ἐπίθεσης ἐκείνης,σὲ μεγάλο βαθμὸ ἐπιτεύχθηκε.
Οἱ Βούλγαροι ἐν τούτοις ἀντεπιτίθενται, σκοτώνεται ὁ διοικητὴς τοῦ γαλλικοῦ τάγματος, καί, ἀπὸ ὑπαιτιότητα τοῦ ἀντικαταστάτη του, ἀναγκάζονται Ἕλληνες καὶ Γάλλοι νὰ ἐκκενώσουν τὸ ἔδαφος ποὺ εἶχαν καταλάβει.


Τίς παραπάνω προπαρασκευαστικὲς ἐπιτυχεῖς ἐπιθέσεις τίς ἀκολούθησε ἡ ἐπίθεση ἐναντίον τοῦ Ραβινὲ τῇ ἐπιβλέψει τοῦ διοικητῆ τοῦ 1ου Συντάγματος τῆς Μεραρχίας Σερρῶν Ἀντισυνταγματάρχη Ζαφειρίου (ὁ ὁποῖος ὡς Μέραρχος τῆς 1ης θεσσαλικῆς Μεραρχίας θὰ εἶναι ὁ πρῶτος ποὺ θὰ ἀποβιβαστεῖ, μετὰ ἀκριβῶς δυὸ χρόνια,στὴ Σμύρνη). Στὸν τομέα τῆς ἐπίθεσης,ἡ ἀπόσταση τῆς πρώτης γραμμῆς τοῦ Συντάγματος ἀπὸ τὸ Ραβινὲ ἦταν μεγαλύτερη ἀπὸ 1200 μέτρα, γι αὐτὸ ἐπιβαλλόταν νὰ προωθηθοῦν τὰ πρὸς ἐπίθεση τμήματα πλησιέστερα στὸ λόφο, καὶ ἀπὸ ἐκεῖ νὰ ἐξορμήσουν γιὰ τὴν κατάληψή του. Ἔπρεπε λοιπὸν νὰ ὀργανώσουν μία «παράλληλο»,ἕνα δηλαδὴ χαράκωμα παράλληλο πρὸς τὴν ἐχθρικὴ γραμμὴ ἀντίστασης ποὺ νὰ εἶναι καὶ ἐγγύτερα αὐτῆς.
Τὴν νύχτα ἑπομένως τῆς 22ας πρός την 23η Ἀπριλίου,ὁ 4ος λόχος του Συντάγματος (Τάγμα Παπακώστα) κατέλαβε τὴ βόρεια παρυφὴ τοῦ χωριοῦ Πέντε Βρῦσες καὶ ἐγκαθίσταται ἐκεῖ ἡ πρώτη Ἑλληνικὴ παράλληλος.
Τότε τραυματίστηκε καὶ ὁ Ὑπολοχαγὸς Στράγγας, τὴ στιγμὴ ποὺ ὁ Λοχαγὸς Κεχαγιὰς μὲ τοὺς ἄντρες του συνέλαβαν πολλοὺς αἰχμαλώτους.



ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΑΙ,ΣΥΝΟΔΕΥΟΥΝ ΒΟΥΛΓΑΡΟΥΣ ΑΙΧΜΑΛΩΤΟΥΣ


Μετὰ τρεῖς μέρες ὀργανώθηκε καὶ δεύτερη παράλληλος, ἀκόμη κοντύτερα πρὸς τὸ Ραβινέ, μὴ ἀπέχουσα ἀπὸ τὸν ὀχυρωμένο λόφο περισσότερο ἀπὸ 250 μέτρα.δεν ἀπέμενε τώρα παρὰ νὰ ἀκολουθήσει ἡ κύρια ἐπιχείρηση κατὰ τοῦ ὑψώματος.η οποία ἐγκριθεῖσα ἀπό το Γάλλο Συνταγματάρχη Βινιέ, ἐπρόκειτο νὰ πραγματοποιηθεῖ στὶς 4.35 ὥρα τὰ ξημερώματα τῆς 1ης Μαΐου τοῦ 1917. Μιὰ μέρα πρίν, σημειώνει στὸ ἡμερολόγιό του ὁ Καρακουλάκης:
«Τὴν πρωίαν λαμβάνομεν τὴν διαταγὴν ὅτι ἡ ἐπίθεσις κατὰ τοῦ Ραβινὲ θὰ γίνῃ αὔριον τὴν πρωίαν περὶ τὰ ξημερώματα. Περὶ τὴν 6ην πρωινὴν ἐκκινοῦμεν μετὰ τοῦ Ταγματάρχου πρὸς ἀναγνώρισιν ἐπιστρέψαντες περὶ ὥραν 11η.
Συγκεντρώσας τὸν λόχον κοινοποιῶ αὐτῷ τὴν διαταγήν. Καθορίζω τὰ τμήματα καὶ τὰς λεπτομερείας τῆς ἐνεργείας. Διατάσσω τα τοῦ ἐφοδιασμοῦ. Ἐξημερώνει πρωτομαγιά! Εἴθε ἡ ἐπιτυχία τῆς ἐπιχειρήσεώς μας νὰ ἀποτελέσῃ τὴν ἄνοιξιν γιὰ τὰς δυσκόλους περιόδους τῆς Πατρίδος μας. Εἴθε τὸ αἷμα ὅπερ θὰ χύσωμεν νὰ σχηματίσῃ ἀνεξιτήλους σφραγῖδας δικαιωμάτων μᾶς ἐπὶ τοῦ ἐδάφους αὐτοῦ. Θὰ ἀποθάνω ἴσως. Τοῦτο ὅμως θὰ εἶναι ἡ μόνη ἱκανοποίησις ἤν,ἥν,ἦν καθ' ὅλην μου τὴν ζωὴν ἐγεύθῃν»!


Πρὶν ἐντούτοις φτάσει ἡ πρωτομαγιὰ ἐκείνη, ἄλλη μιὰ πολεμικὴ προσπάθεια λαμβάνει χώρα στὴν περιοχή: Στὶς 28 Ἀπριλίου διατάσσεται ἐπίθεση κατὰ τοῦ λόφου Ντρομαντέρ. Τὴ διενεργεῖ τμῆμα ἀποτελούμενο ἀπὸ τὸ λόχο τοῦ Ὑπολοχαγοῦ Χαιρέτη, τοῦ 1ου Συντάγματος, καὶ τὸ λόχο τοῦ Λοχαγοῦ Παπασταματίου (τοῦ Τάγματος Παλλίδη) τοῦ 2ου Συντάγματος,καθὼς καὶ ἀπὸ τὸν 2ο λόχο τοῦ αὐτοῦ Συντάγματος.
Καὶ ἐνῶ τὴ γενικότερη διοίκηση τὴν ἔχει ὁ Γάλλος Λοχαγὸς Ματιέ, τὸ βασικὸ ἐπὶ τοῦ προκειμένου σχέδιο ἦταν τὸ ἀκόλουθο: στὶς 05.15 ὁ Λόχος Χαιρέτη θὰ διείσδυε στὴν ἐχθρικὴ τοποθεσία μέσῳ ἀνοίγματος στὰ ἐχθρικὰ συρματοπλέγματα. Θὰ καταλαμβάνονταν συγκεκριμένοι τομεῖς τοῦ Ντρομαντέρ, οἱ ὁποῖοι ἐν συνεχείᾳ ἐπρόκειτο νὰ ὀργανωθοῦν ἀμυντικά,ἐνῶ ὁ λόχος Παπασταματίου καὶ ὁ 2ος λόχος τοῦ 2ου Συντάγματος εἶχε καθοριστεῖ νὰ ἐπιτεθοῦν ἀπὸ τὰ νότια.
Σὲ ἐκτέλεση τοῦ σχεδίου αὐτοῦ, οἱ ἄνδρες τοῦ Χαιρέτη καὶ Παπασταματίου διαιροῦνται σὲ τέσσερα τμήματα. Σὲ ἀπόσταση 20 μέτρων βαδίζουν οἱ ἐκκαθαριστὲς χαρακωμάτων, καὶ ἀκολουθεῖ 50 μέτρα πιὸ πίσω μιὰ διμοιρία ἐνίσχυσης.
Τὰ τμήματα αὐτά, μετὰ ἀπὸ προπαρασκευὴ πυροβολικοῦ, προελαύνουν, καὶ σὲ ¼ τῆς ὥρας ἐπιτυγχάνουν τὴν κατάληψη ὁλόκληρου τοῦ Ντρομαντέρ.



EΛΛΗΝΕΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΝΤΑΙ ΣΤΑ ΝΕΑ ΓΑΛΛΙΚΑ ΟΠΛΟΠΟΛΥΒΟΛΑ
Chauchat Fusil-Mitrailleur,Mod.1915 (FM 15) ΤΩΝ 7.92x57mm


Πέφτει ὡστόσο στὸ πεδίο τῆς μάχης ὁ ἀπὸ τὴν Κύμη καταγόμενος Παπασταματίου,ὁ ὁποῖος συχνὰ ἔλεγε :
«Ὅταν φονευθῶ δὲν ἔχω τίποτε ἄλλο ν' ἀφήσω στὰ παιδάκια μου τὰ φτωχά, εἰμὴ ἕνα καλὸ ὄνομα».
Γιὰ τὸν θάνατο τοῦ Παπασταματίου ὁ Καρακουλάκης σημείωνε τότε:
«...Δὲν θέλω νὰ τὸ πιστεύσω, διότι δὲν εἶναι δυνατὸν ἕνα τόσον σοβαρὸ συμβὰν νὰ περιήρχετο τόσον ἀργὰ εἰς γνῶσιν μας.
Σπεύδω εἰς τὸ τηλέφωνον.... Λαμβάνω δυστυχῶς τὴν λυπηρὰν διαβεβαίωσιν ὅτι τῷ ὄντι ὁ φίλτατος Κώστας μας πεσὼν κατὰ τὴν ἐπίθεσιν τῆς χθὲς κατὰ τοῦ Ντρομαντέρ, ἕν ὦ ἡγεῖτο τοῦ δοξασμένου λόχου του, εὑρίσκεται νεκρὸς εἰς τὴν ἕδραν τῆς Μεραρχίας, ὅπου τὰ χειρουργεῖα, ἶνα,ἵνα ἐκεῖθεν... μεταφερθεῖ εἰς Θεσσαλονίκην καὶ ταφὴ εἰς ἔνδειξιν τιμῆς εἰς τὸ πεδίον τοῦ Ἄρεως. Δυστυχῶς, δοξασμένε Κώστα μου, ἐπέπρωτο τὸ ὄνειρὸ Σοῦ γιά το θάνατό Σοῦ, τὸ ὁποῖον ἐγαλούχησες ἐπὶ τόσον καιρὸν μὲ τὸ ἀφρόγαλα τῆς δόξης τοῦ ἐπαξίου συγγενοῦς σου, ἀειμνήστου Ἥρωος Βελισσαρίου, τοῦ ὁποίου οἱ δοξασμένες ἡρωικὲς σελίδες τῆς ἱστορίας του, ἐφιλοδόξησες νὰ γίνουν ὁ ἐπιτάφιος τύμβος σου, ἐπέπρωτο [λέγω] νὰ πραγματοποιηθῇ...»....
Κατὰ τὴν ἐπίθεση ἐναντίον τοῦ Ντρομαντὲρ ἔχασαν τὴ ζωή τους καὶ ἄλλοι 20 ὁπλῖτες, τραυματίστηκε ἕνας ἄλλος ἀξιωματικὸς μαζὶ μὲ 57 ὁπλῖτες, καὶ συνελήφθησαν 26 αἰχμάλωτοι (ἀπὸ τοὺς ὁποίους 4 ὑπαξιωματικοί). Προήχθῃ ἀφετέρου ἐπ' ἀνδραγαθίᾳ ὁ Παλλίδης καὶ τοῦ ἀπενεμήθῃ ὁ πολεμικὸς σταυρὸς μετὰ δάφνης.





Στην Θεσσαλονίκη,ο επικεφαλής,των στρατευμάτων τῆς Ἀντάντ, Γάλλος Στρατηγὸς Σαρράϊγ,ἐπισκέπτεται τώρα προσωπικὰ τὸν Βενιζέλο καὶ τὸν συγχαίρει.ο ἴδιος στρατηγὸς ἀκολούθως τηλεγραφεὶ στὸ Παρίσι, στὸ Γάλλο Ἀρχιστράτηγο:
«Οἱ ἐπιχειρήσεις τῆς προχθὲς ἀπὸ τὸ ἑλληνικὸ σύνταγμα κατὰ τοῦ ὑψώματος Σεμὲν ντὲ Φὲρ καὶ ἐναντίον ἑνὸς ἄλλου παρόμοιου, ἐναντίον τῆς θέσεως Μπομπαρντέ, ἐκτελέσθηκαν μὲ τόλμη καὶ ὀρμῆ.οι λοχαγοὶ Κονδύλης καὶ Παλλίδης προετοίμασαν τὴν ἐπίθεσή τους μὲ προσοχὴ καὶ ἐμπειρία, καὶ ὁδήγησαν τοὺς ἄνδρες τους ἐπιδεικνύοντας δραστηριότητα,καθὼς καὶ μὲ κάθε τάξη. Ἀξιωματικοὶ καὶ στρατιῶτες συναγωνίζονταν μεταξύ τους σὲ ἀνδρεία.,ἀνδρεῖα.
Ἡ ἔφοδος πραγματοποιήθηκε χωρὶς τὴ χρήση ὅπλων,μὲ χειροβομβίδες καὶ διὰ τῆς λόγχης. Οἱ Ἕλληνες δικαίωσαν τὴν πολεμικήν τους ἀξία. Ζητῶ τὴν προαγωγὴ τῶν Λοχαγῶν Κονδύλη καὶ Παλλίδη».
Ἀλλὰ καὶ ὁ Γάλλος Συνταγματάρχης Μαρτιφρὸν παρατηροῦσε:
«Οἱ ἀπώλειες τῶν Ἑλλήνων ὁλοκληρωτικά τους τιμοῦν καὶ ἀποδεικνύουν τὴν ἀνδρεία καὶ τὴν ὁρμή τους»





Ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ περιοδικὸ «Ὁ ΤΟΛΜΩΝ»


Μὲ τὰ πολλά, ξημερώνει καὶ ἡ 1η Μαίου τοῦ 1917, ὁπότε, προκειμένου νὰ στεφθεῖ ἀπὸ ἐπιτυχία ἡ τελειωτικὴ φάση τῆς ἐπιχείρησης ἐναντίον τοῦ Ραβινέ, παίρνονται τὰ ἑξῆς μέτρα:
Ἐκτὸς ἀπὸ τὰ ἀτομικὰ πυρομαχικά, τὰ σκαπανικὰ καὶ τοὺς γεόσακκους (ἕκαστος στρατιώτης θὰ εἶχε μαζί του τρεῖς γεόσακκους), λήφθηκε πρόνοια καὶ γιὰ ὕπαρξη ἀποθεμάτων ἀμυντικοῦ ὑλικοῦ καὶ ποσοτήτων πυρομαχικῶν.
Ὅλα αὐτὰ συγκεντρώθηκαν πίσω ἀπὸ τὴν περισσότερο προκεχωρημένη β΄ ἀμυντικὴ παράλληλο καὶ περιελάμβαναν: 50 συλλογὲς σκαπανικῶν ἐργαλείων, 500 γεόσακκους, 60 κουλοῦρες συρματόπλεγμα «ἀριμπά», 400 χειροβομβίδες, 10 κιβώτια φυσιγγίων, φωτοβολίδες φωτιστικὲς καὶ σηματοδοσίας, ὑδροβυτία κ.α.
Τὴν ἐπίθεση ἐπωμίζονται οἱ λόχοι 6ος , 7ος καὶ 8ος τοῦ Τάγματος Γουλιανοῦ καὶ ἡ διμοιρία πολυβόλων Πρώιμου, καὶ ὅλοι αὐτοὶ ὑποστηρίζονται ἀπὸ 4 ὀπλοπολυβόλα καὶ 4 ὀπλοβομβοβόλα.
Οἱ ἄνδρες θὰ ἔφεραν στολὴ ἐκστρατείας καὶ κράνος, μανδύες καὶ ἀντίσκηνα χιαστί, προσωπίδες, μιᾶς ἡμέρας τροφὴ καὶ πλῆρες ὑδροδοχεῖο. Δὲν θὰ εἶχαν γυλιό, καὶ κάθε ὁπλίτης θὰ ἦταν ἐφοδιασμένος μὲ 200 φυσίγγια καὶ 2 χειροβομβίδες. Στὴν ἐπιχείρηση συμμετεῖχε καὶ ὁ 9ος λόχος τοῦ 45ου Γαλλικοῦ Συντάγματος, ἀποστολὴ τοῦ ὁποίου ἦταν νὰ ἐκπορθήσει τὸ ὀχύρωμα ποὺ συνέδεε τὸ Ντρομαντὲρ μὲ τὸ Ραβινέ, τὸ ἀποκαλούμενο χαράκωμα τῆς Ἐλεονώρας, ἀπὸ τὸ ὄνομα τῆς βασίλισσας τῆς Βουλγαρίας.






Ἑλληνικὸ Πυροβολεῖο στὴ περιοχὴ Ραβινέ, παραλλαγμένο μὲ χόρτα γιὰ προφύλαξη ἀπὸ ἐχθρικὰ ἀεροπλάνα.


Ἡ -κατὰ τίς προηγούμενες,πάντως, μέρες- δράση τοῦ φίλιου πυροβολικοῦ ἦταν τέτοιας ἔντασης, ὥστε ὄχι μόνο τὰ συρματοπλέγματα ἀλλὰ καὶ τὰ χαρακώματα τοῦ Ραβινὲ εἶχαν ἐκσκαφεῖ.
Ἔτσι, αὐτὰ ἀδυνατοῦσαν πλέον νὰ προσφέρουν ὁποιαδήποτε κάλυψη, ὄχι μόνο στοὺς Βουλγάρους, ἀλλὰ καὶ στὰ τμήματα τῆς ἐπίθεσης, ὅταν αὐτὰ θὰ γίνονταν κύρια τοῦ λόφου.
Τέλος, σύμφωνα μὲ πληροφορίες,ἡ φρουρὰ τοῦ συνόλου τῶν χαρακωμάτων τοῦ Ραβινὲ δὲν ξεπερνοῦσε τὸν ἕνα ἢ δύο λόχους.
Ὑπὸ τίς προϋποθέσεις αὐτές, οἱ Ἑλληνικοὶ λόχοι συγκεντρώθηκαν ἀθόρυβα, στὶς 2:30 τὸ πρωὶ τῆς 1ης Μαίου 1917,στὶς θέσεις ἐξόρμησής τους. Στὶς 4.30, καὶ ἐνῶ ὁ συννεφιασμένος οὐρανὸς καὶ ἡ πλήρης ἄπνοια προμήνυαν βροχή, τὸ γαλλικὸ πυροβολικὸ ἄρχισε νὰ βάλλει ἐναντίον τοῦ Ραβινὲ καὶ πέντε λεπτὰ ἀργότερα,τὰ τμήματά μας ἀνέβαιναν το λόφο.
Ἡ ἄφιξή τους στὴν κορυφή του συντελέστηκε στὰ ἑπόμενα πέντε λεπτὰ καί, καθὼς τὸ φίλιο πυροβολικὸ ἐπιμήκυνε ἤδη τὴ βολή του, ἀκολούθησε πολεμικὸς ἀγῶνας ἐπὶ τοῦ ὀχυροῦ.
Οἱ ἐπιτιθέμενοι συνδυάζουν τὴν ὀρμητικότητά τους μὲ τὴν ἀριθμητική τους ὑπεροχή, καὶ σὲ ἐλάχιστο χρονικὸ διάστημα γίνονται κύριοι τῆς θέσης.
Ἀπὸ τὴν φρουρὰ τοῦ Ραβινὲ συλλαμβάνονται 55 Βούλγαροι αἰχμάλωτοι καὶ 5 Γερμανοί.
Ἀκολουθεῖ ἡ προσπάθεια γιὰ τὴ διατήρηση τοῦ ἑλληνικοῦ ἐλέγχου ἐπὶ τοῦ Ραβινέ, προσπάθεια ποὺ περιλαμβάνει πολλὲς καὶ συγκλονιστικὲς φάσεις.
Ἤδη, βουλγαρικὰ βαριὰ καὶ πεδινὰ πυροβόλα, τόσο ἀπὸ τὰ ἀνατολικά, ἀπὸ τὴν πλευρά του Ἀξιοῦ, ὅσο καὶ βορειοανατολικά, ἀπὸ τὴν περιοχὴ τῆς Γευγελὴς ἐπιδίδονται σὲ πυκνὴ βολὴ φραγμοῦ, ἡ ὁποία ἀφενὸς μὲν εἶχε ἀρκετὸ βάθος, ἀφετέρου δὲ λάμβανε χώρα συγχρόνως μὲ τὴ βολὴ φραγμοῦ καὶ τοῦ γαλλικοῦ ἐπίσης πυροβολικοῦ. Διὰ τοῦ τρόπου αὐτοῦ, ὁλόκληρο τὸ Ραβινὲ καλύπτεται τώρα ἀπὸ πυκνὸ καπνό, ποὺ μόλις καὶ μετὰ βίας, κατὰ τίς 5 τὸ πρωί,ἐπέτρεπε στοὺς Ἕλληνες νὰ διακρίνουν τὸ τριγωνομετρικὸ σημεῖο τὸ ἐνδεικτικὸ τῆς κατάληψης τοῦ ὑψώματος.
Βουλγαρικός,ὡστόσο,βομβαρδισμὸς κατὰ τῆς κορυφῆς τοῦ ὀχυροῦ,δὲν θὰ πραγματοποιηθεῖ παρὰ στὶς 6 τὸ πρωί, γιατί κατὰ τὰ φαινόμενα τὸ ἐχθρικὸ πυροβολικὸ μέχρι τότε δὲν εἶχε ἀντιληφθεῖ ὅτι ἡ κατάληψη τῆς κορυφῆς τοῦ λόφου εἶχε ἤδη συντελεστεῖ.
Οἱ Ἑλληνικοὶ λόχοι ἑπομένως εἶχαν στὴ διάθεσή τους ἕνα χρονικὸ διάστημα μιᾶς ὥρας προκειμένου νὰ ἀναστρέψουν καὶ νὰ ἐπισκευάσουν τὰ πρώην βουλγαρικὰ ὀχυρώματα ἀλλὰ καὶ γιὰ νὰ διανοίξουν ἀτομικὰ ὀρύγματα, ὥστε νὰ προστατευτοῦν οἱ ἴδιοι ἀπὸ τὴν ἀναμενόμενη ἐπὶ τοῦ ὀχυροῦ δράση τοῦ ἐχθρικοῦ πυροβολικοῦ.




Ἑλληνικὸ Πυροβολεῖο στὸ χωριὸ Ἀρχάγγελος (παλιὰ ὀνομασία Όσιανη) ἔναντι τοῦ Σκρα.
Σὲ πρῶτο πλάνο διακρίνεται ὁ Ταγματάρχης Κ. Ταβουλάρης μὲ τὸν πυροβολάρχη Κρυστάλλη


Καὶ ὄντως, κατὰ τὴν προαναφερθεῖσα ὥρα ἐπιδόθηκε ὁ ἐχθρὸς σὲ βολὴ πυροβολικοῦ μὲ στόχο τὸ ἴδιο τώρα τὸ Ραβινέ,ὁπότε καὶ ἀρχίζει οὐσιαστικὰ ὁ μεγάλος ἐφιάλτης τῶν Ἑλληνικῶν τμημάτων.
Γιατί στὴν συνέχεια,τὸ γερμανοβουλγαρικὸ πυροβολικὸ τριῶν συνολικὰ τομέων,συγκέντρωσε τὰ πυρὰ τοῦ ἐπάνω στὸ συγκεκριμένο ὕψωμα, μὲ ἀποτέλεσμα ὁ ἐπιφάνειας λίγων δεκάδων τετραγωνικῶν μέτρων λόφος νὰ δεχθεῖ χιλιάδες ὀβίδες!
Παρόλα αὐτὰ οἱ δικοί μας παραμένουν ἀκλόνητοι. Οἱ ἐχθρικὲς ὀβίδες κονιορτοποιοῦν, σὲ βάθος τριῶν μέτρων, τὸ ἔδαφος τοῦ λόφου,ὥστε εἶναι ἀδύνατο πλέον νὰ κατασκευαστοῦν σ' αὐτὸ ἢ νὰ διατηρηθοῦν χαρακώματα.
Ὁ ἕνας μετὰ τὸν ἄλλον πέφτουν καὶ οἱ ὑπερασπιστὲς τοῦ ὑψώματος, Ἐναντίον τοῦ ἐχθρικοῦ πυροβολικοῦ,βέβαια,ζητήθηκε ἡ βοήθεια τοῦ φίλιου βαρέως, τὸ ὁποῖο πράγματι ἐπέβαλλε σιγή, πλὴν ὅμως πρόσκαιρη, στὰ ἐχθρικὰ πυροβολεία. Καὶ ἐνῶ ὁ ἐχθρὸς πραγματοποιοῦσε συγχρόνως καὶ βολὴ φραγμοῦ, Βούλγαροι πεζοὶ πλησίαζαν τὸ Ραβινὲ ἐπιχειρῶντας ἀντεπίθεση, τὴν ὁποία ματαίωναν τὰ πυρὰ τοῦ πυροβολικοῦ μας, τῶν πολυβόλων καὶ τῶν ἐλαφρῶν ὅπλων πεζικοῦ.
Ἐν τῷ μεταξὺ ὁ ἐν ἐφεδρείᾳ 6ος Ἑλληνικὸς λόχος, μὲ πρωτοβουλία τοῦ διοικητῆ του, καὶ χωρὶς διαταγὴ προϊστάμενης ἀρχῆς, ἐγκατέλειψε τὴ θέση του καὶ ἀνέβηκε καὶ αὐτὸς στὸ Ραβινὲ γιὰ ἐνίσχυση τοῦ ἐκεῖ ἀγῶνα. Στὶς 10.30 τὸ πρωὶ ὁ Λοχαγὸς Γουλιανὸς ἀπὸ τὸ Ραβινὲ ζητᾷ ἀντικατάσταση τοῦ τάγματός του, μιὰ καὶ τὰ ¾ τῶν ἀξιωματικῶν καὶ τῶν ὁπλιτῶν του εἶχαν τεθεῖ ἐκτὸς μάχης. Τὰ χαρακώματα τοῦ λόφου εἶναι γεμᾶτα νεκροὺς καὶ τραυματίες, καὶ οἱ δυνάμενοι νὰ πολεμήσουν κρατοῦν στὰ χέρια τους ἄχρηστα πιὰ ὅπλα,ἐνῶ τοὺς λείπουν καὶ χειροβομβίδες.



Λοχαγός Γρηγόριος Γουλιανός (1882-1943)


Αργότερα, με δεύτερη αναφορά του ο Γουλιανός εξηγούσε:


«Το Ραβινέ κατελήφθη και θα κρατηθή μέχρις ότου και ο τελευταίος μας φονευθεί, εν τούτοις έχετε υπ’ όψιν σας ότι οι περισωζόμενοι στρατιώται είναι συντρίμματα ηθικώς, δι’ ο και νομίζομεν ότι δέον να αποσταλώσιν νέοι στρατιώται μετ’ αναλόγων στελεχών, των υπαρχόντων αραιωθέντων κατά πολύ, λόγω των απωλειών.
Έχομεν ανάγκην εργαλείων σκοπευτικών, Τολ, φυσιγγίων, χειροβομβίδων, και οπλοβομβίδων, επίσης αρκετών πυραύλων [φωτοβολίδων] λευκών.Επίσης έχομεν ανάγκην ύδατος
. Τα έτοιμα ήδη αριμπά δέον, άμα τη νυκτί, να μεταφερθώσιν ενταύθα. Επίσης αι κρύπται και τα ορύγματα συγκοινωνίας είναι πλήρη τραυματιών.Παρακαλώ φροντίσατε διά την ταχυτέραν διαμετακόμισίν των. Αδύνατος η εξακρίβωσις των απωλειών μας.
Επί του λόφου Ντουρμπό παρατηρούνται συγκεντρώσεις εχθρικαί, ενοχλούσαι μάλιστα δι’ απωλειών τα έναντί των εκτεθειμένα τμήματά μας. Νομίζομεν ότι είναι δυνατόν να γίνη βολή πυρ/κου κατ’ αυτών.
Απόλυτος ανάγκη συνδεθώμεν τηλεγραφικώς μέχρι εσπέρας. Γουλιανός»


Τηλεφωνική εξάλλου επαφή ήταν αδύνατο να υπάρξει με τον λόφο. Μόλις απλωνόταν το καλώδιο, κοβόταν αμέσως από τις εκρήξεις των οβίδων.
Οι επί του υψώματος Ελληνικές δυνάμεις μόνο με φωτοβολίδες ή άλλα ορατά σήματα ήταν δυνατό να συνεννοηθούν με τα προϊστάμενά τους κλιμάκια.
Θα χρησιμοποιηθούν, για παράδειγμα, δύο επιμήκη λευκά σήματα σε σταυροειδή σχηματισμό, διαρκώς προβαλλόμενα, προκειμένου οι υπερασπιστές του Ραβινέ να ζητήσουν γενικό φραγμό πυροβολικού. Μια ώρα όμως αργότερα, οι Γάλλοι πυροβολητές ανακοινώνουν στον Αντισυνταγματάρχη Ζαφειρίου ότι τα πυρομαχικά τους σε λίγο θα εξαντλούνταν,και γι αυτό στο εξής θα έβαλλαν μόνο κατά διαλείμματα, τη στιγμή που το βουλγαρικό πυροβολικό δρούσε ακατάπαυστα.

Ὑπολοχαγός Λεων.Καρακουλάκης
(1885-1917)


Στὶς 2 ἡ ὥρα τὸ μεσημέρι, τὸ βουλγαρικὸ πεζικὸ ἐπιχειρεῖ σοβαρὴ ἀντεπίθεση, τὴν ὁποία καλεῖται νὰ ἀντιμετωπίσει ὁ ἐπὶ κεφαλῆς τοῦ 8ου ἑλληνικοῦ λόφου Καρακουλάκης μὲ τοὺς ἐλάχιστους ἄντρες του. Οἱ ἀντεπιτιθέμενοι ἐν τῷ μεταξὺ Βούλγαροι,εἶχαν κατορθώσει νὰ διεισδύσουν στὰ βόρεια χαρακώματα τοῦ Ραβινέ, ὅπου μόνα τους τὰ πυρὰ τοῦ Ἑλληνικοῦ πεζικοῦ δὲν ἦταν σὲ θέση νὰ ἀνακόψουν τὴν ἐχθρικὴ προέλαση, μιὰ καὶ ἡ σκόνη εἶχε ἀχρηστεύσει τὰ περισσότερα ἀπὸ τὰ ὅπλα τῶν ὑπερασπιστῶν τοῦ λόφου.

Ἡ λόγχη,ἑπομένως,εἶχε ἀπομείνει ὡς τὸ μόνο ἀποτελεσματικὸ ὅπλο στὰ χέρια τοῦ Ὑπολοχαγοῦ Καρακουλάκη, ὁ ὁποῖος δι αὐτῆς ἐξορμᾷ μὲ τοὺς λίγους ἄνδρες του κραυγάζοντας:
«Ἐμπρὸς παιδιὰ γιὰ τὴν πατρίδα»!


Δὲν προφταίνει ὅμως νὰ προχωρήσει λίγα βήματα, καὶ τὸ κορμί του κυριολεκτικὰ διαμελίζεται ἀπὸ ἐγγύτατα διαρραγεῖσα ὀβίδα βαρέως ἐχθρικοῦ πυροβόλου.
Ἔκτοτε, οἱ γαλλικοὶ στρατιωτικοὶ χάρτες,τὴν χαράδρα ἐκείνη στὴν ὁποία δεσπόζει τὸ Ραβινὲ καὶ τὴν ὁποία πότισε μὲ τὸ αἷμα του ὁ Καρακουλάκης,θὰ τὴν ἀποκαλοῦν Ravin de Karakoulakis.


Κατὰ τὸν ἴδιο τρόπο ἔπεσε ἐκεῖ καὶ ὁ ἔφεδρος Ἀνθυπολοχαγὸς Πρωτοψάλτης, ὁ ὁποῖος συχνὰ ἔλεγε:


«Δὲν θέλω νὰ γυρίσω στὴν Ἀθήνα, ποὺ ὁ κομματισμὸς τὴν ἔχει μολύνει εἰς ἀφάνταστον βαθμόν»
.
Ὁ πλησίον εὑρισκόμενος Ἀνθυπολοχαγὸς Φλούλης τίθεται τώρα ἐπὶ κεφαλῆς τῆς ἑλληνικῆς ἀντεπίθεσης, καὶ οἱ δικοί μας, τραυματίες καὶ μή, μὲ τὴν πολεμικὴ ἰαχὴ «ἀέρα» ρίχνονται στὸν ἐχθρό. Καὶ ὅταν ἡ ὀρμητικότητα καὶ οἱ ἰαχές τους θὰ ἐπιτύχουν τὸ ἐπιδιωκόμενο ἀποτέλεσμα, καὶ οἱ Βούλγαροι θὰ τραποῦν σὲ φυγή, ἕνας ἄλλος ἀξιωματικός, ὁ Ἀνθυπολοχαγὸς Τσοκανάκης,προελαύνοντας, κατὰ τὴ καταδίωξη τοῦ ἐχθροῦ, ὑπερβολικὰ βορειότερα, θὰ βρεθεῖ μετὰ δυὸ μέρες νεκρός.


Ἡ ἑκατέρωθεν πάντως μονομαχία τοῦ πυροβολικοῦ συνεχιζόταν ἀδιαλείπτως.ο ἐχθρὸς ἐπιχειροῦσε νὰ ματαιώσει κάθε προσπάθεια ἀπὸ μέρους τῶν Ἑλλήνων νὰ ἐπεκτείνουν τὴν ἐπιτυχία τους, ἐνῶ συγχρόνως πραγματοποιοῦσε καὶ ἕναν ἀδιαπέραστο φραγμὸ πυροβολικοῦ,στὶς νότιες πλαγιὲς τοῦ Ραβινέ,προκειμένου νὰ ἐμποδιστεῖ κάθε ἐκεῖθεν πρὸς τὸ ὕψωμα βοήθεια.


Καὶ ὅλα αὐτὰ συνέβαιναν τὴ στιγμὴ ποὺ τὰ ἐπὶ τοῦ λόφου Ἑλληνικὰ τμήματα ὑπέμεναν καρτερικότατα καὶ τὴ δράση τοῦ ἐχθρικοῦ πυροβολικοῦ ποὺ εἶχε στόχο του τὸν ἴδιο τὸ λόφο.
Ὑπὸ τίς συνθῆκες αὐτές, τραυματίζεται βαρύτατα καὶ ὁ Λοχαγὸς Γρηγόρης Γουλιανός, τοῦ ὁποίου,ὡς ἐκ θαύματος,πραγματοποιεῖται ἡ μετακομιδή.


Εἶναι ἡ στιγμὴ ποὺ ὁ Γάλλος Στρατηγὸς Ζενὲν τηλεγραφεὶ δακρυσμένος στὴν Θεσσαλονίκη:


«Εἶδα ἀπὸ ἕνα ὁλόκληρο Ἑλληνικὸ τάγμα νὰ μένουν πενῆντα ἄνδρες ὄρθιοι. Τὰ τρία τέταρτα τῶν ἀξιωματικῶν εἶναι ἐκτὸς μάχης».


Ἀλλὰ καὶ ὁ ἐπιτελὴς τῆς Μεραρχίας Συνταγματάρχης Κωνσταντῖνος Μαζαράκης, ἀνέφερε:
«Ἡ σημερινὴ μάχη πρὸς κατάληψιν τοῦ Ραβινὲ ἦτο ἀληθῶς ἐπική, ἅπαντες οἱ στρατιῶται τῶν τριῶν συμμετασχόντων λόχων τοῦ 1ου Σύν/τός μας, σχεδὸν ἐτραυματίσθησαν ἢ φονεύθησαν, ὁ ἡγήτωρ λοχαγὸς Γουλιανὸς Γρηγόριος ἐτραυματίσθῃ θανασίμως, δι ὁ καὶ ἐπρότεινα εἰς τὸν Μέραρχον νὰ τὸν προτείνῃ πρὸς προαγωγὴν πρὸ τοῦ θανάτου τοῦ ἴσως, ἄτε ἐπιδειξαμένου θρυλικὴν γεννναιότητα καὶ ἱκανότητα.
Λόγῳ τῶν μεγάλων ἀπωλειῶν παρουσιάσθησαν πολλὰ κενὰ καὶ πρὸς τοῦτο παρακαλῶ, ὅπως ἐνεργήσητε ἀποστολὴν ἐνισχύσεων πρὸς συμπλήρωσιν τῶν μονάδων μας»




Βουλγαρικὸ πυροβόλο τῶν 120χλστ,ποῦ ἔπεσε στὰ χέρια τῶν ἑλλήνων.


Ὁ ἐν Θεσσαλονίκῃ ἐπίσης Γάλλος Ἀρχιστράτηγος Σαρράϊγ,στὴν ὑπ' ἀριθ.31 ἡμερήσια διαταγὴ τοῦ τῆς 5ης/18ης Μαΐου 1917 τόνιζε: «Ὁ Λοχαγὸς Γ. Γουλιανός,ὁδήγησε 3 λόχους τοῦ τάγματός του ἐναντίον ἰσχυροῦ ἐχθρικοῦ ἔργου, τὸ ὁποῖον κατέλαβε παρὰ τὸ σφοδρὸ πῦρ, ὕστερα ἀπὸ λυσσώδη μάχη ἐκ τοῦ συστάδην.διατήρησε τὴ θέση τοῦ χωρὶς καμιὰ φυσικὴ τοῦ προφύλαξη, ὑπὸ βομβαρδισμὸ ἀνήκουστης σφοδρότητας, μολονότι ἔφερε 6 τραύματα, ἀπὸ τὰ ὁποῖα τὸ ἕνα πολὺ σοβαρό.
Καὶ ὅταν μεταφέρθηκε στὸ νοσοκομεῖο ἐκστρατείας δὲν ἔπαυσε νὰ ἐνδιαφέρεται γιὰ τὴν ἔκβαση τῆς μάχης καὶ ἐκδήλωσε ζωηρὴ χαρά, ὅταν ἔμαθε τὴν ὁριστικὴ ἐπιτυχία της.
Ὑπὸ τίς συνθῆκες αὐτὲς ἐπέδειξε συμπεριφορὰ ἀληθινοῦ ἥρωα. Γνωστοποιῶντας σας τὴ ἡρωικὴ στάση τοῦ λοχαγοῦ Γουλιανοῦ, προτρέπω ὅλους τοὺς ἀξιωματικοὺς νὰ μιμηθοῦν τὸ ἀξιομίμητο παράδειγμά του».
Τὸν τραυματισμένο Γουλιανό - καὶ ἀποκαλούμενο «ἀμίλητο παλλικάρι»,λόγῳ τῆς σεμνότητάς του - θὰ τὸν ἐπισκεφθεῖ καὶ ὁ ἴδιος ὁ Βενιζέλος στὸ νοσοκομεῖο.
Καὶ ἐκεῖ ὁ κρητικὸς πολιτικὸς θὰ τοῦ σφίξει μὲ τὰ δυό του χέρια τὴν παλάμη λέγοντάς του γεμᾶτος συγκίνηση: «Σ΄ευχαριστώ...σ' εὐχαριστῶ, διότι μοῦ ἔδωσες ἐπιχειρήματα δια νὰ μπορέσω νὰ ὑψώσω φωνὴν διὰ τὰ δίκαια τῆς Ἑλλάδος μας...»....
Γιὰ νὰ ξαναγυρίσουμε ὅμως στὸ Ραβινέ,μετὰ τὸν τραυματισμὸ τοῦ Λοχαγοῦ Γουλιανοῦ,ἀναλαμβάνει τὴ διοίκηση τῶν ἐκεῖ τμημάτων μας -οἱ ἄνδρες τῶν ὁποίων δὲν ξεπερνοῦσαν τοὺς 50- ὁ Ὑπολοχαγὸς Ζησιμόπουλος, ἐνῶ ἀπὸ τοὺς ὑπόλοιπους ἀξιωματικοὺς εἶχαν ἀπομείνει οἱ Ἀνθυπολοχαγοὶ Φλούλης, Κασαπάκης καὶ ὁ Ἀνθυπασπιστὴς Γκέκας.
Ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς ἤδη προαναφερθέντας νεκροὺς ἀξιωματικούς, στὸ Ραβινὲ πρόσφεραν γιὰ τὴν πατρίδα


τὴ ζωή τους ὁ Ὑπολοχαγὸς Κοντοπόδης Ν., διοικητὴς τοῦ 7ου λόχου καὶ ὁ Ἀνθυπολοχαγὸ Ζούμπερης


Ι.Επίσης,πλὴν τοῦ Γουλιανοῦ,τραυματίστηκαν οἱ Ἀνθυπολοχαγοὶ Στρατάκης,Πρώιμος, Πέτας,


Σακκόραφος, Ρηγόπουλος, Τριανταφυλλίδης, Φαλτσὴς καὶ Σταυρίδης. Ὁπλῖτες φονεύθηκαν 51 καὶ τραυματίστηκαν 225.



Ἕλληνες στρατιῶτες,συνοδεύουν Βούλγαρους αἰχμαλώτους,μετά τήν μάχη τοῦ Ραβινέ.

Ἡ ἀπόβαση τοῦ Κεμὰλ στὴ Σαμψούντα -Γενοκτονία τῶν Ἑλλήνων τοῦ Πόντου [19 Μαΐου 1919]

 Ἡ ἀπόβαση τοῦ Κεμὰλ στὴ Σαμψούντα -Γενοκτονία τῶν Ἑλλήνων τοῦ Πόντου [19 Μαΐου 1919]

Ἡ Γενοκτονία τῶν Ποντίων θεωρεῖται μιὰ ἀπὸ τίς πρῶτες σύγχρονες γενοκτονίες.

Ἡ γενοκτονία ἦταν ἕνα προμελετημένο ἔγκλημα, τὸ ὁποῖο ἡ κυβέρνηση τῶν Νεότουρκων ἔφερε σὲ πέρας μὲ συστηματικότητα. Οἱ μέθοδοι ποὺ χρησιμοποίησε ἦταν ὁ ξεριζωμός, ἡ ἐξάντληση στὶς κακουχίες, τὰ βασανιστήρια, ἡ πεῖνα καὶ ἡ δίψα, καὶ τὰ στρατόπεδα θανάτου στὴν ἔρημο.

Ἕνα ἐκλεκτὸ τμῆμα τοῦ Ἑλληνισμοῦ ζοῦσε στὰ βόρεια τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, στὴν περιοχὴ τοῦ Πόντου, μετὰ τὴ διάλυση τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας. Ἡ ἅλωση τῆς Τραπεζοῦντας τὸ 1461 ἀπὸ τοὺς Ὀθωμανὲς δὲν τοὺς ἀλλοίωσε τὸ φρόνημα καὶ τὴν ἑλληνική τους συνείδηση, παρότι ζοῦσαν ἀποκομμένοι ἀπὸ τὸν ἐθνικὸ κορμό. Μπορεῖ νὰ ἀποτελοῦσαν μειονότητα -τὸ 40% τοῦ πληθυσμοῦ, ἀλλὰ γρήγορα κυριάρχησαν στὴν οἰκονομικὴ ζωὴ τῆς περιοχῆς, ζῶντας κυρίως στὰ ἀστικὰ κέντρα.

Διαβάστε  Περισσότερα  

Ἡ οἰκονομική τους ἀνάκαμψη συνδυάστηκε μὲ τὴ δημογραφικὴ καὶ τὴν πνευματική τους ἄνοδο. Τὸ 1865 οἱ Ἕλληνες τοῦ Πόντου ἀνέρχονταν σὲ 265.000 ψυχές, τὸ 1880 σὲ 330.000 καὶ στὶς ἀρχὲς τοῦ 20ου αἰῶνα ἄγγιζαν τίς 700.000. Τὸ 1860 ὑπῆρχαν 100 σχολεῖα στὸν Πόντο, ἐνῶ τὸ 1919 ὑπολογίζονται σὲ 1401, ἀνάμεσά τους καὶ τὸ περίφημο Φροντιστήριο τῆς Τραπεζοῦντας. Ἐκτὸς ἀπὸ σχολεῖα διέθεταν τυπογραφεῖα, περιοδικά, ἐφημερίδες, λέσχες καὶ θέατρα, ποὺ τόνιζαν τὸ ὑψηλό τους πνευματικὸ ἐπίπεδο.

Τὁ 1908 ἦταν μιὰ χρονιά - ὁρόσημο γιὰ τοὺς λαοὺς τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας. Τὴ χρονιὰ αὐτὴ ἐκδηλώθηκε καὶ ἐπικράτησε τὸ κίνημα τῶν Νεότουρκων, ποὺ ἔθεσε στὸν περιθώριο τὸν Σουλτᾶνο. Πολλὲς ἦταν οἱ ἐλπίδες ποὺ ἐπενδύθηκαν στοὺς νεαροὺς στρατιωτικοὺς γιὰ μεταρρυθμίσεις στὸ ἐσωτερικὸ τῆς θνήσκουσας Αὐτοκρατορίας.

Σύντομα, ὅμως, οἱ ἐλπίδες τους διαψεύστηκαν. Οἱ Νεότουρκοι ἔδειξαν τὸ σκληρὸ ἐθνικιστικό τους πρόσωπο, ἐκπονῶντας ἕνα σχέδιο διωγμοῦ τῶν χριστιανικῶν πληθυσμῶν καὶ ἐκτουρκισμοῦ τῆς περιοχῆς, ἐπωφελούμενοι τῆς ἐμπλοκῆς τῶν εὐρωπαϊκῶν κρατῶν στὸ Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Τὸ ἑλληνικὸ κράτος, ἀπασχολημένο μὲ τὸ «Κρητικὸ Ζήτημα», δὲν εἶχε τὴ διάθεση νὰ ἀνοίξει ἕνα ἀκόμη μέτωπο μὲ τὴν Τουρκία.

Οἱ Τοῦρκοι μὲ πρόσχημα τὴν «ἀσφάλεια τοῦ κράτους» ἐκτοπίζουν ἕνα μεγάλο μέρος τοῦ ἑλληνικοῦ πληθυσμοῦ στὴν ἀφιλόξενη μικρασιατικὴ ἐνδοχώρα, μέσῳ τῶν λεγόμενων «ταγμάτων ἐργασίας» («Ἀμελὲ Ταμπουροῦ»). Στὰ «Τάγματα Ἐργασίας» ἀναγκάζονταν νὰ ὑπηρετοῦν οἱ ἄνδρες ποὺ δὲν κατατάσσονταν στὸ στρατό. Δούλευαν σὲ λατομεῖα, ὀρυχεῖα καὶ στὴ διάνοιξη δρόμων, κάτω ἀπὸ ἐξοντωτικὲς συνθῆκες. Οἱ περισσότεροι πέθαιναν ἀπὸ πεῖνα, κακουχίες καὶ ἀρρώστιες.

Ἀντιδρῶντας στὴν καταπίεση τῶν Τούρκων, τίς δολοφονίες, τίς ἐξορίες καὶ τίς πυρπολήσεις τῶν χωριῶν τους, οἱ Ἑλληνοπόντιοι, ὅπως καὶ οἱ Ἀρμένιοι, ἀνέβηκαν ἀντάρτες στὰ βουνὰ γιὰ νὰ περισώσουν ὅ,τι ἦταν δυνατόν. Μετὰ τὴ Γενοκτονία τῶν Ἀρμενίων τὸ 1916, οἱ τοῦρκοι ἐθνικιστὲς ὑπὸ τὸν Μουσταφὰ Κεμὰλ εἶχαν πλέον ὅλο τὸ πεδίο ἀνοιχτὸ μπροστά τους γιὰ νὰ ἐξολοθρεύσουν τοὺς Ἑλληνοπόντιους. Ὅ,τι δὲν κατάφερε ὁ Σουλτᾶνος σὲ 5 αἰῶνες τὸ πέτυχε ὁ Κεμὰλ σὲ 5 χρόνια!

Τὁ 1919 οἱ Ἕλληνες μαζὶ μὲ τοὺς Ἀρμένιους καὶ τὴν πρόσκαιρη ὑποστήριξη τῆς κυβέρνησης Βενιζέλου προσπάθησαν νὰ δημιουργήσουν ἕνα αὐτόνομο ἑλληνοαρμενικὸ κράτος. Τὸ σχέδιο αὐτὸ ματαιώθηκε ἀπὸ τοὺς Τούρκους, οἱ ὁποῖοι ἐκμεταλλεύθηκαν τὸ γεγονὸς γιὰ νὰ προχωρήσουν στὴν «τελικὴ λύση».

Στὶς 19 Μαΐου 1919 ὁ Μουσταφὰ Κεμὰλ ἀποβιβάζεται στὴ Σαμψούντα γιὰ νὰ ξεκινήσει τὴ δεύτερη καὶ πιὸ ἄγρια φάση τῆς Ποντιακῆς Γενοκτονίας, ὑπὸ τὴν καθοδήγηση τῶν γερμανῶν καὶ σοβιετικῶν συμβούλων του. Μέχρι τὴ Μικρασιατικὴ Καταστροφὴ τὸ 1922 οἱ Ἑλληνοπόντιοι ποὺ ἔχασαν τὴ ζωή τους ξεπέρασαν τοὺς 200.000, ἐνῶ κάποιοι ἱστορικοὶ ἀνεβάζουν τὸν ἀριθμό τους στὶς 350.000.

Ὅσοι γλίτωσαν ἀπὸ τὸ τουρκικὸ σπαθὶ κατέφυγαν ὡς πρόσφυγες στὴ Νότια Ρωσία, ἐνῶ γύρῳ,γύρω στὶς 400.000 ἦλθαν στὴν Ἑλλάδα. Μὲ τίς γνώσεις καὶ τὸ ἔργο τους συνεισέφεραν τὰ μέγιστα στὴν ἀνόρθωση τοῦ καθημαγμένου ἐκείνη τὴν ἐποχὴ ἑλληνικοῦ κράτους καὶ ἄλλαξαν τίς πληθυσμιακὲς ἰσορροπίες στὴ Βόρειο Ἑλλάδα.

Μὲ ἀρκετή, ὁμολογουμένως, καθυστέρηση, ἡ Βουλὴ τῶν Ἑλλήνων ψήφισε ὁμόφωνα στὶς 24 Φεβρουαρίου 1994 τὴν ἀνακήρυξη τῆς 19ης Μαΐου ὡς Ἡμέρα Μνήμης γιὰ τὴ Γενοκτονία τοῦ Ποντιακοῦ Ἑλληνισμοῦ.

Πύρρος ὁ Ἀετὸς τῶν Μάχων: Ἡ Ἱστορία ἑνὸς Στρατηγοῦ Ἀσυμβίβαστου. (319 – 272 π.Χ.)

Πύρρος ὁ βασιλιᾶς τῆς Ἠπείρου (319 – 272 π.Χ.)
Οἱ χρυσὲς σελίδες τῆς Ἱστορίας τῆς Ἠπείρου, μὲ κέντρο την Ἀμβρακία, γράφτηκαν ἐπὶ βασιλείας τοῦ Βασιλιᾶ Πύρρου (296 π.Χ. 272 π.Χ.). Τότε ποὺ ὁλόκληρη ἡ Ἑλλάδα ἐδοκιμάζετο σκληρὰ ἀπὸ τὶς φιλοδοξίες τῶν ἐπιγόνων τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου καὶ τοὺς ἀδελφοκτόνους πολέμους στοὺς ὁποίους τὴν παρέσυραν.
Αὐτὴ ἀκριβῶς τὴν ἐποχὴ ἔλαμψε τὸ ἄστρο του Πύρρου, ὁ ὁποῖος μὲ ὁρμητήριο τὴν ἄσημη χώρα τῶν Μολοσσῶν κατόρθωσε νὰ ὀργανώσει ὑπὸ τὴν ἡγεσία του τὸ μεγαλύτερο τμῆμα τῆς Ἑλλάδος, τὴν Ἤπειρο, τὴ Μακεδονία, τὴ Θεσσαλία καὶ νὰ γεμίσει μὲ τὸ ὄνομά του τὸν κόσμο. Κι ἂν θελήσουμε νὰ συγκρίνουμε τὴ μορφή του μὲ τὶς ἄλλες μεγάλες ἱστορικὲς μορφές, τῆς τότε ἐποχῆς τοῦ Ἑλληνισμοῦ, θὰ δοῦμε πὼς μόνο μὲ μία μποροῦμε νὰ τὴν παραβάλουμε, μὲ τὴ μορφὴ τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου.
Καὶ οἱ ἀρχαῖοι ἄλλωστε, μόνο τὸν Πύρρο καὶ κανέναν ἄλλον, παρομοίαζαν μὲ τὸ Μέγα Ἀλέξανδρο. Ὁ Πύρρος ὑπῆρξε «Ἀλέξανδρος» τοῦ τρίτου αἰῶνα. Οἱ ὁμοιότητες μεταξύ τους, οἱ ὁποῖοι ἦσαν καὶ πρῶτα ἐξαδέλφια, ἦταν πάμπολλες. Φύσεις μεγαλουργικὲς καὶ οἱ δύο, τολμηρὰ καὶ ἀνήσυχα πνεύματα, προικισμένοι μὲ στρατηγικὴ ἰδιοφυΐα καὶ ἀφάνταστο ἡρωισμό, μεγάλοι στὴν ψυχὴ καὶ στὰ αἰσθήματα, γεννημένοι στρατηλᾶτες καὶ ἀρχηγοὶ λαῶν, ὁπλισμένοι μὲ ἰσχυρὴ θέληση καὶ ἀποφασιστικότητα, ἐπεδίωξαν νὰ πραγματοποιήσουν τὰ πλατύτερα πολιτικὰ σχέδια, ποὺ συνέλαβε ποτὲ ὁ ἑλληνισμός. Ὁ ἕνας ἐξόρμησε μὲ κατεύθυνση πρὸς τὴν ἀνατολή, ὁ ἄλλος μὲ κατεύθυνση πρὸς τὴ Δύση. Τὸ τέρμα τους ὅμως, ἦταν κοινό: ἡ δημιουργία ἑνιαίου μεγάλου ἑλληνικοῦ κράτους, ποὺ νὰ κυριαρχεῖ σὲ ὁλόκληρη τὴ Μεσόγειο.

Καὶ ὁ μὲν Μέγας Ἀλέξανδρος εὐνοήθηκε νὰ πραγματοποιήσει τὸ μεγάλο του σχέδιο καὶ νὰ γίνει ὁ ἱδρυτὴς ἑνὸς τεράστιου κράτους, ποὺ ἄρχιζε ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα καὶ ἔφθανε στὴν Ἰνδία. Ὁ Ἠπειρώτης Βασιλιᾶς ὅμως δὲν τὸ κατόρθωσε. Δὲν τὸν συνόδευσε ἡ ἴδια εὔνοια τῆς Μοίρας.Ο «Ἀετὸς» ποὺ ἐξόριστο παιδί, χωρὶς πατέρα καὶ θρόνο, χωρὶς δασκάλους σὰν τὸν Ἀριστοτέλη, μὲ μόνη τὴ δική του ἱκανότητα, μπόρεσε νὰ γίνει ὁ ἰσχυρὸς Βασιλιᾶς τῆς Ἠπείρου, δὲν εὐτύχησε νὰ δεῖ τὰ ὄνειρά του νὰ πραγματοποιοῦνται. Ὁ «δημιουργὸς τῆς ἴδιας τοῦ τύχης», κατὰ τὸν ἐπιτυχημένο χαρακτηρισμό του Παπαρρηγόπουλου, ἔγινε μὲν σύμβολο, μορφή, θρῦλος, δὲν ἔγινε ὅμως ὁ οἰκοδόμος ἑνὸς μεγάλου στερεοῦ πολιτικοῦ οἰκοδομήματος. Ἀπέτυχε. Εὐτύχησε μόνο νὰ πέσει κατὰ τὸν καλύτερο τρόπο ποὺ μποροῦσε νὰ ἐπιθυμήσει ἕνας ἄξιος πολεμιστὴς πάνω στὴ μέθη τῆς μάχης καὶ μέσα στὴν κλαγγὴ τῶν ὅπλων.Ο θάνατος σὰν ἀπὸ σεβασμὸ πρὸς τὸν ἥρωα ποὺ τόσες φορὲς ἀναμετρήθηκε ἄφοβα μαζί του, ἀπέφυγε νὰ τὸν χτυπήσει κατάστηθα. Προτίμησε νὰ κινήσει ἐναντίον του, ἀντὶ γιὰ τὸ ξίφος ἑνὸς γενναίου ἀντιπάλου, τὸ στοργικὸ χέρι μιᾶς γριᾶς μητέρας Ἀργίτισσας. Λεπτὴ διάκριση, ἀπὸ μέρους του, γιὰ νὰ μὴ δώσει τὸ δικαίωμα σὲ κανέναν πολεμιστὴ νὰ καυχηθεῖ πὼς πάλεψε καὶ νίκησε σὲ ἀγῶνα στῆθος μὲ στῆθος μὲ τὸν «Ἀετὸ» τῆς Ἠπείρου.
Ὁ Πύρρος γεννήθηκε τὸ 319 πρὸς τὸ 318 π.Χ., ἑφτὰ περίπου χρόνια ὕστερα ἀπὸ τὸ θάνατο τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου.
Ἡ βασιλικὴ οἰκογένεια τῶν Μολοσσῶν, στὴν ὁποία ἀνῆκε ὁ Πύρρος, ἱστοροῦσε τὴν καταγωγή της ἀπὸ τὸν Ἀχιλλέα, τὸ θρυλικὸ ἥρωα τοῦ Τρωικοῦ Πολέμου. Ὁ γιὸς τοῦ Ἀχιλλέα, ὁ Νεοπτόλεμος, ἐγκαταστάθηκε στὴ χώρα ποὺ κατοικοῦσαν οἱ Μολοσσοὶ γύρω ἀπὸ τὰ Γιάννενα καὶ τὴ Δωδώνη καὶ ἔγινε ὁ ἱδρυτὴς τῆς δυναστείας των «Πυρριδῶν». Τὸν Νεοπτόλεμο ὁ λαὸς τὸν ἔλεγε Πύρρο, γιατί ἦταν κοκκινομάλλης κι ἀπὸ τότε ὅλη ἡ δυναστεία του πῆρε τὸ ὄνομα τῶν Πυρριδῶν.
Στὴ σειρὰ τῆς βασιλικῆς διαδοχῆς ἔρχεται ὁ Πύρρος, εἰκοστὸς τρίτος ἀπὸ τὸν Ἀχιλλέα, τὸν ἀρχηγὸ τοῦ οἴκου τῶν Μολοσσῶν. Πατέρας του ἦταν ὁ βασιλιᾶς τῶν Μολοσσῶν Αἰακίδης καὶ μάνα του ἡ Φθία, θυγατέρα του Μένωνος ἀπὸ τὴ Θεσσαλία. Οἱ ἀδελφοκτόνοι πόλεμοι τῶν διαδόχων τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, ἀνάγκασαν τὸν μικρὸ Πύρρο νὰ ζήσει δύο φορὲς στὴν ἐξορία. Μιὰ φορά, ὁ δωδεκάχρονος Πύρρος στὴν αὐλή του Γλαυκία, στὴν Ἰλλυρία, ὁ ὁποῖος ἀργότερα τὸ 307 π.Χ. τὸν ἐγκατέστησε ὡς βασιλιᾶ τῶν Μολοσσῶν καὶ ὅταν τὸν ἀνέτρεψαν οἱ Μολοσσοί, γιὰ δεύτερη φορά, ὁ Πύρρος βρέθηκε τὸ 302 π.Χ. (δεκαεφτὰ χρόνων) ἐξόριστος στὴν Ἀσία, κοντὰ στὸν γαμπρό του τὸ Δημήτριο Πολιορκητὴ καὶ μετὰ στὴν αὐλή του Πτολεμαίου του Λάγου, βασιλιᾶ τῆς Αἰγύπτου, ὡς ὅμηρος.
Κοντὰ στὸ Δημήτριο Πολιορκητή, ὁ Πύρρος πῆρε τὰ πρῶτα μαθήματα τῆς στρατιωτικῆς τέχνης. Ἔμαθε γιὰ τὶς διάφορες πολιορκητικὲς μηχανές, τὴν τέχνη τῆς πολιορκίας, γνώρισε τοὺς ἐλέφαντες, ὡς πολεμικὸ ὅπλο καὶ εἶδε τὴ νέα στρατιωτικὴ τακτικὴ τῶν Μακεδόνων μὲ τὴ διάταξη τῶν φαλάγγων, τὴν τακτικὴ ἐκείνη ποὺ μὲ τόση ἐπιτυχία χρησιμοποίησε ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος γιὰ νὰ συντρίψει τοὺς ἀντιπάλους του. Ἡ εὐκαιρία γιὰ νὰ ἀναφανοῦν οἱ στρατιωτικὲς ἀρετὲς τοῦ νεαροῦ Πύρρου δὲν ἄργησε νὰ παρουσιαστεῖ. Στὴν Ἴψο της Φρυγίας, τὸ 301 π.Χ., τέσσερις ἀπὸ τοὺς διαδόχους τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, ὁ Λυσίμαχος, ὁ Σέλευκος, ὁ Κάσσανδρος καὶ ὁ Πτολεμαῖος, ἐπετέθησαν ἑνωμένοι κατὰ τοῦ Ἀντιγόνου, τοῦ πατέρα τοῦ Δημητρίου. Στὴ μάχη αὐτή, ἀποκαλύφθηκε ἡ ἀπαράμιλλη ἀνδρεία καὶ οἱ ἔξοχες στρατιωτικὲς ἀρετές του Πύρρου.
Ἂν καὶ ἡ μάχη στὴν Ἴψο ἔληξε μὲ ἧττα τοῦ Δημητρίου, ὁ Πύρρος, πιστὸς στοὺς φίλους του, δὲν ἐγκατέλειψε τὸν νικημένο γαμπρό του καὶ ὅταν κλείστηκε συμφωνία μεταξὺ τοῦ βασιλιᾶ τῆς Αἰγύπτου Πτολεμαίου καὶ τοῦ Δημητρίου καὶ ἔπρεπε νὰ σταλοῦν στὸν Πτολεμαῖο ὅμηροι, ὡς ἐγγύηση γιὰ τὴν τήρηση τῆς συμφωνίας, ὁ Πύρρος, χωρὶς νὰ διστάσει, δέχτηκε νὰ πάει στὴν Αἴγυπτο, ὤς ὅμηρος. Στὴν Αἴγυπτο ὁ Πύρρος συγκέντρωσε τὴ γενικὴ προσοχὴ καὶ τὸ γενικὸ θαυμασμό, γιὰ τὶς περιπέτειες τῆς ζωῆς του καὶ γιὰ τὴ διάκρισή του στὴ μάχη στὴν Ἴψο. Γρήγορα ἔγινε εὐνοούμενος τοῦ Πτολεμαίου καὶ τῆς Βερενίκης, παντρεύτηκε τὴν Ἀντιγόνη, κόρη της Βερενίκης καὶ ἐπανέκτησε μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Πτολεμαίου, τὸ θρόνο τοῦ πατέρα του, τὸ 296 π.Χ.
Μὲ τὴ δεύτερη καὶ ὁριστικὴ βασιλεία του Πύρρου, ἀρχίζει ἡ πραγματικὴ στρατιωτικὴ καὶ πολιτική του σταδιοδρομία, ἀρχίζουν οἱ λαμπρές, οἱ ἐκθαμβωτικὲς σελίδες τῆς ἱστορικῆς του ζωῆς, ἀρχίζει τέλος νὰ παίζει πρωτεύοντα ρόλο ἡ ἀφανής, ἡ ἄδοξη, ὡς τότε, Ἤπειρος. Χώρα φτωχική, μὲ γῆ κατὰ μέγα μέρος ὀρεινὴ καὶ ἄγονη, χὼρὶς κανένα πλοῦτο , μὲ καθυστέρηση στὸ ἐκπολιτιστικὸ ἐπίπεδο, ἡ Ἤπειρος, ἔδινε τὸ δικαίωμα στὸὺς ἄλλους Ἕλληνες νὰ ἀποκαλοῦν κατὰ τὴν 5η καὶ 4η π.Χ. ἑκατονταετία τόὺς Ἠπειρῶτες βαρβάρους, ἂν καὶ μιλοῦσαν τὴν ἴδια γλῶσσα (Δωρικὴ διάλεκτο), ἂν καὶ πίστευαν στὸὺς ἴδιους θεοὺς καὶ εἶχαν τὰ ἴδια ἔθιμα. Πὼς ἦταν λοὶπὸν δυνατὸν ὁ Πύρρος μὲ τὸ νεανικό του ἐνθουσιασμὸ νὰ ἀνεχθεῖ νὰ βλέπει τὴν Ἤπειρο σὲ κατάσταση βαρβαρότητας; Γι αὐτὸ ἀφοσιώθηκε μὲ ὅλη του τὴν ψὺχὴ στὸν ἐκπολιτισμὸ τῆς χώρας του, τῆς Ἠπείρου.
Ἄρχισε νὰ ἐξωραΐζει καὶ νὰ στολίζει μὲ ἀγάλματα τὶς πόλεις καὶ νὰ φροντίζει γιὰ τὴν ἐκτέλεση τεχνικῶν ἔργων. Ἔδωσε ὤθηση στὴ διάδοση τῆς Ἑλληνικῆς παιδείας. Ἔκτισε καινούριες πόλεις, μὲ σύγχρονες οἰκοδομικὲς ἀντιλήψεις, ὅπως τὴ Βερενικίδα καὶ τὴν Ἀντιγόνεια. Διακόσμησε τὴν Ἀμβρακία, ὅταν τὴν ἔκανε πρωτεύουσα τοῦ κράτους του. Ἔχτισε μεγαλοπρεπῆ ἀνάκτορα στὸ δυτικὸ μέρος τῆς πόλεως, τὰ γνωστὰ ὑπὸ τὸ ὄνομα «Πύρρειον», οἰκοδόμησε ναούς, θέατρο, ἀνήγειρε πολλὰ μνημεῖα τέχνης, ἀνδριάντες, ἀγάλματα καὶ γενικὰ δημιούργησε μιὰ πόλη ἐφάμιλλη μὲ τὶς ἄλλες ἑλληνικὲς πρωτεύουσες. Τέτοια ἦταν ἡ οἰκονομικὴ ἄνθηση τῆς Ἀμβρακίας, ὥστε τὰ νομισματοκοπεῖα της ἔκοβαν κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ ἔτους δύο καὶ τρεῖς σειρὲς νομισμάτων.
Ὁ Πύρρος ἕνωσε τὴν Ἤπειρο κάτω ἀπὸ τὸ σκῆπτρο του καὶ δημιούργησε ἕνα σημαντικὸ βασίλειο ποὺ ἄρχιζε ἀπὸ τὰ Κεραύνια βουνὰ καὶ τὴν Αὐλῶνα καὶ ἔφτανε ὡς τὸν Ἀχελῶο. Ἀπὸ τὴν ἐποχὴ αὐτὴ πῆρε καὶ τὸν τίτλο τοῦ βασιλιᾶ τῆς Ἠπείρου. Ὁ Δημήτριος, ὁ βασιλιᾶς τῆς Μακεδονίας, τὸ 289 π.Χ., ἐπετέθη αἰφνιδιαστικὰ ἐναντίον τῶν Αἰτωλῶν συμμάχων του Πύρρου καὶ μὲ σκοπὸ μετὰ νὰ εἰσβάλει στὴν Ἤπειρο καὶ νὰ τὴν ὑποτάξει. Ὁ Πύρρος, ἀντιμετώπισε 10.000 Μακεδόνες μὲ ἐπί κεφαλῆς τον Πάνταυχο, στρατηγὸ τοῦ Δημητρίου, κοντὰ στὸ Ἀμφιλοχικὸ Ἄργος, ὅπου καὶ τὸν συνέτριψε. Μαθαίνοντας τὴ συντριβή του Πάνταυχου, ὁ Δημήτριος μὲ τὸν ὑπόλοιπο στράτευμά του ἐπέστρεψε στὴ Μακεδονία.
Δὲν εἶναι γνωστὸ ποιός ἀποκάλεσε τὸν Πύρρο «Ἀετό». Ὁ Πλούταρχος ἀναφέρει πὼς οἱ Ἠπειρῶτες τὸν ὀνόμασαν ἔτσι κατὰ τὴν ἡρωικὴ μονομαχία του μὲ τὸν Πάνταυχο. «Ἀετὸς» ὀνομάστηκε ὁ Πύρρος καὶ ἦταν πραγματικὰ ἀετός. Ὄχι μόνο γιὰ τὶς ὁμοιότητες ποὺ εἶχε μὲ τὸ βασιλιᾶ τοῦ φτερωτοῦ κόσμου στὴν πάλη καὶ στὸν ἀγῶνα, ἀλλὰ καὶ τὶς ψυχικές του ἀκόμα ὁμοιότητες. Γιατί πολὺ ψηλά, πολὺ πιὸ πάνω ἀπὸ τὰ χαμηλὰ αἰσθήματα τῶν μικρῶν ἀνθρώπων στεκόταν ψυχικὰ ὁ Πύρρος. Τόσο ψηλά, ὅσο ψηλὰ ἀρέσκεται νὰ πετάει καὶ νὰ στέκεται ὁ ἀετός. Καὶ ὅπως ὁ ἀετός, ἔτσι καὶ ὁ Πύρρος εἶχε ἔμφυτη τὴν τόλμη γιὰ τὶς μεγάλες πράξεις, γιὰ τὴν ἀστραπιαία ἐνέργεια.
Μὲ ἀρκετὲς ἐπιχειρήσεις ποὺ ἔκανε ὁ Πύρρος ἐπεξέτεινε τὴν κυριαρχία τοῦ πρὸς τὸ βορρᾶ. Τὸ κράτος του ἄρχιζε ἀπὸ τὴν Ἐπίδαμνο, τὸ σημερινὸ Δυρράχιο, περιελάμβανε τὴν Κέρκυρα, ὁλόκληρη τὴν Ἤπειρο κι ἔφθανε ὡς τὸν Ἀχελῶο. Ἦταν ἕνα στερεό, ὁμοιογενὲς κράτος. Δὲν ἦταν ὅμως, τὸ κράτος ποὺ ὀνειρευόταν, οὔτε τὸ κράτος ποὺ ἀνταποκρινόταν στὶς φιλοδοξίες του. Τὰ σχέδια τοῦ ἦταν πολὺ μεγαλύτερα. Τὰ σχέδιά του ἦταν: νὰ κατακτήσει τὴν Ἰταλία καὶ Σικελία, ἔπειτα διαδοχικὰ τὴν κατάκτηση τῆς Λιβύης καὶ τῆς Καρχηδόνας καὶ τέλος, μὲ βάση τὴν κολοσσιαία αὐτὴ δύναμη, εὔκολη κατάκτηση τῆς Μακεδονίας καὶ τῆς Ἑλλάδας. Νὰ τὸ μεγάλο του σχέδιο!!! Ἡ Ἤπειρος κοσμοκράτειρα καὶ ὁ «Ἀετὸς» κυρίαρχος τῆς Μεσογείου καὶ τῶν μεσογειακῶν λαῶν. Σχέδιο γιγάντιο, μεγαλόπνοο, ἐφάμιλλο μὲ τοὺς σκοποὺς τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, μὲ μόνη τὴ διαφορὰ πὼς στὴν ἐκτέλεση ἀκολουθοῦσε τὴν ἀντίστροφη κατεύθυνση.
Ὁ δρόμος ποὺ ἀκολούθησε ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος ἦταν πρῶτα ἡ κατάκτηση τῆς Ἑλλάδας κι ἔπειτα ἡ κατάκτηση τῆς Ἀσίας καὶ τῆς Ἀφρικῆς. Ὁ Πύρρος ἀκολούθησε ἀντίθετο δρόμο καὶ ἀντὶ νὰ στραφεῖ πρὸς ἀνατολάς, στράφηκε πρὸς δυσμάς. Τὸ τέρμα ὅμως καὶ τῶν δύο αὐτῶν δρόμων ἦταν τὸ ἴδιο: ἡ δημιουργία ἑνὸς τεράστιου καὶ ἑνιαίου κράτους, ἡ κοσμοκρατορία.
Μὲ τὶς μεγάλες αὐτὲς ἐλπίδες ξεκίνησε ὁ Πύρρος τὸ 280 π.Χ. (σὲ ἡλικία 37 ἐτῶν) γιὰ τὴν κατάκτηση τῆς Ἰταλίας, ὅταν ὁ Τάρας, μιὰ ἀπὸ τὶς πλουσιότερες κι ἐπιφανέστερες ἑλληνικὲς πόλεις τῆς Νότιας Ἰταλίας, ζήτησε βοήθεια, λόγῳ τῆς ἀπειλῆς τῶν Ρωμαίων. Κατατρόπωσε τὶς Ρωμαϊκὲς λεγεῶνες κοντὰ στὸν ποταμὸ Σίρι, ἔχοντας ἕνα «μυστικὸ» ὅπλο, τοὺς ἐλέφαντες, ἄγνωστο ἕως τότε στοὺς Ρωμαίους. Τὸ 279 π.Χ. βάδισε κατὰ τῆς Ρώμης καὶ νίκησε τοὺς Ρωμαίους στὸ Ἄσκλο, στοὺς πρόποδες ἑνὸς βουνοῦ της Ἀπουλίας, ὅμως ἔχασε καὶ ὁ Πύρρος πολλοὺς στρατηγοὺς καὶ 3.500 στρατιῶτες (γι αὐτὸ ἡ νίκη του ἀποκαλεῖται « Πύρρειος»). Νίκησε τοὺς Καρχηδόνιους στὴν πόλη Ἔρυκα τῆς Σικελίας καὶ χωρὶς πλέον σοβαρὴ ἀντίσταση κατέλαβε ὁλόκληρη τὴ Σικελία. Ἀφοῦ ἔμεινε στὴ Σικελία τρία περίπου χρόνια, ὁ Πύρρος τὸ 276 π.Χ. μάζεψε τὸν στρατό του καὶ τὸ στόλο του καὶ γύρισε στὴν Ἰταλία.
Στὴ μάχη του Βενεβέντο, τὸ 274 π.Χ., ὁ Πύρρος ἡττήθηκε ἀπὸ τὶς λεγεῶνες του Μάνιου Κούριου, χάνοντας 33.000 στρατιῶτες, ὁπότε ἀναγκάστηκε μὲ τὸν ὑπόλοιπο στρατό του (8.000 πεζοὺς καὶ 500 ἱππεῖς) νὰ ἐπιστρέψει στὴν Ἤπειρο. Ὁ πόλεμος τοῦ Πύρρου στὴν Ἰταλία, ὑπῆρξε στὴν οὐσία ἡ πρώτη καὶ τελευταία προσπάθεια τῆς Ἑλλάδας γιὰ τὴν παρεμπόδιση τῆς ρωμαϊκῆς αὐτοκρατορίας καὶ τὴν προστασία τῆς ἐλευθερίας τῶν Ἑλλήνων. Τὸ τεράστιο σχέδιο τῆς ἱδρύσεως ἑνὸς μεγάλου ἑλληνικοῦ κράτους, ποὺ θὰ περιλάμβανε τὴν Ἰταλία, τὴ Σικελία, τὴν Ἀφρικὴ καὶ ὕστερα τὴν Ἀσία καὶ τὴν Ἑλλάδα, ναυάγησε. Τὸ ὄνειρο μὲ τὸ ὁποῖο ὁ «Ἀετὸς» φτερούγισε ἀπὸ τὴν Ἤπειρο στὴν Ἰταλία δὲν πραγματοποιήθηκε.





Δὲ γνωρίζουμε τὰ κίνητρα, ποὺ ὤθησαν τὸν Πύρρο, νὰ στραφεῖ ἐναντίον τοῦ βασιλιᾶ τῆς Μακεδονίας, τοῦ Ἀντίγονου Γονατά. Στὰ στενά του Ἀώου, νίκησε τὸ στρατό του Ἀντίγονου, ὁ ὁποῖος ἀποτελεῖτο κυρίως ἀπὸ Γαλάτες. Περιῆλθε στὴν ἐξουσία του τὸ μεγαλύτερο μέρος τῆς Μακεδονίας (ἔφθασε μέχρι την Ἔδεσσα) καὶ τῆς Θεσσαλίας, ὅμως δὲ συνέχισε τὸν πόλεμο στὴν Μακεδονία γιὰ νὰ διώξει τελείως ἀπὸ αὐτήν τον Ἀντίγονο, ἀλλὰ εἰσβάλει στὴν Πελοπόννησο, τὸ 273 π.Χ. γιὰ νὰ ἐπιτεθεῖ κατὰ τῆς Σπάρτης, νὰ ἀποκαταστήσει στὸ θρόνο τον Κλεώνυμο καὶ ταυτόχρονα νὰ κατακτήσει ὁλόκληρη τὴν Πελοπόννησο. Μὲ 25.000 πεζούς, 2.000 ἱππεῖς καὶ 24 ἐλέφαντες, ἀπεβιβάσθη ὁ Πύρρος στὴν Πελοπόννησο καὶ ἄρχισε ἡ προέλασή του ἐναντίον τῆς Σπάρτης, μὲ πολὺ εὐνοϊκὲς συνθῆκες, γιατί ὁ βασιλιᾶς της Ἀρέας ἔλειπε στὴν Κρήτη. Ἔτσι ὁ Πύρρος ἔφθασε ὡς τὴν πεδιάδα του Εὐρώτα, δίχως νὰ συναντήσει ἀντίσταση. Ἡ τάφρος ποὺ κατασκεύασαν, οἱ γυναῖκες καὶ τὰ κορίτσια τῆς Σπάρτης, μὲ ἐπί κεφαλῆς την Ἀρχιδάμεια ,τὴν κόρη τοῦ Βασιλιᾶ τῆς Σπάρτης,το βαλτῶδες ἔδαφος καὶ ἡ γενναία ἀντίσταση τῶν ὑπερασπιστῶν τῆς Σπάρτης, ἀνάγκασε τὸν Πύρρο, ὁ ὁποῖος εἶχε μεγάλες ἀπώλειες (σκοτώθηκε καὶ ὁ γιός του Πτολεμαῖος), νὰ ἀντιληφθεῖ τὸ μάταιο τῶν ἐπιθέσεών του καὶ νὰ στραφεῖ πρὸς τὸ Ἄργος , γιὰ νὰ προλάβει τὴν κάθοδο τοῦ Ἀντίγονου. Ὅμως ὁ Πύρρος, ἂν καὶ πρόλαβε νὰ προωθήσει νύχτα τὸ στρατό του μέσα στὴν πόλη τοῦ Ἄργους, ἡ σύρραξη στὴν ἀγορὰ τοῦ Ἄργους καὶ στὰ στενὰ δρομάκια, κατέληξε σὲ μιὰ σφοδρὴ καὶ παράξενη νυκτομαχία μεταξὺ τοῦ στρατοῦ του Ἀντίγονου καὶ τῶν Γαλατῶν του Πύρρου, ἀποφάσισε τελικὰ νὰ ὑποχωρήσει καὶ νὰ ἐγκαταλείψει τὴν πόλη.

Ἐφαρμόζοντας τὸ σχέδιο ὑποχώρησης ὁ Πύρρος καὶ πολεμῶντας σκληρά, σὲ ἕνα στενὸ δρόμο, ποὺ ὁδηγοῦσε στὴν πύλη τῆς πόλεως, δέχτηκε στὸ κεφάλι ἕνα κεραμῖδι, ποὺ τὸ πέταξε ἀπὸ τὴ στέγη τοῦ σπιτιοῦ της, μιὰ Ἀργίτισσα γυναῖκα, βλέποντας τὸν Πύρρο ἕτοιμο νὰ διατρυπήσει τὸν γιὸ 4 της. Ἦταν τόσο δυνατὸ τὸ χτύπημα ὥστε νὰ σπάσουν οἱ σπόνδυλοι τοῦ τραχήλου του καὶ νὰ λιποθυμήσει. Ἕνας στρατιώτης του Ἀντίγονου, ὁ Ζώπυρος, τὸν ἀναγνώρισε καὶ μὲ τὸ ἰλλυρικὸ μαχαίρι ἔκοψε τὸ κεφάλι τοῦ «Ἀετοῦ» τῆς Ἠπείρου. Ἔτσι ὁ «Ἀετὸς» δίπλωσε σὲ ἡλικία 46 χρονῶν γιὰ πάντα τὰ φτερά του. Μὲ τὸ θάνατο τοῦ Πύρρου, ποὺ συνέβη στὰ τέλη τοῦ 272 π.Χ., ἔσβησε καὶ ἡ δόξα τῆς Ἠπείρου. Ὅλες οἱ μακεδονικὲς καὶ θεσσαλικὲς κτήσεις του, περιῆλθαν στὸν Ἀντίγονο. Ἡ Ἀκαρνανία ἔγινε πάλι ἀνεξάρτητη. Μόνο ἡ Ἀμβρακία ἀφέθηκε στὴν κυριαρχία τῆς Ἠπείρου, στὸ θρόνο τῆς ὁποίας ἀνέβηκε ὁ γιὸς τοῦ «Ἀετοῦ» Ἀλέξανδρος. Ἔτσι ἡ Ἤπειρος, ἡ ἄσημη χώρα τῶν κτηνοτρόφων, ποὺ πρόβαλε ξαφνικὰ στὸ προσκήνιο τῆς πολιτικῆς ζωῆς τῆς Ἑλλάδας, ποὺ κατέλαβε τὸ βασίλειο τῆς Μακεδονίας καὶ τὸ θρόνο τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου, ποὺ πάλεψε γιὰ τὴν κοσμοκρατορία καὶ τὴν ἡγεμονία τῆς Μεσογείου, ποὺ ἀγωνίστηκε μόνη της νὰ πνίξει στὴ γέννησή του τὸ ρωμαϊκὸ κράτος, ποὺ ἔγραψε σελίδες δόξας καὶ ἄφταστου ἡρωισμοῦ, ξανάπεσε μὲ τὸ θάνατο τοῦ Πύρρου στὴν παλιά της ἀφάνεια.
Ἡ Ἤπειρος γεννήθηκε μὲ τὸν Πύρρο, δοξάστηκε μαζί του καὶ ἔσβησε μὲ τὸ θάνατό του. Πρέπει νὰ κατεβεῖ κανεὶς πολλὲς ἑκατονταετίες καὶ νὰ φτάσει στὴν ἐποχὴ τῶν Κομνηνῶν καὶ τοῦ Δεσποτάτου τῆς Ἠπείρου, γιὰ νὰ ξαναβρεῖ τὴν Ἤπειρο νὰ παίζει πάλι ἐνδιαφέροντα ρόλο στὴν Ἱστορία. Ἕως τότε ὅμως ἡ Ἤπειρος μένει ἄσημη καὶ ἀφανής, ἄδοξη καὶ περιφρονημένη, ἀσήμαντη καὶ φτωχική, ὅπως ἦταν τὴν ἐποχὴ ποὺ τὴν παρέλαβε ὁ Πύρρος.
Ὁ ἔφιππος ἀνδριάντας τοῦ βασιλιᾶ Πύρρου στὴν πλατεῖα Κιλκὶς τῆς Ἄρτας, μᾶς ὑπενθυμίζει, ὅτι οἱ ἥρωες , μᾶς κράτησαν καὶ μᾶς κρατοῦν ὄρθιους, ἑνώνουν τὸν Ἑλληνισμό, γεμίζουν ὑπερηφάνεια τὸ λαό μας καὶ μεταδίδουν τὴν ἱστορία της Ἀμβρακίας στοὺς ξένους καὶ ντόπιους ἐπισκέπτες.
Τοῦ Κώστα Τραχανᾶ
Πηγές: «Πύρρος ὁ βασιλιᾶς τῆς Ἠπείρου» Πέτρος Γαρουφαλιάς. Ἐκδόσεις Μ/Φ Συλλόγου «Ὁ Σκουφὰς» 1966.
«Ἐγὼ ὁ Πύρρος »Ρήγας-Γεώργιος Σκουτέλας Ἐκδόσεις Λιβάνη 2003.
«Ἡ ἱστορία τῆς Σπάρτης» Σαράντος Καργάκος. Ἐκδόσεις Gutenberg (Τόμοι Ἄ, καὶ Β) 2006.